تبیان، دستیار زندگی

شیعیان : اسعدالله ایامکم

مسلیمن ، سپید جامه بر تن کنید که عید اضحی آمد

موسم گلفشانی نسیم بهار ، بارش رحمت رحمانی ، ریزش آیه های سبحانی ، یک جهان جلوه تماشایی

آری ، عید جانان ، عید سعید قربان فرا رسید

عاشقان عیدتان مبارک

دركم این بود همه عمر كه تركم نكنی ...
شاد از شادی یكدیگر و زار از غم هم ...
ناگهان .. صبح یك روز زمستانی سرد ...
ترك من كردی و گفتی كه تو دركم نكنی ...
آخرین حرف من این بود به هنگام وداع ...
می روی گرچه به یك باره ولی ...
... سایه مرحمت از عاشق خود كم نكنی . . .
سالها همدم هم ....

من ز بیداد تو هرگز نکنم ناله و درد
داد از آنکس که چنین چهره زیبا به تو داد
سوختم سوختم از هجر به فریادم رس
پیش از آن روز که از خانه ام آید فریاد
توبه کردم که دگر دل به کسی نسپارم
اگر از حلقه گیسوی تو گردد آزاد
غافلی در شب هجران تو چون می سوزم
آنچنان مست که پروانه ز من گیرد یاد

به چشمان تو سوگند ای گل زیبا ما را هر چند سزاوار حریم خود ندانی باز هم دوستت دارم...
ما را صد بار هم از خود برانی دوستت دارم...
به زندان جنایت هم کشانی دوستت دارم...
ما را لا یق بدانی یا ندانی دوستت دارم

شیر یک عنصر حیاتی برای زندگی انسان است که در ساختمان هورمون‌های تیروئیدی (3T ، 5T) وجود دارد. این هورمون‌ها در متابولیسم پایه و متابولیسم انرژی و نیز در تکامل جسمی و ذهنی فرد تأثیر بسزایی دارند. بدن یک انسان بالغ و سالم  15تا20 میلیگرم ید دارد که حدود 70تا80 درصد آن در غده تیروئید است. ید به خصوص در اوایل دوران کودکی، بلوغ، بارداری و شیردهی به دلیل افزایش نیاز فیزیولوژیک بدن بیشتر مورد نیاز است و دریافت مقدار کافی آن اهمیت حیاتی دارد.

ید موجود در غذا، به سرعت در روده جذب شده و به غده تیروئید می‌رود. تعداد مورد نیاز حدود 150 کیلوگرم در روز است. غده تیروئید توانایی ذخیره سازی ید را دارد و در نتیجه میزان ید موجود در این غده ارتباط مستقیمی با مقدار جذب و مصرف ید دارد. زمانی که مقدار دریافت ید کم‌تر از حداقل نیاز (75-50 میکروگرم در روز) باشد، ترشح هورمون‌های غده هیپوفیز مانند تیروتروپین افزایش یافته، به دنبال آن غده تیروئید فعالیت بیشتری پیدا می‌کند تا حداکثر ید برداشت شود که این فعالیت شدید تیروئید باعث بزرگ شدن غده تیروئید شده و در اصطلاح به آن بیماری گواتر ساده می‌گویند. در چنین وضعی حتی ممکن است موجودی ید در غده تیروئید به یک میلیگرم یا کم‌تر برسد در حالی که در حالت طبیعی‌اش این مقدار حدود 10 تا 12میلیگرم است. گواتر معمولاً در سن بلوغ آشکار می‌شود و زنان بیش از مردان به آن مبتلا می‌شوند. لازم به ذکر است که اگر به هر علتی غیراز کمبود ید، غده تیروئید بزرگ شود، به این بیماری گواترسمی می‌گویند. سازمان بهداشت جهانی

 (who) تقسیم‌بندی زیر را برای شدت گواتر ساده اعلام کرده است:

1. اگر هیچ نوع گواتر حس کردنی و قابل مشاهده وجود نداشته باشد به آن گواتر درجه صفر گفته می‌شود.

2. اگر توده‌ای در گردن مشاهده شود که قابل حس کردن است به آن گواتر درجه یک می‌گویند. این توده هنگامی که گردن در حالت عادی قرار می‌گیرد به سمت بالا حرکت می‌کند به گونه‌ای که گویا بلعیده می‌شود و تغییر و تورم حتی هنگامی که تیروئید بزرگ شده باشد نیز ممکن است ایجاد شود.

3. در گواتر درجه دو تورمی در گردن به هنگامی که گردن در حالت نرمال است دیده می‌شود و شامل یک تیروئید ورم کرده به هنگام حس کردن گردن است.

گواتر حداقل اختلالی است که در اثر کمبود ید به وجود می‌آید. فرد مبتلا به گواتر زود خسته می‌شود و فعالیت کم‌تری نسبت به افراد طبیعی دارد. در دوران بارداری در صورتی که جنین به مقدار کافی ید دریافت نکند مغز در حال رشد اوقادر نخواهد بود شبکه تراکمی از ارتباطات سلول‌های مغزی ایجاد کند و توانایی ذهنی او کاهش می‌یابد. در مناطقی که با کمبود شدید یُد مواجه هستند، کودکان از عقب‌ماندگی شدید ذهنی رنج می‌برند و حتی در مناطقی که کمبود ید، شدت زیادی نداشته باشد کودکان نیز دچار کاهش قدرت یادگیری تا حدود 10 تا 15درصد می‌شوند؛ گرچه این افت کاملاً نامشهود است. قابل توجه اینکه اکثر اختلالات ناشی از کمبود ید، دایمی و غیرقابل برگشت است و حتی کمبود ید در حیوانات اهلی ودام‌ها نیز باعث سقط جنین و نازایی شده و صدمات اقتصادی زیادی به بار می‌آورد.

