ایرانگردی
"قلعه نصوری" در شهر بندر کنگان (از توابع بخش مرکزی شهرستان کنگان) قرار دارد...
قلعه شیخ نصوری
"قلعه نصوری" در شهر بندر کنگان (از توابع بخش مرکزی شهرستان کنگان) قرار دارد.
شهر
كنگان در 250 كیلومتری جنوب شیراز و 220 كیلومتری جنوبخاوری بوشهر در
منطقه كوهستانی نار و كنگان قرار گرفته است. کنگان از تابستانهای گرم و
زمستانهای ملایم برخوردار بوده و کمترین و بیشترین درجه حرارت آن صفر و
52 درجه سانتیگراد میباشد.
قلعه
نصوری كه به «قلعه شیخ» نیز مشهور است، متعلق به اوایل دوره قاجاریه است.
ساخت قلعه به امر شیخ جبار نصوری در سال 1224ه.ق. انجام یافته و معمار آن
علی اضعر شیرازی بوده است. مصالح به کاررفته در این قلعه نیز سنگهای
بزرگ و ملاط آن گل و گچ میباشد.
این قلعه داری گچبریهای زیبایی بوده که هجده تابلو بسیار زیبا از مجالس شاهنامه فردوسی در ایوان باختری آن نقش بسته است.
در
ورودی قلعه از جنوب است که دارای در بزرگ چوبی با گلمیخ و کندهکاری است.
بعد از ورودی اصلی یک هشتی بزرگ وجود دارد که دارای هشت طاقچه ساده است.
زمانی که از هشتی وارد حیاط بیرونی میشوید، در جبهه شمالی آن یک ردیف
پلکان به طبقه دوم منتهی میشود و یک درب چوبی ساده، آن را به اندرونی وصل
میکند.
در جبهه باختری نیز یک پلکان به طبقه دوم میرود. در این طبقه یک ایوان با ستونهای سنگی و گچبریهای جالب وجود دارد.
این
ایوان از طرف پنچ در چوبی، به اتاقی راه مییابد که در باختر آن قرار
دارد. در این اتاق یک گچ بری با تزیینات گل و بوته وجود دارد که فاقد
هرگونه تزیین است.
این
بنا دارای بادگیری همانند بادگیرهای ساختمانهای ساحلی خلیج فارس است و
ویژگی معماری ساختمانهای قاجاریه را دارد. این قلعه دارای ایوان
ستونداری در طبقه دوم میباشد كه تزیینات گچ بری مربوط به همین قسمت است،
همچنین سبک کار و تراش آنها شبیه ستونهای بازار وکیل شیراز میباشد.
گچ
بریها شامل شاخ و برگ گل و بوته، فرشتگان و پرندگانی است که بر رونق
وزیبایی قلعه افزوده است. سنگها و گچهای موجود در حیاط قلعه نیز، نشان
از مرمت و بازسازی دوباره قلعه را میدهد.
قابل ذكر است كه خاندان نصوری تا سال 1356 ه.ش. در این قلعه سکونت داشتهاند
گردآوری : گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
دوشنبه 23/9/1388 - 16:1
ایرانگردی
آیا
تاکنون از نخستین و تنها مسجد چوبی دنیا شنیدهاید؟! مسجد چوبی بخش
عمدهای از مجتمع فرهنگی، سیاحتی و اقامتی موسم به دهکده چوبین...
نیشابور
را میتوان "مینی پایتخت فرهنگی"، ایران لقب داد. شهری که غالبا آن را با
عطار، خیام، کمال الملک و فضل بن شاذان و البته «قدمگاه» می شناسیم. اما
جالب است بدانیم در کنار مفاخر و آثار باستانی متعدد این مرکز فرهنگی شرق
ایران، جاذبه توریستی منحصر به فردی قرار دارد که از قضا ریشه در تاریخ
معصر این منطقه دارد و علیرغم جذابیت منحصر به فرد و بی نظیرش متاسفانه تا
حد زیادی ناشناخته مانده و حتی بسیاری از شهروندان نیشابوری نیز خود
علیرغم کوتاهی مسیر تاکنون این اثر را مشاهده نکردهاند!.
آیا تاکنون
از نخستین و تنها مسجد چوبی دنیا شنیدهاید؟! مسجد چوبی بخش عمدهای از
مجتمع فرهنگی، سیاحتی و اقامتی موسم به دهکده چوبین نیشابور است که هر
صاحب سلیقهای را مجذوب به خود می نماید و استعداد بالقوهای است که در
صورت اندکی توجه و عنایت دست اندرکاران سازمان میراث فرهنگی نیشابور
میتواند به فعلیت رسیده و توانایی جذب هزاران توریسم را دارد.
ماهنامه
بین المللی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی «جاده ابریشم» در صفحه 115ضمیمه
شماره 57 خود، در مرداد 1382، از مسجد چوبی نیشابور، چنین نوشته است:
"مسجد چوبی" برای اولین بار در سال 1325 با دیوارهای کاهگلی و سقف چوبی،
با وسعت فعلی و در همین مکان بنا شد و در سال 1378 پس از مخروبه شدن مسجد
اولیه، مسجد فعلی با شکل و شمایل جدید و با شیوهای نوین در همان مکان
احداث گشت.
این مسجد اولین مسجد چوبی مقاوم در برابر زلزله در جهان و
به وسعت200متر مربع و سقف آن به صورت شیروانی میباشد و دارای دو مناره هر
کدام به ارتفاع 13متر از سطح زمین و وزن تقریبی 4تن میباشد و شکل ظاهری
آن به صورت کشتیای است که گویی بطور وارونه روی زمین قرار گرفته است.
در مجموع 40تن چوب در بنای آن بکار برده شده و ساخت آن حدود دو سال به طول انجامیده است.
سه
درب ورود و خروج، و 5 پنجره در ساختمان بنا وجود دارد. اسکلت آن از نوع
سازههای مقاوم در برابر زلزله و با ماندگاری طولانی و به شیوه Twobyfour
یا Double ساخته شده است و آبدارخانه این مسجد، دارای کابینتها، دیوارها
و حتی سینیهای چوبی است، کف و بخشی از دیوار آن به دلیل رعایت مسائل
بهداشتی با کاشی و سرامیک پوشیده شده است.
چوبهای مختلفی از درختان
مثمر و غیرمثمر هم در ساختمان و هم در تزئینات داخلی از قبیل کتیبهها،
محراب و ... به کار رفته است نظیر انواع کاجها، اشن، سپیدار، گیلاس،
گلابی، زبان گنجشک، گردو و توت. نورپردازی آن هارمونی ویژهای از رنگهای
شاد است که به شبهای آن محوطه، جلوه خاصی بخشیده است».
مسجد چوبی در
فاصله 7 کیلومتری نیشابور بنا شده و سازنده آن فردی بنام مجتهدی می باشد.
