اما بهار سال گذشته بود
كه این پیشگام توریسم فضایی از سفینه متفاوتی رونمایی كرد كه از قرار معلوم
مقصدی متفاوت از فضای ماورای جو داشت.
كشتی زیبا و جدید ریچارد
برنسون كه «اقیانوسپیمای ویرجین» نام گرفته است، میرود تا همچون یك
زیردریایی پرنده به دل آبهای جهان زده و ژرفای اقیانوسها را بپیماید.
این اقیانوسپیمای
تكسرنشین نوعی مینی زیردریایی پرنده با بالهای منحصربهفرد است و طبق
اهداف و مأموریتهای پیشبینیشده قصد دارد برای رسیدن به عمیقترین نقاط
اقیانوسهای پنجگانه جهان، دل به دریا بزند. اما انجام این مأموریت خطیر
اگر انجام شود افتخار اولین بودن را نصیب ویرجین اوشنیك خواهد كرد. این
روزها در آستانه نخستین آزمایش این زیردریایی تاریخساز قرار داریم و به
همین دلیل دوباره اخبار مربوط به این سفر شگفتانگیز به ژرفترین نقطه
اقیانوسها بر سرزبانها افتاده است.
در این میان و برای
علاقهمندان برنامههای آینده نگر و بویژه فضا دوستانی كه بیصبرانه نتایج
پروژه ویرجین گلكتیك و گردشگری فضایی برنسون را انتظار میكشند، شاید
واقعیت حضور وی در مكانی به كلی متفاوت و عكس مدار زمین موضوعی
غافلگیركننده به نظر برسد اما خود برنسون نظر دیگری دارد.
وی معتقد است با توجه به
این مهم كه عرصه فضا از مدتها پیش هدف دسترسی بشر واقع شده و پرواز فضایی
تجاری به طرز وسوسهانگیزی قریبالوقوع نشان میدهد، آخرین چالش بزرگ برای
بشر، دستیابی و اكتشاف اقیانوسهای سیاره محسوب میشود.
پیمایش ژرفای آبهای
جهان در حالی از سوی برنسون به عنوان چالش بزرگ پیشروی انسان مطرح میشود
كه وی از برنامه اعزام زیردریایی پرنده اقیانوس پیمای ویرجین اوشنیك با
عنوان پروژهای به سبك «بیست هزار فرسنگ زیر دریا»ی ژول ورن یاد میكند و
معتقد است شمار افرادی كه به ماه رفتهاند بیشتر از كسانی است كه پایین تر
از 20 هزار پایی (6هزار متری) را تجربه كردهاند.
برنسون وظایف و امور
ناوبری این پروژه را با یكی از بهترینهای ناوبری سامانههای زیردریایی به
شراكت گذاشته است؛ كریس ولش، دریانورد و كاشف آمریكایی طی یك دوره 2 ساله و
در 5 غوص برنامهریزی شده مسوولیت مهم ناخدایی و فرمانده ناوبری این
زیردریایی بالدار را كه شباهتی هم به شاتلهای فضایی دارد به عهده داشته
است.
قرار بود اوایل سال 2012
چنانچه برنامههای پروژه خوب پیش برود و مینی زیردریایی از آزمون فشار
سربلند بیرون بیاید، با هدایت ارشد ولش برای نخستین مأموریت خود به گودال
ماریانا در اقیانوس آرام برده شود؛ یكی از عمیقترین نقاط زمین كه تا مرز
11033 متری پایین میرود. البته برنسون در نخستین سفر زیردریایی پرنده در
نقش سرنشین مكمل ظاهر میشود ولی قرار است بعدا خودش این زیردریایی زیبا و
جمع و جور را به مقصد گودال پورتو ریكوی اقیانوس اطلس هدایت كند كه با عمقی
معادل 8650 متر تاكنون هدف اكتشاف و جستجو قرار نگرفته است.
اهمیت تحقق برنامه
نخستین سفر این سفینه ژرفا یاب در حالی خودنمایی میكند كه چنانچه در رسیدن
به كف گودال ماریانا با موفقیت همراه شود، پس از نیم قرن خاطره نخستین
یورش جسورانه به این ژرفای چالش برانگیز را زنده كرده و دنباله روی خط سیر
شناور زیرآبی «تریست» خواهد شد كه در 3 بهمن 1340(1960) به این كار بزرگ
مبادرت كرد. در آن زمان به رغم شكستن دریچه دیدهبانیتریست براثر فشار
بسیار زیاد آب در عمق 9650 متری، كاوشگران ـ ژاك پیكارد و دونالد والش ـ
موفق شدند تا عمق 10914 متری اعماق اقیانوس پایین روند.