 افراد طبیعی نیز در مناطق گواتر خیز در مقایسه با افراد مناطق غیر گواترخیز دارای میزان بروز بالاتر: کری، کندی رفلکس‌هانشانه‌های کم‌کاری غده تیروئید توانایی کم‌تر در یادگیری و تعداد بیشتر بچه‌های مرده به دنیا آمده و بچه‌های ناقص‌الخلقه هستند. نتایج تحقیقات و بررسی‌های فراوان نشان می‌دهد اختلالات ناشی از کمبود یُد، اصلی‌ترین عامل پیشگیری معلولیت‌های ذهنی در جهان است.

یُد به طور عمده در خاک یافت می‌شود ولی خاک بسیاری از مناطق جهان دارای مقادیر کافی از این ماده مغذی و ضروری نیست. بنابراین محصولات کشاورزی و فرآورده‌های دامی این مناطق دچار کمبود ید هستند و در نتیجه رژیم غذایی انسان‌هایی که به این منابع وابسته‌اند نیز به مقدار کافی ید نخواهند داشت. ید در ابتدای پیدایش زمین در خاک به مقدار فراوان وجودداشته است، لیکن مقادیر زیادی از ید خاک تحت تأثیر یخ‌زدن، باران و برف شسته شده و توسط باد، رودخانه‌ها و سیلاب‌ها وارد دریا شده است.

ید در لایه‌های عمیق زمین و در نفت و گاز طبیعی نیز وجود دارد. بنابراین آبی که از لایه‌های درونی زمین به سطح آورده می‌شود منبع خوبی از ید است و هر چه خاک سطح زمین عمر بیشتری داشته باشد یُد آن کم‌تر است زیرا احتمال شسته‌شدن آن توسط برف و باران بیشتر می‌شود. در نتیجه در مناطق کوهستانی زمین، مانند: هیمالیا، آلپ، آند و کوه‌های چین احتمال کمبود ید بیشتر است. البته کمبود ید در دره‌هایی که سیل دیده‌اند نیز مشاهده می‌شود. بنابراین کاملاً روشن است که غذاهای دریایی منبع اصلی ید هستند و آب‌های شیرین مقدار  کمی یُد دارند و در نتیجه ماهی‌های آب شیرین مانند قزل‌آلا و کپور رودخانه‌ای ید چندانی به بدن نمی‌رسانند.

 به منظور مبارزه با اختلالات ناشی از کمبود یُد بایستی مقادیر ناچیزی از این عنصر را به رژیم غذایی روزانه اضافه کرد.

یک روش کم‌هزینه که به بهترین شکل هم انجام می‌شود یُددار کردن نمک مصرفی انسان و دام است که این روش به عنوان بهترین روش یُدرسانی در بسیاری از کشورهای جهان به کار می‌رود. بنابراین لازم است به مصرف نمک یددار تصفیه شده  در برنامه غذایی روزانه تأکید شده و توجه شود که هر چند برای پیشگیری از بیماری‌های قلب وعروق و افزایش فشار خون، مصرف کم نمک توصیه می‌شود، اما همان مقدار کم باید از نمک یددار باشد تا ید مورد نیاز بدن را تأمین کند و از اختلالات ناشی از کمبود ید پیشگیری شود. گفتنی است: نمک تصفیه شده، نمکی است کاملاً بهداشتی که ناخالصی‌های آن در مراحل فرآیند کریستالیزاسیون دوباره حذف شده است. ناخالصی‌های نمک به طور معمول به دو صورت محلول و نامحلول وجوددارد. شن ماسه یا خاک که هنگام استخراج وارد نمک می‌شوند از ناخالصی‌های نامحلول و املاحی مانند: کلسیم، منیزیم، سولفات و فلزات سنگینی مانند: سرب وجیوه از ناخالصی‌های محلول در نمک محسوب می‌شوند. وجود این ناخالصی‌ها می‌تواند منجربه بروز ناراحتی‌های گوارشی کلیوی، کبدی و حتی ممانعت در جذب آهن شود. به همین دلیل به مصرف نمک تصفیه شده و از نوع یُددار توصیه می‌شود. نمک‌های تصفیه شده یُددار، به دلیل خلوص بالا، میزان ید را بهتر و به مدت بیشتری حفظ می‌کنند.

باید توجه داشت که نمک‌های یُددار نباید به مدت طولانی در معرض نور خورشید و یا رطوبت قرار گیرند زیرا ید خود را از دست می دهند. بهتر است نمک یددار را در ظرف بدون منفذ پلاستیکی، چوبی، سفالی یا شیشه‌ای رنگی با سرپوش محکم نگه‌داری کرد. توجه به تاریخ مصرف، پروانه ساخت از وزارت بهداشت و قید عبارت تصفیه شده، بر روی بسته‌بندی آن ضروری است.

مرضیه مقیمی، کارشناس تغذیه         

دست به جان نمی رسد تا به تو برفشانمش

                              بر که توان نهاد دل تا ز تو  واستانمش

قوت شرح عشق تو نیست زبان خامه را

                              گرد در امید تو چند به سر توانمش

آه دریغ و آب چشم گر چه موافق منند

                              آتش عشق آنچنان نیست که وافشانمش

هر که بپرسد ای فلان حال دلت چگونه است

                              خون شد و دم به دم از مژه می چکانمش

عمر من است زلف تو بو که دراز بینمش

                              جان من است لعل تو بو که به لب رسانمش

لذت وقتهای خوش قدر نداشت پیش من

                             گر پس ازین دمی چنان یابم قدر دانمش

نیست زمام کار دل در کف اختیار من

                             گرنه اجل فرا رسد زین همه وارهانمش