این مجتمع دارای موزه و کتابخانه، رستوران، فروشگاه،نانوایی، الاچیقهای
منحصر بفرد چوبی و سوئیتهایی است که دیدن آن تداعی کننده پیوند و امتداد
هنرمندان حال نیشابوری با نسل گذشته فرهیخته خود میباشد.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
دوشنبه 23/9/1388 - 15:59
ایرانگردی
همان طور که در افسانهها آمده، برج بابل نیز به قصد رسیدن و دست یافتن به آسمانها و بهشت ساخته شد. از این معبد هفت طبقه...
زیگورات چیست؟
در میان معابد و بناهای دنیای باستان، زیگوراتها (یا زیقوراتها) یکی از شگفتانگیزترین آثار برجای مانده هستند که در منطقه میانرودان یا بینالنهرین و همچنین در داخل ایران امروزی قرار گرفته اند.
عظمت
این ساختمانها و ساختار معماری آنها، همیشه برای انسان امروزی عجیب و
رمزآلود بوده است. فلسفه پیدایش زیگوراتها ریشه واژه زیگورات به واژهی
"زیقوره" در زبان آکدی (Akkadi)، یکی از زبانهای بینالنهرینی باز میگردد و به معنای بلند و برافراشته ساختن
است. زیگوراتها، ساختمانها و معابد پلکانی شکلی هستند که مانند هرم، هر
طبقهی بالایی نسبت به طبقه پایینتر از خود مساحت کمتری دارد.
بر
روی وجوه این هرمهای بزرگ، پلههایی برای رسیدن به آخرین طبقه وجود دارد.
در آخرین طبقه بعضی از زیگوراتها، ساختمان مکعب شکلی وجود داشته که
احتمالا محل برگزاری نیایش بوده است. حدس و گمانهای مختلفی در مورد فلسفه
وجودی این معابد عظیم وجود دارد. رایجترین تصور در مورد زیگورات آن است
که این معابد در حقیقت پلکانی بزرگ برای رسیدن به خدا یا خدایان مورد پرستش مردمان آن شهر بودهاند.
پلهای
در ابعاد غیر قابل تصور که از یکسو انسان از آن بالا میرفته و از سوی
دیگر خدا از آن پایین میآمده تا در آخرین طبقه و آنجایی که معبد قرار
داشته انسان و خدا یکدیگر را ملاقات کنند. با این حال زیگورات محلی برای
نیایشهای عمومی نبوده بلکه خانهای برای خدایان بوده است و معمولا
افرادی خاص مانند کاهنها یا پادشاه میتوانستند از آن صعود کنند.
زیگوراتها ساختمانهای توپر آجری و خشتی هستند و درون خالی نیستند بلکه
هر طبقه تا پایین و روی زمین ادامه دارد.
در شهرهای میانرودان، زیگورات
بزرگترین و مشخصترین ساختمان آن شهر بوده است. ارتفاع بعضی از این
ساختمانها به بیش از چهل متر نیز میرسیده است. معمولن این معابد در میان
سایر معابد و ساختمانهای مقدس دیگر ساخته میشدند و یک مجموعه به هم
پیوسته را تشکیل میدادند. حدسیات دیگری نیز در مورد زیگورات مطرح است.
برخی بر این باورند که ساختن این کوههای عظیم خشتی در دشتهای جنوبی
ایران و منطقه میان رودهای دجله و فرات، که منطقهای است بدون پستی و
بلندی، یادآور کوههای سر به فلک کشیده فلات ایران است.
شاید سازندگان
زیگوراتها، دلتنگی و یا خاطره قومی خود را از کوههای مقدس داخل فلات
ایران که میتوانسته خاستگاه و سرزمین اصلی آنان باشد، با ساختن این
قلههای بلند آجری نشان دادهاند. هر چه که هست، زیگورات نشان دهنده محترم
و مقدس بودن ارتفاع و بلندی در ذهن سازندگان آن است. نخستین نمونههای
شناخته زیگورات را مربوط به پنج هزار سال پیش میدانند. یکی از قدیمیترین
زیگوراتهای کشف شده، زیگورات شهر "اور" (Ur) در عراق امروزی است.
و
حتما میدانید که شهر اور با توجه به روایات کتاب مقدس یا تورات، به
احتمال، زادگاه حضرت ابراهیم بوده است. قدمت زیگورات شهر اور(Ur) را در
حدود چهار هزار و صد سال برآورد میکنند. بابل، پیوند زمین و بهشت اما
شاید یکی از مشهورترین زیگوراتهای تاریخ، همان برج بابل
(Babylon) باشد. البته صد در صد مشخص نیست که برج افسانهای بابل با
زیگورات اِتمنانکی (Etemenanki) شهر بابل باستان که هم اکنون بخشهایی از
آن باقی مانده، انطباق داشته باشد. کلمه اتمنانکی (Etemenanki) به معنای پیوند زمین با آسمان و یا بهشت است.
همان
طور که در افسانهها آمده، برج بابل نیز به قصد رسیدن و دست یافتن به
آسمانها و بهشت ساخته شد. از این معبد هفت طبقه، ویرانههای اندکی بر جای
مانده است. در حدود سی زیگورات در منطقه میانرودان و فلات ایران شناسایی
شده است. از این میان برخی را با قطعیت زیگورات میدانند و برخی دیگر را
از روی متون ادبی، مذهبی و تاریخی بر جای مانده به حدس و گمان شناسایی
میکنند. زیگوراتهای ایران از این میان، بین چهار تا پنج زیگورات در داخل
ایران قرار دارد: زیگورات سیلک کاشان (Sialk)، زیگورات چغازنبیل (Chogha Zanbil)، و زیگوراتهای ده نو و جیرفت.
قدمت گذاری زیگورات سیلک کاشان
با اختلاف نظرهای فراوانی روبهروست. عده ای از باستانشناسان از جمله
دکتر صادق ملک شهمیرزادی آن را مربوط به ۴۵٠٠ تا ۴٩٠٠ سال پیش میدانند و
عده ای دیگر آن را حداکثر به هزاره اول پیش از میلاد نسبت میدهند. زیگورات چغازنبیل
در خوزستان ایران، بزرگترین معبد برجای مانده از اینگونه است. به تازگی
در نزدیکی چغازنبیل، در محوطههای هفت تپه و ده نو، تپههای دیگری کشف
شدهاند که احتمال میرود زیگوراتهای دیگری باشند. معابد پلکانی شکلی که
به آنها زیقورات یا زیگورات میگفتند، یکی از مهمترین بناهای دوران
باستان در میانرودان و فلات ایران بوده است که همچنان تلاش برای شناخت
دقیقتر و تاثیرشان بر دورههای بعدی در جریان است.
چغازنبیل بزرگترین اثر معماری تمدن ایلامی
چُغازَنبیل
نیایشگاهی است باستانی که در زمان ایلامیها و در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد
ساخته شده است. چغازنبیل بخش بهجا مانده از شهر دوراونتش است.
این سازه در ۱۹۷۹ در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت.
چغازنبیل
در جنوب غربی ایران و در استان خوزستان جای گرفته است. این سازه در ۳۵
کیلومتری جنوب شرقی شهر باستانی شوش در طول جغرافیایی ۴۸ دقیقه و ۳۰ ثانیه
و پهنای جغرافیایی ۳۲ دقیقه میباشد.