جالب اینجاست كه از آن
تاریخ تاكنون نه آن رویداد تاریخی تكرار شده و نه كسی توانسته ركورد بر جای
گذاشته شده نیم قرنی را بشكند. اما از قرار معلوم این زیردریایی نسبتا
كوچك میتواند با وجود یك بال پروازی كاملا منحصربهفرد تا مرز 10 كیلومتری
در كف اقیانوس شنا كند و با بهرهمندی از سامانه عملیاتی خودكارش قادر است
تا سقف 24 ساعت ضمن ژرفاپیمایی، از حیات دریایی تاكنون نادیده آبهای عمیق
جهان فیلمبرداری كرده و پرده از رازهای سر به مهر آن كنار بزند.
البته چنین سفری خالی از
دغدغه و مخاطرات نیست و فرمانده ناوبری آن از ریسكهای بالقوه بزرگ این
ماجراجویی خبر دارد. به عنوان نمونه و در جایی كه صحبت از ایستادگی و تاب
آوردن فشارهایی معادل 1000 برابر فشار طبیعی اتمسفر است، گفته میشود كه
زیر دریایی ویرجین از حدود 3600 كیلوگرم الیاف كربنی و تیتانیوم به همراه
یك كلاهك دیده بانی كوارتزی بسیار سخت و انحصاری ساخته و پرداخته شده است.
مسأله نشتكردن از جمله
موارد بسیار مهم در طراحی و ساخت چنین سامانههای زیردریایی است كه قرار
است به عمق زیاد فرو روند. از همینرو در محیط مخاطرهانگیز و پر فشاری كه
قرار است ویرجین اوشنیك حضور یابد، تراوش و نشتی صفر تنها وضعیت قابل قبول و
مورد اعتماد از دیدگاه سرنشینانش تلقی میشود. چرا كه وقوع یك نشتی قادر
است فولاد ضدزنگ را شكافته و چنین وضعیتی به معنای مرگ حتمی سرنشینان است.
نكته: برنسون، پیشگام
توریسم فضایی از زیردریایی پیشرفتهای به نام « اقیانوسپیمای ویرجین»
رونمایی كرده كه از قرار معلوم و برخلاف برنامههای جاهطلبانه او برای سفر
تجاری به فضا مقصدی متفاوت از مدار زمین خواهد داشت
نفوذناپذیری
و ایمنی زیردریایی در شرایط فشارهای خردكننده عمق چند هزار متری آب از
جمله موارد حیاتی است كه راه هرگونه اغماض و خطا را سد میكند تا جایی كه
فرمانده ناوبری زیردریایی ویرجین نیز لب به اعتراف گشوده و با اشاره به این
مهم كه شیرجه زدن به چنین عمقی فراتر از ظرفیت و توانمندی هر زیردریایی
دیگری است، ترس از غوص زدن در چنین عمقی را همانند بودن در قسمت تاریك ماه
توصیف میكند. در این میان اما متولی بلندپرواز و ماجراجوی سفر به اعماق
آبهای جهان نگاه امیدوارانهتری نسبت به این سفر و مخاطرات بالقوه آن
دارد. برنسون كه در مقابل عنوان فضانوردان (astronauts) واژه «آبنوردان»
(aquanauts) را در مورد كسانی كه از عمق 6000
متری بگذرند ابداع كرده است، نحوه نگرش افراد نسبت به ماجراجوییها و
اتفاقات پیرو آن را بسیار با اهمیت و راهگشای اكتشافات تعیینكننده ذكر
میكند. وی معتقد است چنانچه ماجراجوییها با اندیشیدن بهوقوع بدترین
احتمالات ممكن همراه باشد، نهتنها روند ماجراجوییهای اكتشافی از پیش
نمیرود، بلكه پیوسته بر وخامت اوضاع افزوده میشود.
برنامههای آبی ریچارد
برنسون از قرار معلوم از روندی مشابه پروژههای فضاییاش پیروی میكند و در
حالی كه پروژه عمقنوردی ویرجین اوشنیك وی در اصل یك زیردریایی تكسرنشین
است، اما به تصریح خودش راهی همانند پروژه خبرساز ویرجین گلكتیك در پیش
خواهد گرفت كه برنامهریزی آن با هدف ارائه فضاپیمایی 8 سرنشینه كلید خورده
است.