این نیایشگاه توسط اونتاش گال (پیرامون ۱۲۵۰ پ.م.)، پادشاه بزرگ عیلام، و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، نگهبان شهر شوش، ساخته شده است.
مکان
جغرافیایی زیگورات (معبد هرمیشکل چند طبقه) چغازنبیل در ۴۵ کیلومتری جنوب
شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه میباشد. (در محور اصلی شوش به
اهواز) بلندی آغازین آن ۵۲ متر و ۵ طبقه بوده است. امروزه ارتفاع آن ۲۵
متر و تنها ۲ طبقه و نیم از آن باقی مانده است.
«چغازنبیل» که نام باستانی این بنا بشمار میآید، واژهای محلی و مرکب از دو واژه چُغا (به معنای تپه در زبان لری) و زنبیل است که اشاره ای است به مکان معبد که سابقا تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه میکردند. این مکان نزد باستانشناسان به دور-اونتَش
معروف است که به معنای دژِ اونتش است. اونتاش گال پادشاه عیلامی است که
دستور ساخت این شهر مذهبی را داده است. بنای چغازنبیل در میانه این شهر
واقع شده است و مرتفعترین بخش آن است.
بلندی
آغازین این بنا ۵۲ متر در قالب ۵ طبقه بوده است. امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر
و تنها دو طبقه و نیم از آن باقی مانده است. مسیر دستیابی به چغازنبیل از
طریق جاده اهواز به شوش است اما مکان آن دقیقاً بین شوشتر و شوش و جنوب
شهر دزفول در کناره رود دز قرار دارد و این خود حکایت از این دارد که در
زمان ایجاد زیگورات شهرهای دزفول (روناش) و شوش و شوشتر هر سه وجود
داشتهاند. این نیایشگاه توسط اونتاش ناپیریش (حدود ۱۲۵۰ پ.م.)، پادشاه
بزرگ عیلام، و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، الهه نگهبان شهر شوش، ساخته
شده است. و در حمله سپاه خونریز آشور بانیپال به همراه تمدن عیلامی ویران گردید. قرنهای متمادی این بنا در زیر خاک به شکل زنبیلی واژگون مدفون بود تا اینکه به دست رومن گیرشمن
فرانسوی در زمان پهلوی دوم از آن خاکبرداری گردید. گرچه خاکبرداری از این
بنای محدب متقارن واقع شده در دل دشت صاف موجب تکمیل دانش دنیا نسبت به
پیشینه باستانی ایرانیان گردید اما پس از گذشت حدود ۵۰ سال از این کشف،
دست عوامل فرساینده طبیعی و بی دفاع گذاشتن این بنا در برابر آنها آسیبهای
فراوانی را به این بنای خشتی - گلی وارد کرده و خصوصا باقیمانده طبقات
بالایی را نیز دچار فرسایش شدید کرده است.
بناهای شهر از خشت و آجر
ساخته شدهاند و با وجود قدمت بسیار هنوز بخش زیادی از آنها بر جای
ماندهاند. در نمای بناهای موجود در محوطه چغازنبیل آجرهای كتیبهداری با
خطوط میخی ایلامی و اَكَدی به كار رفتهاند. این آجرها روی بدنههای
ذیقورات به فاصله هر ده رج تكرار شده است. در این آجرها نام و نسب شاه
سازنده بنا ذكر شده و در آن مشخص شده كه این بنا چگونه و به چه منظوری
ساخته شده است. به این ترتیب هزاران آجر ساده و کتیبهدار بناهای شهر را
تزیین میکردهاند. علاوه بر این از آجرهای لعابدار، ملات قیر طبیعی،
اندودهای گچی و گل میخهای سفالین استفاده زیادی شده است.
درهای معابد
و كاخها از چوب بوده كه با میلههای شیشهیی تزیین میشدهاند. طی
حفاریهای به عمل آمده قطعاتی از مجسمههای سفالین و لعابدار گاوهای نر که
از دروازههای ورودی بنای ذیقورات محافظت مینمودند، به دست آمدهاند.
ظروف مختلف سفالی و سنگی، مهرهای استوانهیی، اشیای فلزی، پیکرکهای
سفالین و اشیای تزیینی از جمله دیگر آثار به دست آمده از این محوطه است.
چغازنبیل
جزوه معدود بناهای ایرانی است که در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو ثبت
شده است. ضمناً در بعضی از کتب تاریخی نام قدیمی شوش، چغازنبیل نامیده
شده است.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
دوشنبه 23/9/1388 - 15:59
دانستنی های علمی
این
مجسمه تنها مجسمه سنگی بازمانده از دوران باستان است كه حدود 6 متر ارتفاع
دارد. سنگ حجاری شده این مجسمه از سقف غار تا كف آن ادامه داشته و...
در انتهای تنگه چوگان،
در سینه كوه و در ارتفاع حدود 800 متری از سطح زمین غار بزرگی وجود دارد
كه قطر دهانه آن حدود 30 متر میباشد و به واسطه قرار گرفتن مجسمه شاپور
بر دهانه آن به غار شاپور معروف شده است. پرفسور گیرشمن باستان شناس شهیر فرانسوی احتمال میدهد آرامگاه شاپور در این غار باشد. مجسمه شاپور
بر دهانه این غار، شاهكار پیكر تراشی ایران باستان است كه بعد از حدود
1700 سال هنوز با وجود وارد شدن آسیب های جدی به آن، باقی مانده است. این
مجسمه تنها مجسمه سنگی بازمانده از دوران باستان است كه حدود 6 متر ارتفاع
دارد. سنگ حجاری شده این مجسمه از سقف غار تا كف آن ادامه داشته و
هنرمندان عصر ساسانی با تلاش و كوشش بسیار موفق به آفرینش این اثر هنری
گردیده اند. این مجسمه كه در گذشته های بسیار دور و به احتمال در اثر
زلزله واژگون گردیده بود، در سال 1336 هجری شمسی توسط ارتش ایران و بدون
در نظر گرفتن اصول تعمیر كاری آثار باستانی، تعمیر و مرمت گردید كه همین
امر باعث از بین رفتن ظرافتهای هنری دربرخی از قسمت های مجسمه شده است.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
دوشنبه 23/9/1388 - 15:57
دانستنی های علمی
كهندژ به یك معنی همان است كه در یونان باستان اكروپولیس یا اكروپول
نامیده میشد و دارای این مشخصات بود. نارین قلعه میبد دقیقا یك كهندژ است
این ساختمان كهنسال از معدود...
نارین قلعه
نارین قلعه یا كهندژ در
شهر باستانی میبد بر فراز تپه ای بلند بنا شده و بر تمامی شهر میبد و
پیرامون آن دید دارد. كهندژ یا قهندژ نام دژهای كهنی است كه در آغاز
پیدایش شهرها بنا شده اند. این دژها در پیش از اسلام و بیشتر در دوران ماد، هخامنشی و اشكانی
ساخته شده و بناهایی تك و پر تراكم بودند كه بر فراز تپههای طبیعی یا
مصنوعی میساختند. نارین قلعه میبد یك كهندژ است و از بناهای باستانی خشتی
بازمانده در ایران است علی رغم گزندهای روزگار هنوز پا برجاست و میتوان
آن را نمادی از هویت تاریخی و فرهنگی استان یزد دانست. پیشینهی دراز
نارین قلعه تا آن جاست كه هویتی اسطوره ای یافته است به گونه ای كه منابع
تاریخی سده ی ۸ و۹هجری قمری نیز آن را با روایتهای افسانه ای در آمیخته
اند. این دژ كه مردم میبد آن را «نارنج قلعه» میخوانند، در گذشته به «دژ دالان»
سرشناس بوده و پیشینیان آن را یكی از مراكز آغازین آبادی نشین در استان
یزد دانسته اند. بخش اصلی و كهن قلعه در بخش بالایی مجموعه قرار دارد. بنا
نشان میدهد كه بارها تعمیر شده است. به نظر میرسد كه بخشهای پایین تر
را در دورههای جدید تر ساخته اند. در حیاط مركزی دژ، آثار ساخت و سازهای
آجری و ساروج نیز دیده شده است. دیوار اصلی دژ را روی یك پلان گرد پی
افكنده اند كه گرداگرد آن را خندقی پهن فرا میگرفته است و بخش بزرگی از
آن بر جای است. درگاه اصلی دژ در بلندی دو متری زمین در دیوار بیرونی
تعبیه شده بوده است. در و دالان اصلی دژ دارای برج نگهبانی و تأسیسات
دفاعی ویژه ای بوده است. نارین قلعه بنا بر گواههای موجود و روایتها
دارای نظام پیچیدهی رفت و آمد زیرزمینی بوده است. دهانه ی شماری از این
راهروها هنوز در جای جای دژ پیداست. مردم میبد هنوز این روایت را باز
میگویند كه از این دژ یك راهرو زیرزمینی تا محل آسیاب سنگ سیاه در باختر
آبادی بیده در ۳ كیلومتری باختر شهر میبد وجود داشته است. شاخصترین اثر
بازمانده از شهرسازی قدیم در میبد بنای باستانی نارین قلعه است. این بنا
از یك دید بیانگر پیدایش تحول بنیادی در ساختار اقتصادی و اجتماعی و ایجاد
مركزیت سیاسی قدیمی در منطقه میباشد. نارین قلعه دارای ارزشهای تاریخی و
جغرافیایی و معماری و شهرسازی سیاسی و نظامی و مذهبی و اسطوره ایست.
كهندژ به یك معنی همان است كه در یونان باستان اكروپولیس
یا اكروپول نامیده میشد و دارای این مشخصات بود. نارین قلعه میبد دقیقا
یك كهندژ است این ساختمان كهنسال از معدود بناهای باستانی خشتی باقیمانده
در ایران است كه علیرغم گزندهای زمانه هنوز پایدار مانده و میتوان آن را
نمادی از هویت تاریخی و فرهنگی خطه یزد دانست. به روایتی گفته میشود كه
نارین قلعه قدیمیترین بنای خشتی جهان است كه در زمان حضرت سلیمان
(ع)ساخته اند. نارین قلعه را از آغاز بر فراز تپه ای بلند بر افراشته اند
كه بر تمام منطقه میبد اشراف دارد به گونه ای كه پیكر قلعه از فاصلههای
بسیار دور دیده میشود.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ دوشنبه 23/9/1388 - 15:55
ایرانگردی
روایتی
است که اسکندر نام ایساتیس را به کثه تغییر داد و بعدها شهر جدید بر
ویرانههای آن بنا شد میگویند هنگامی که شماری از بزرگان ایران...
میراث یزد با همه داشتهها و داراییهایش قرار است روی میز بررسی یونسکو
قرار بگیرد تا به عنوان معرفی تازهیی از تمدن ایران ارسال شود. رقیبان
بافت تاریخی شهر یزد، بازار تاریخی تبریز و بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
است که در نهایت یکی از این سه مجموعه برای یونسکو ارسال خواهد شد.
یزد
شهر عجیبی است. از آن نوع عجایبی که میتوان برای بقیه استانها و شهرهای
ایران هم به کار برد. از جمله شهرهایی که میتوان هم در وصف باقلواهایش
نوشت و هم بادگیرهایش و هم لاجوردی بودن لعاب کاشیهای مساجدش که هر کدام
به تنهایی حکم یک اثر هنری را دارند. از لهجه و خلق و خوی مردم یزد و آداب
و رسوم به جا مانده از زرتشتیان که بسیار گفته شده اما با همه این تعاریف
تکراری با همه گزارشها و نوشتهها درباره یزد، میتوان گفت که یزد بی
نهایت دیدنی است.
منطقه یزد یکی از سرزمینهای باستانی اقوام ایرانی و
دارای میراث درخشانی از فرهنگ و تمدن کهن و ادوار مختلف تاریخی با قدمت سه
هزار سال است.
برخی از مورخان، بنای اولیه شهر یزد را به زمان اسکندر
مقدونی نسبت میدهند که وی زندانی ساخته و نام آن را چنین نهاده است و به
اعتقاد عدهیی دیگر از تاریخ نویسان در دوره ساسانیان به فرمان یزدگرد اول
(۴۲۱-۳۳۹ م) در این محل شهری به نام «یزد گرد» بنا شده است.
نام یزد
از همین عنوان گرفته شده است و به معنای مقدس، فرخنده و درخور آفرین است.
این ناحیه همواره در دوره هخامنشیان از راههای معتبر موسسههای راهداری،
مراکز پستی و چاپاری برخوردار بوده است.
راهداری در یزد قدیم چندان اهمیتی داشت که خاندان آل مظفر از منصب راهداری ناحیه میبد به پادشاهی رسیدند.
اینکه
در افسانههای تاریخی بنای اولیه مناطقی از یزد مثلاً میبد را به سلیمان
نبی، و یزد را به ضحاک و اسکندر و ابرکوه را به ابراهیم پیامبر نسبت داده
اند، خود از نشانههای دیرینگی تاریخ و فرهنگ این سرزمین کهن است.
اما
مجموعه اسناد پراکنده موجود در یزد نیز به سهم خود میراث شایان توجهی از
فرهنگ و تمدن کهن و ریشه دار را در این سرزمین معرفی میکند برای مثال دست
افزارهای سنگی یافت شده در ترههای شیرکوه سنگ نگارههای کوه ارنان و
سفالینههای منقوش کشف شده در نارین قلعه میبد و نیز غارهای متعدد استان و
مساکن باستانی و آثار معماری و شهرسازی باستانی و یادگارهای آیینهای کهن
ایرانی نظیر آیین مهرپرستی و نیایش آناهیتا، که در گوشه و کنار این استان
پراکنده است.
یزد در دوره هخامنشی به ایساتیس مشهور بوده و مرحوم
عبدالحسین آیتی محل آن را در دامنه بلندیهای مهریز ذکر کرده است، که
هرفته و سریزد کنونی بازمانده آن است. در جغرافیای بطلمیوس ایساتیس در
دوره هخامنشی از جایگاه استراتژیک و ارتباطی ویژه یی برخوردار بوده و
دارای اهمیت نظامی، راهداری و بازرگانی بوده است و تا زمان حمله اسکندر
مقدونی نیز وجود داشته است.