وی بر این باور است كه
از رهگذر پروژههای از این دست میتوان برشمار افراد علاقهمند به كشف و
جستجوی اقیانوسها و بدل شدن به آبنوردان آینده افزود. این پروژه اقیانوسی
به تعبیر و تأكید متولیاش از یك هدف علمی جدی برخوردار است كه بهطور
نمونه میتوان به حضور شركای نامداری از جمله موسسه اقیانوسشناسی اسكریپس
در زمره مشاوران علمی مهم و كلیدی پروژه اشاره كرد. در این میان برخی
صاحبنظران و محققان نیز همسو با برنسون چنین پروژهای را از نقطهنظر علمی
با كشف آمازون برای نخستین بار برابر و قیاس میكنند و معتقدند حد و اندازه
اكتشافاتی كه قرار است با رفتن به آن اعماق رقم بخورد غیرقابل تخمین و
نامعلوم است.
ریچارد برنسون 60 ساله
كه بابت ماجراجوییهای گذشتهاش از جمله تلاش برای بالن پیمایی دور دنیا و
امروز نیز برای برنامه گردشگری فضایی و فضاپیمای 8 نفرهاش مشهور است، امید
دارد پروژه زیر دریایی ویرجین اوشنیك 30 ركورد جهانی گینس را بشكند.
موفقیت پروژه عمقنوردی اقیانوس و چشمانداز نویدبخش تجارب و نتایج آن در
حالی یك بار دیگر نام این مرد ماجراجو را بر سر زبانها میاندازد كه پروژه
فضایی ویرجین گلكتیك وی نیز با هدف پیشكش كردن سفر فضایی تجاری قرار است
بزودی عملیاتی شود.
البته ناگفته نماند كه
ریچارد برنسون تنها ماجراجوی مشهوری نیست كه سودای پیمودن اعماق آبهای
جهان و رسیدن به ژرفترین نقطه آن را در سر میپروراند و برای مشاهده و
رازگشایی از مخفیترین شكل حیات سیاره و مخلوقات آن بیتابی میكند. رقیب
جدی وی كه از قضا برنامه سفر و مقصد مشابهی را دنبال میكند نیز از آوازه و
شهرت كم ندارد؛ صحبت از جیمز كامرون خالق آواتار افسانهای است كه پیش از
این و با بهرهگیری از جلوههای بدیع و الهامبخش طبیعت بكر سیاره و همچنین
فناوریهای برتر توانسته مرزهای جدیدی از واقعیت و تخیل را با عنایت خاص
به جنبههای گوناگون دانش بنیان رقم زده و ضمن جلب رضایت و انگیزش سینما
دوستان، تحسین اصحاب دانش را نیز برانگیزد.
این ماجراجو نیز قصد
دارد با اتكا به نبوغ و نوآوری خود و صد البته بهره گیری از دانش و
فناوریهای برتر، برای پیگیری ماجراجویی مشابه و منحصربهفردی دیگر وارد
گود شده و مشابه ریچارد برنسون عرصه كاوشگری ماجراجویانه را این بار در
هیأتی متفاوت و با شیرجه به اعماق ناشناخته آبهای سیاره تجربه كند.
با این اوصاف به نظر
میرسد با عنایت به پشتیبانی و مشاوره مراكز و سازمانهای تحقیقات اقیانوسی
و ترویج برنامههای تشویقی نظیر جایزه معتبر ایكس پرایز در شاخه اقیانوسی و
همچنین حضور پررنگ و دلگرمكننده افراد مشهور و توانمندی همچون برنسون و
كامرون در بطن ماجراجوییهای اكتشافی تحت البحری، از این پس عرصه آبهای
جهان آبستن تحولات و رویدادهای نوید بخش شده و با ورود آبنوردان با تجربه و
تجهیزات فناورانه به اعماق خاموش و دست نیافته حیات آبی زمین، فصل نوینی
از اكتشافات و دستاوردهای ارزشمند بشری ورق بخورد.
شاید یادی از نابغه علمی
استفن هاوكینگ در این خصوص خالی از لطف نباشد كه میگوید: «...فرستادن
آدمها بهجای رباتها به كف اقیانوس؟ نوع بشر اصولا گونه ماجراجویی است.
ما دوست داریم دست به سیاحت و اكتشاف بزنیم و از سفر به ناشناختهها و
مجهولات الهام بگیریم. علم صرفا یك مرید و پیرو دلیل و منطق نیست، بلكه
هواخواه و پیرو عشق و اشتیاق و هوس هم هست. اكتشاف توسط افراد واقعی به ما
الهام میبخشد. تصورش را بكنید اگر شما بتوانید یك زیردریایی را به هر جایی
در اقیانوس برانید، فشارهای خردكننده و دماهای منجمدكننده به هیچوجه مانع
سفر شما نیستند. تا كجا پیش خواهید رفت؟ چه چیزها كه امید و آرزوی دیدنش
را خواهید داشت؟ امكانات و احتمالات بیحد و مرزند.