روایتی است که اسکندر نام ایساتیس را به
کثه تغییر داد و بعدها شهر جدید بر ویرانههای آن بنا شد میگویند هنگامی
که شماری از بزرگان ایران در ری علیه اسکندر برخاستند، وی آنها را دستگیر
کرد و همراه خود به فارس برد. چون به ویرانههای ایساتیس رسید، زندانیان
را در چاهی زندانی کرد و آن محل را کثه نامید که در زبان یونانی به معنی
زندان یا شهر کوچک است.
اما اسکندر هنگامی که از ری به پارت میرفت، ایالتهای پارس و ماد را گشوده بود.
بنابراین خاک یزد را که از جرگه پارس و ماد بیرون نبود، از لحاظ سیاسی باید در ردیف سرزمینهای گشوده شده اسکندر مقدونی دانست.
یزد
ریشه در یسن، یشت یا یزش، به معنای ستایش و نیایش در زبان فارسی میانه
دارد. یزد از یزدان به مفهوم پاک و مقدس و به معنی ذات خداوند نیز
میتواند گرفته شده باشد؛ پس نام کنونی این استان یادگاری است از دوره
ساسانی، و میتوان آن را شهر آفریننده خوبیها و پاکیها و شهر خدا دانست.
مردم یزد به زبان فارسی رایج با پاره یی ویژگیهای گویشی سخن میگویند
و بسیاری از واژهها و ترکیبات زیبای فارسی را در گویش خود حفظ کرده اند.
در استان یزد برخی ویژگیهای گویشی میان شهرستانهای مختلف محسوس است.
معتقدان
به آیین زرتشتی در میان خود هنوز به زبان نیاکان شان سخن میگویند و به
ویژه مراسم مذهبی خود را با این زبان انجام میدهند. مهم ترین صنایع دستی
در استان یزد عبارتند از؛ قالی، قالیچه، گلیم، مخمل، زری، چادر شب،
دستمال، مرس ریزه جیم، قناویز، اجرامی، شمد، ترمه، پرده، زیلو، روفرشی،
کرباس، بقچه، لنگ، کیسه حمام، خورجین، پتو، سفال، سرامیک، حصیر، کاشی و
گیوه.
در میان صنایع دستی قالی بافی، ترمه بافی، زیلوبافی، ساخت
سفال، سرامیک و کاشی از اهمیت ویژه یی برخوردار است. شیرینی پزی در یزد
سابقه طولانی دارد. در یزد شیرینیهای سنتی مانند باقلوا، قطاب، لوز
نارگیل، پشمک، نان برنجی و حاجی بادام و... تهیه میشود.
طبق گزارش سایت رسمیسازمان میراث فرهنگی و گردشگری یزد این استان دارای روستاهای تاریخی قابل توجهی است که یکی از آنها «بفروئیه» در دو کیلومتری شهرستان میبد است.
«بنادکوک سادات»
در ۸۰ کیلومتری شهرستان تفت یکی دیگر از این روستاهای تاریخی است. بافت
قدیم، غار اسکندر، تپه قلعه، امامزاده شاهزاده علی بن عبدالله از نقاط
دیدنی این روستا است.
روستای بیده در شهرستان میبد نیز دارای شهرت
است که در این روستا میتوان بافت قدیم، مسجد زیرک، خانه برونی، امامزاده
سیدابوالقاسم، چاه صاحب الزمان و آسیاب قدیمیرا مشاهده کرد.
روستاهای «فهرج»، «هفتهر ندوشن» و «هرفته» از دیگر روستاهای تاریخی استان یزد است.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
دوشنبه 23/9/1388 - 15:53
ایرانگردی
برای
نخستین بار یك فیزیكدانان و كارشناس زلزله ایرانی توانست دلیل ارتعاشات
منار جنبان اصفهان را با انجام آزمایش های دینامیكی بررسی كند.
حمید
شاهین پور،سرپرست كمیته پژوهشی انجمن فناوری های بومی ایران كه به
اختلالات اخیر در نوسانات دو منار اصفهان پی برد تصمیم گرفت علت ارتعاشات
بنا را با فرمول های دینامیكی پیدا كند.
پژوهش
شاهین پور با تمام فرمول های پیچیده و آزمایشگاهی اش تنها در پی رسیدن به
این نتیجه است.«هنگامی كه دو نخ مشابه را به طول مساوی و انتهای نخ ها به
یك نخ افقی ببندید دو آونگ كاملا مشابه حاصل می شود.اگر یكی از وزنه های
به نوسان در آید یكی دیگر از وزنه ها هم شروع به نوسان می كند.
اگر
یكی از نخها بلندتر شود در صورت نوسان یكی،وزنه دیگر دچار نوسان نمی
شود.حال اگر وزن یكی با دیگری متفاوت باشد باز هم نوسان یكی منجر به
اختلال در نوسان دیگری می شود.بنابر این می توان ارتعاش یك مناره به مناره
های بعدی هم منتقل شود.»
پیش از شاهین پور افرادی دیگری هم درباره منار جنبان كار كرده اند اما تا كنون كسی،كار آزمایشگاهی روی این بنا انجام نداده اند.
در
كشورهای عراق و عربستان هم منار جنبان های زیادی وجود دارد.شاهین پور تمام
منارجنبان های ساخته شده در دنیا را متعلق به فرهنگ ایرانی اسلامی می
داند.
جالب است بدانید منار جنبان های دنیا در یك دوره زمانی سی ساله دوره تیموریان ساخته شده اند.
منار جنبان
در
سر راه اصفهان به نجف آباد قریه ای است كه آن را كارلادان می گویند.امروز
این روستا جزئی از شهر اصفهان به شمار می رود.در این قریه بنائی وجود دارد
كه مزار یكی از صلحا و زهّاد مشهور قرن هشتم هجری به نام عمو عبدالله
كارلادانی است.
تاریخی
كه بر فراز سنگ عمو عبدالله نوشته شده و سال 716 هجری را نشان می دهد مبین
این نكته است كه این عارف بزرگ در زمان سلطان (محمد خدابنده) ایلخان
مسلمان می زیسته است ایوان منارجنبان یكی از آثار تك ایوانی دوران ایلخانی
است اما برخی از محققین عقیده دارند كه مناره ها بعداً به ایوان مزبور
افزوده شده است.
چیزی
که این بنای کوچک را که عرضش نه متر و طول هر منارهاش هفده متر است را
معروف کردهاست تکان خوردن آن است.یعنی با تکان دادن یکی از مناره ها
مناره دیگر و کل ساختمان نیز تکان می خورد.
ایوان بنا به سبک مغول ساخته شده است ولی شکل مناره ها نشان میدهد که آنها را اواخر دوره صفویه به ایوان اضافه کرده اند.
دلیل
حرکت این بنا تا مدتها برای دانشمندان سوال بوده است.بسیاری هنوز هم می
گویند هیچ دلیل منطقی ای برای این حرکت وجود ندارد اما چیزی که مهم
است،این است که منارجنبان در دنیا تنها بنایی نیست که این طوری حرکت می
کند.در عراق و عربستان هم چنین بناهایی یافت می شود.به هر حال منطقی ترین
علتی که برای تکان خوردن مناره ها می تواند وجود داشته باشد،پدیده فیزیکی
تشدید یا دوپلر است. چون منارهها سبک و کاملاً مشابه هستند،تکان خوردن یکی روی دیگری اثر می گذارد.
بسیاری
از معماران و مهندسان درباره جنبش مناره ها به اظهار نظر فنی و مهندسی
پرداخته اند اما برخی نیز می گویند هیچ دلیل منطقی برای تحرك مناره ها
ارائه نشده است.جهانگردانی كه به نقاط مختلف دنیا سفر كرده اند در مشاهدات
خود مناره هائی را معرفی كرده اند كه در نقاط دیگر جهان همین خصوصیت را
داشته اند.
اما
قدر مسلم اینكه منارجنبان اصفهان وجه تمایزی با سایر مناره های متحرك دارد
و آن این است كه گذشته از حركت مناره ها سایر قسمت های بنا نیز حركت می
كند.ارتفاع ایوان مقبره عمو عبدالله از سطح زمین بقعه 10 متر و ارتفاع
هریك از دو مناره 7/5 متر است.
در
این ایوان مزار عمو عبدالله قرار دارد و راه صعود به بام و مناره ها نیز
به وسیله درگاه كوچكی است كه با پلكانی مارپیچ به بام مربوط می شود.
گردآوری گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
دوشنبه 23/9/1388 - 15:52
ایرانگردی
کشف
این کتیبه ها در کنار آثار عظیم معماری که از نشانه های تمدن پیشرفته در
عصر باستان محسوب می شود ، نشان می دهد ساکنان جیرفت در آن زمان دارای
حکومت مقتدر و نظام اقتصادی قوی بوده اند.
مدتها
تصور می شد که کهن ترین تمدن جهان در سومر عراق پای گرفته است ; اما کشف
یک زیگورات (معبد) با قدمت بیش از پنج هزار سال ، آثار سنگی بسیار و
همچنین کتیبه های آجری به خطی ناشناخته از منطقه جیرفت ایران۱ باعث شد
باستان شناسان درباره ی دانسته ها و ادعاهای پیشین خود تجدید نظر
کنند.تمدن بین النهرین قدیمی تر و وسیع تر بوده است و مطالعات و کاوش ها
نشان می دهد که جیرفت بزرگ ترین مرکز تجاری جهان بوده است". شرایط مطلوب
آب و هوایی در جیرفت و وجود انواع محصولات کشاورزی موجب شد تمدنی در این
منطقه شکل بگیرد که در دوره باستان بهشت جهان محسوب می شده است".
ظرف استوانه ای سنگی به ارتفاع ۱۰ سانتیمتر ; روی این ظرف
سنگی نقش ساختمان معبد و دروازه ی ورودی شهر حک شده است.
کتیبه ای به خط ناشناخته۲
محل کشف : محوطه ی باستانی جیرفت
آنان
با بررسی دوباره ی کتیبه هایی که از پیش در مناطق مهم باستانی کشف شده
بودند، سعی کردند اطلاعات بیشتری درباره ی این تمدن عظیم و ناشناخته به
دست آورند و در نهایت پس از تحقیقات فراوان ، به تعدادی کتیبه دست یافتند.
در یکی از این اسناد که از خرابه های شهر اوروک (در جنوب بین النهرین) به
دست آمده است ، داستان کشمکش میان پادشاه سومر با فرمانروای سرزمین
ثروتمندی به نام ارت۳ ثبت شده بود و در کتیبه دیگر ، پادشاه سومری سعی
کرده بود با گذر از شهر شوش و ۷ رشته کوه ، به سرزمین ارت حمله کند. بررسی
دقیق ِ این کتیبه ها و آثار کشف شده این فرضیه را به اثبات نزدیک می کند
که شهر افسانه ای و گمشده ی ارت که در شرق ایران قرار داشته ، به احتمال
زیاد همان شهر جیرفت است.
پلاک های سنگی با نقش انسان عقرب نما , مار و عقاب ; نماد هایی از افسانه ها و باورهای مردم باستانی جیرفت
از
آثار کشف شده در حوزه ی تمدن جیرفت می توان به ظروف و پلاک های سنگی با
نقوش بسیار ظریف از موجوداتی چون عقاب ، عقرب و پلنگ اشاره کرد که نظیر
آنها در هیچ یک از محوطه های باستانی جهان کشف نشده است۴. شاید ادامه ی
اکتشافات و تحقیق روی آثار کشف شده ، باستان شناسان به این نتیجه برسند که
از این پس به جای بین النهرین عراق ، می بایست جیرفت ایران را مهد کهن
ترین تمدن بشری در جهان نامید !
نقوش روی این ظروف سنگی زیبا , با سنگهای گرانبهایی چون فیروزه , لاجورد و عقیق تزیین شده است.
محل کشف آثار : جیرفت ; قدمت : هزاره ی پنجم تا سوم پیش از میلاد
از
دیگر مناطق باستانی کشورمان که احتمالا ارتباط نزدیکی با تمدن جیرفت داشته
است ، می توان به شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان اشاره کرد. در این
شهر کهن که حدود پنج هزار سال پیش به خاطر آتش سوزی مهیب یا خشکسالی متروک
شده ، آثار بسیاری کشف شده است.
از جالبترین این آثار می توان به جام
سفالی کوچکی اشاره کرد که روی آن پنج تصویر پیاپی از یک بز در حال حرکت
ترسیم شده است۵.با چرخاندن جام ، نقاشی متحرکی از این بز کوهی را می بینیم
که با دو پرش بر بالای درختی می جهد و از برگ آن تغذیه می کند!
نخستین پویانمایی (انیمیشن) جهان بر ظرف سفالین کشف شده از شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان.
قدمت : هزاره ی سوم پیش از میلاد
محل نگهداری : تهران - موزه ی ایران باستان
________________________________________
پانوشت ها :
۱-
محوطه ی باستانی جیرفت در استان کرمان (جنوب شرقی ایران) و نزدیک به شهر
جیرفت ، به طول 400 کیلومتر و در حاشیه ی رودخانه ی هلیل رود شناسایی شده
و به نظر می رسد در حدود 7هزار سال پیش ، مرکز نخستین تمدن بزرگ و باشکوه
جهان بوده است.
۲- کشف این کتیبه ها در کنار آثار عظیم معماری که از
نشانه های تمدن پیشرفته در عصر باستان محسوب می شود ، نشان می دهد ساکنان
جیرفت در آن زمان دارای حکومت مقتدر و نظام اقتصادی قوی بوده اند.
۳-
در این داستان حماسی که در اوایل هزاره ی دوم پیش از میلاد و به خط میخی
سومری روی یک لوح سفالی نگاشته شده ، چنین آمده است : روزی انمرکار
(پادشاه شهر اوروک) با فرستادن نماینده ای ، از حاکم ارت می خواهد تا
استادان و سنگ های گرانبها را برای ساخت معبد به اوروک بفرستد. حاکم ارت
هم در ازای فرستادن سنگ ها ، از پادشاه اوروک تقاضای غله می کند. انمرکار
غله را می فرستد اما حاکم ارت از فرستادن سنگ ها سر باز می زند. 10 سال
بعد ، انمرکار دوباره قاصدی به سرزمین ارت می فرستد و تقاضای خود را تکرار
می کند. عاقبت دو پادشاه به تفاهم می رسند و حاکم ارت ، هنرمندان و سنگ
های زینتی را به سومر می فرستد.
متن این کتیبه بیانگر آن است که حدود
پنج هزار سال پیش ، میان بازرگانان ارت و بین النهرین ارتباط پیوسته ای
وجود داشت و هنرمندان چیره دست ارت در ساخت کاخ ها و معابد به سومری ها
کمک کرده اند.
۴- متاسفانه طی چند سال اخیر ، حفاران غیر مجاز و
قاچاقچیان اشیای عتیقه ، بسیاری از آثار کشف شده در این محوطه ی باستانی
را که جز میراث ملی ما ایرانیان محسوب می شدند و ارزش بسیار زیادی در
شناخت سابقه ی تمدنی کشورمان داشتند ، از کشور خارج کرده و با بهای اندکی
به موزه داران بزرگ دنیا فروخته اند.
۵- هنرمندان ایرانی تلاش می کنند
تا تصاویر نقاشی شده روی این سفال را به عنوان نماد آسیفای بین المللی
(انجمن فیلمسازان انیمیشن جهان) به ثبت برسانند.
گردآوری : گروه فرهنگ و هنر سیمرغ.
منبع:کهن دیار - مجموعه آثار ایران باستان در موزه های بزرگ جهان - نوشته ی بهنام محمد پناه - انتشارات سبزان دوشنبه 23/9/1388 - 15:51
ایرانگردی
آن
زن که بلندقامت هم بوده، دارای قدرت های مرموز و توانایی دیدن آینده بوده
است. آثار به جا مانده از شهر سوخته نشان می دهد که این شهر یک بار آتش
گرفته و سه بار در زمان باستان بازسازی شده است و سرانجام به طور کامل در
۲۰۰۰ پیش از میلاد از بین رفته است. علت مرگ این زن مشخص نیست.
بررسی های اخیر باستان شناسان درباره چشم مصنوعی یک زن مربوط به پنج هزار سال پیش، اطلاعات جدیدی را برملا کرده است.
به
گزارش سرویس بین الملل «بازتاب» به نقل از «فاکس نیوز» این چشم مصنوعی به
وسیله باستان شناسان ایرانی و ایتالیایی کشف شده، زمانی متعلق به یک زن
فالگیر یا کاهن در سرزمین باستانی پارس ها بوده است.
باستان
شناسان گفته اند: این چشم کروی، باعث خیره شدن و چشم دوختن کسانی می شود
که به او نگاه می کنند و این امر آنان را متقاعد کرده که آن زن که به نظر
بلندقامت هم بوده، دارای قدرت های مرموز و توانایی دیدن آینده بوده است.
این
چشم توسط منصور سجادی، مدیر تیم ایرانیان که ۹ سال است در بقایای شهر
سوخته در مرز ایران و افغانستان در حال کاوش هستند، کشف شده است.
باستان
شناسان ایتالیایی دیروز گفتند: این به ظاهر عنبیه، همراه با یک آینه دستی
آرایشی برنزی دفن شده که احتمالا وی برای دیدن ظاهر خود از آن استفاده می
کرده است.
آنان
ادامه دادند: این چشم نیم کروی قطری بیش از یک اینچ داشت و از ماده ای سبک
وزن که گمان می رود از نوعی قیر طبیعی مشتق شده باشد، ساخته شده است. سطح
آن با دقت فراوان منقوش به اشکالی شامل یک دایره مرکزی به جای عنبیه و
خطوط طلایی مانند اشعه های نور است.
«لورنزو
کوستان تینی»، رهبر گروه ایتالیایی ها می گوید: در سطح چشم هنوز هم آثاری
از طلا که به نظر رویه نازکی به روی چشم بوده دیده می شود. در هر دو سوی
این چشم، دو سوراخ وجود دارد که یک نخ و احتمالا طلایی چشم را در جای خود
نگه داشته است.
وی
بیان کرد که قد این زن حدود ۲ متر بوده که سر و شانه هایش را بسیار بالاتر
از زنان هم عصرش قرار می داده است. سن او بین ۲۵ تا ۳۰ سال است. او پیشانی
بلند و پوست تیره ای داشته است که حدس زده می شود از نژاد عرب بوده است.
فرهاد
فروزانفر، باستان شناس ایرانی تأیید کرد: قامت بلند این زن و ساختار
فیزیکی و ظاهری او، این احتمال را قوی می کند که وی اهل سرزمین های عربی
بوده است.
«کوستان
تینی» به Corriera della sera گفت: نخست گمان می رفت که این چشم پس از مرگ
وی و دفن، در چشم او قرار گرفته، اما آزمایش های میکروسکوپی نشان داد که
پیش از مرگ نیز از این چشم استفاده می شده است.
سجادی
گفت: اسکلت وی متعلق به ۲۸۰۰ تا ۲۹۰۰ سال پیش از میلاد است؛ زمانی که شهر
سوخته، شهری پررونق و ثروتمند و از مراکز تجاری شرق و غرب بوده است و
احتمال دارد که این زن با کاروانی از عربستان به اینجا آمده باشد.
آثار
به جا مانده از شهر سوخته نشان می دهد که این شهر یک بار آتش گرفته و سه
بار در زمان باستان بازسازی شده است و سرانجام به طور کامل در ۲۰۰۰ پیش از
میلاد از بین رفته است. علت مرگ این زن مشخص نیست.
کوستان تینی می گوید: استفاده از این چشم، هدف خاصی داشته و احتمالا برای تأیید قدرت های مرموز وی لازم بوده است.
باستان
شناسان پیش از این، وسیله ای شبیه تخته نرد کشف کرده بودند که متشکل از
شصت بخش فیروزه ای و عقیق و تخته ای مستطیلی از چوب آبنوس بود و احتمالا
از هند وارد شده است.
دوشنبه 23/9/1388 - 15:50
ایرانگردی
از نگاه باستانشناسان این كشف نشان دهنده آن است كه مردمان شهر سوخته بسیار باهوش، هنرمند و در زمان خود پیشرو بودهاند...
شهر
سوخته نام بقایای شهری باستانی است که در ۵۶ کیلومتری زابل در استان
سیستان و بلوچستان و در حاشیه جاده زابل - زاهدان واقع شده است. این شهر
در ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد پایه گذاری شده و مردم این شهر در چهار دوره بین
سالهای ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ قبل از میلاد در آن سکونت داشته اند.
تاریخچه تحقیقات
کلنل
بیت، یکی از ماموران نظامی بریتانیا از نخستین کسانی است که در دوره قاجار
و پس از بازدید از سیستان به این محوطه اشاره کرده و نخستین کسی است که در
خاطراتش این محوطه را شهر سوخته نامیده و آثار باقیمانده از آتش سوزی را
دیده است. پس از او سر اورل اشتین با بازدید از این محوطه در اوایل سده
حاضر، اطلاعات مفیدی در خصوص این محوطه بیان کرده است. بعد از او شهر
سوخته توسط باستانشناسان ایتالیایی به سرپرستی مارتیسو توزی از سال ۱۳۴۶
تا ۱۳۵۷ مورد بررسی و کاوش قرار گرفت. این شهر یکی از آثارتاریخی استان
سیستان و بلوچستان به شمار می آید.
جغرافیا و محیط زیست شهر سوخته
بر
مبنای یافتههای باستان شناسان شهر سوخته ۱۵۱ هکتار وسعت دارد و بقایای آن
نشان میدهد که این شهر دارای پنج بخش مسکونی واقع در شمال شرقی شهر
سوخته، بخشهای مرکزی، منطقه صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان است که به
صورت تپههای متوالی و چسبیده به هم واقع شده اند. هشتاد هکتار شهر سوخته
بخش مسکونی بوده است.
تحقیقات
نشان داده است این محوطه بر خلاف اکنون که محیط زیست کاملاً بیابانی دارد
و فقط درختان گز در آنجا دیده میشود، در پنج هزار سال قبل از میلاد
منطقهای سبز و خرم با پوشش گیاهی متنوع و بسیار مطلوب بوده و درختان بید
مجنون، افرا و سپیدار در آنجا فراوان وجود داشته است.
در
آن دوران نیز این منطقه بسیار گرم بوده، اما آب رودخانه هیرمند و شعباتش
به خوبی زمینهای کشاورزی شهر سوخته را سیراب میکرده است.
دریاچه
هامون در ۳۲۰۰ قبل از میلاد دریاچهای بزرگ و پرآب بوده و رودها و
شاخههای قوی از آن منشعب میشده و در اطراف آن نیزارهای وسیعی وجود
داشته است. در بررسیهای منطقهای در اطراف شهر سوخته بستر رودخانههای
مختلف و آبراههایی پیدا شده که به مزارع کشاورزی شهر سوخته آب میرسانده
اند. در اولین فصل کاوش در شهر سوخته کوچهها و خانههای منظم، لوله کشی
آب و فاضلاب با لولههای سفالی پیدا شد که نشان دهنده وجود برنامه ریزی
شهری در این شهر است.
منطقه گورستان
از
سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۳ تعداد ۱۴ گمانه به مساحت تقریبی ۲۳۰۰ متر مربع در
گورستان شهر حفار ی شده و در نتیجه ۳۱۰ گور كشف شده است. طی كاوش های بعمل
آمده توسط باستان شناسان، برخی از مردم شهر سوخته را با لباس و پارچه كفنی
دفن می كردهاند. در تعدادی از قبرها، آثار پارچه در روی بدن اجساد مردگان
دیده میشود. پارچه ها به سه شكل مختلف در قبرها دیده میشود:
به صورت كفن ،كه مرده ها را در آن می پیچیدهاند؛
به شكل لباس زیر انداز و رو انداز؛
كف قبر فرش شده و مرده را با لباس در آن میگذاشتند.
اشیاء
سفالی اصلیترین موادی هستند كه تقریبا در همه قبرها وجود دارند در كنار
این دسته از اشیاء، هدایای دیگری ساخته شده از سنگ، چوب، پارچه در قبور
دیده میشود.
صنعت و مشاغل در شهر سوخته
شهر
سوخته مرکز بسیاری از فعالیتهای صنعتی و هنری بوده، در فصل ششم کاوش در
شهر سوخته نمونههای جالب و بدیعی از زیورآلات به دست آمد. در جریان
حفاریهای فصلهای گذشته در شهر سوخته مشخص شد که با توجه به صنعتی بودن
شهر سوخته و وجود کارگاههای صنعتی ساخت سفال و جواهرات در این منطقه،
ساکنان شهر سوخته از درختان موجود در طبیعت محوطه برای سوخت استفاده
میکرده اند. شهر سوخته مرکز بسیاری از فعالیتهای صنعتی و هنری بوده، در
فصل ششم کاوش در شهر سوخته نمونههای جالب و بدیعی از زیورآلات به دست آمد.
باستان
شناسان با یافتن مهرهها و گردنبندهایی از لاجورد و طلا در یک گور در باره
روشهای ساخت ورقهها و مفتولهای طلایی به تحقیق پرداختند و دریافتند
صنعتگران شهر سوخته با ابزار بسیار ابتدایی ابتدا صفحههای طلایی بسیاز
نازک به قطر کمتر از یک میلیمتر تهیه کرده و بعد آنها را به شکل لولههای
استوانهای درمی آوردند و پس از اتصال دو سوی ورقهها به یکدیگر مهرههای
سنگ لاجورد را در میان آن قرار میدادند.
در
شهرسوخته انواع سفالینهها و ظروف سنگی، معرق کاری، انواع پارچه و حصیر
یافت شده که معرف وجود چندین نوع صنعت، به ویژه صنعت پیشرفته پارچه بافی
در آنجا است. تاکنون ۱۲ نوع بافت پارچه یکرنگ و چند رنگ و قلاب ماهیگیری
در شهر سوخته به دست آمده و مشخص شده مردم این شهر با استفاده از نیزارهای
باتلاقهای اطراف هامون سبد و حصیر میبافتند و از این نیها برای درست
کردن سقف هم استفاده میکردند.
صید ماهی و بافت تورهای ماهیگیری نیز از دیگر مشاغل مردمان شهر سوخته بوده است.
شهر
سوخته بدون شک جز شهرهای بسیار پیشرفته زمان خود بوده است. این نکته نه
تنها در بقایای آثار معماری و کارهای ظریف دستی وصنعتی دیده می شود بلکه
در سازمان دهی اجتماعی شهر نیز دیده می شود.
شهر
سوخته دارای تشکیلات منظم و مرتبی بوده است. آثار باقی مانده نشان دهنده
این امر است که در این شهر طی هزاره سوم پیش از میلاد، دارای یک نظام مرتب
و منظم آبرسانی، تخلیه فاضلاب و دانش پزشکی بوده تا آن حد که پزشکان این
شهر نه تنها از فنونی چون شکستهبندی آگاه بودهاند، بلکه می توانستهاند
به اجرای اعمال شگفتانگیز جراحی مغز دست بزنند.
از
سوی دیگر پیدا شدن تنها لوح نوشته دوران آغاز ایلامی این شهر، همراه با
آثار مهرها، نشان از ارتباطات تجاری و کنترل اقتصادی منطقه از سوی این
جامعه دارد .
در یك تقسیم بندی كلی، اشیاء پیدا شده را میتوان به گروهای زیر تقسیم كرد:
اشیاء زینتی
اشیاء آیینی
اشیاء مربوط به مشاغل
اشیاء مورد استفاده در زندگانی روزمره
مواد غذایی
قرار دارد و تاكنون 8 فصل كاوش و حفاری مداوم در آن انجام شده است
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
دوشنبه 23/9/1388 - 15:49