به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، بعثت، عاشورا، غدیر و انتظار همه در یک راستا باید در نظر گرفته شوند، این چهار نقطه در یک خط مستقیم انسان را به خداوند می‌رسانند، اگر توانستیم در این مسیر طراحی و برنامه‌ریزی صحیح داشته باشیم، آن زمان انتظار ظهور امام عصر(عج) ممکن می‌شود و گرنه نباید دل را به وعده‌های بی‌اساس خوش کنیم.
هجده ذی‌الحجه سال دهم هجری روزی است که هستی تمامیت خود را به غدیر داد و علی(ع) به عنوان امام توسط پیامبر ختمی مرتبت(ص) انتخاب و به مردم معرفی شد و از آنجا فلسفه امامت در دین اسلام معنا پیدا کرد، به مناسبت عید غدیر خم گفت‌وگویی با ابوالقاسم حسینجانی، نویسنده و پژوهشگر نهج‌البلاغه و قرآن کریم انجام دادیم که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانیم:
شرحی مختصر از واقعه غدیرخم
*در ابتدا شرحی از واقعه غدیر بدهید تا سپس به فلسفه و چیستی آن بپردازیم؟
-ابتدا بگویم آنچه غدیر را در تاریخ اسلام غدیر کرد، مربوط به سال دهم هجری و بازگشت پیامبر اسلام(ص) از حجة‌الوداع به همراه دیگر افرادشان و مسلمانان بود، ایشان در راه بازگشت همه را فراخواندند و تلاش داشتند تا آخرین بیانات خود در مراسم حج را بفرمایند، بنابراین برای همه کسانی که از کاروان جلو افتاده بودند، قاصد فرستادند و برای رسیدن کسانی هم که نرسیده بودند، صبر کردند و بالاخره همه در ناحیه غدیر با هم تلاقی کردند.
بیانات و خطبه پیامبر در غدیر خم مبنی بر آیه 67 سوره مائده بود که توسط جبرئیل بر ایشان در مسیر نازل شد «ای پیامبر! آنچه را که از سوی پروردگارت به تو نازل شده است تبلیغ کن و اگر چنین نکنی پیام رسالت را انجام نداده‌ای و خداوند تو را از مردم حفظ می‌فرماید».
پیامبر(ص) در حضور 90 تا 120 هزار نفر در آن روز بر منبری از جهاز شتران و در کنار علی(ع) خطبه‌شان را ایراد کردند، حدیث ثقلین خواندند و در ادامه دست علی(ع) را بالا گرفتند و در حضور مردم گفتند که «ای مردم! آیا من از خود شما بر شما اولی و مقدم نیستم؟»، مردم پاسخ دادند: بله یا رسول الله! و ایشان ادامه دادند که خداوند ولی من است و من ولی شما هستم و من نسبت به شما از خودتان مقدم هستم، بنابراین هر که من مولای او هستم، علی مولای اوست، پیامبر اکرم(ص) سه بار این جمله را گفتند.
پیغمبر(ص) این جمله را به همراه جمله‌ای دیگر که خداوندا از این پس هر که علی را دوست بدارد، دوست بدار و هر که او را دشمن بدارد یا وا گذارد، به حال خود رها کند، ایشان فرمودند که این پیام را حاضران به غایبان برسانند و در ادامه نیز جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد و «الیوم اکملت لکم دینکم...»، امروز دین شما را به کمال رساندم و نعمتم را بر شما تمام کردم و دین اسلام را بر شما پسندیدم»، نازل کردند.
110 نفر صحابه و 83 نفر تابعان حدیث غدیر را روایت کردند
*حدیث غدیر توسط چه کسانی روایت شده است؟
-بر اساس منابع از سوی 110 نفر از صحابه‌ای چون عمر، عثمان، ابوبکر، عمار یاسر، سلمان، زبیر، ابوذر، جابر بن عبدالله انصاری و همچنین 83 تن از تابعان چون عمر بن عبدالعزیز و سعید بن جبیر و ... پس از آن نیز این حدیث توسط 360 نفر از محدثان نیز نقل شده است، حتی آورده شده که مردم به سمت حضرت علی(ع) آمدند و با ایشان بیعت کردند و تبریک گفتند این مراسم بیعت سه روز هم به طول انجامیده است.
علی (ع) نماد عدل خداوند در زمین است
*چرا واقعه غدیر عید به شمار می‌آید؟
-غدیر عید امامت و صالحین است، خداوند بشارت عدل خود را در زمین داده است، چرا که امیرالمؤمنین علی(ع) نماد عدل خداوند در زمین هستند که توسط پیامبر اسلام(ص) به عنوان امام به مردم معرفی شده است، علت عید بودن غدیر نیز تکمیل شدن دین و رسالت پیامبر(ص) است، «من کنت مولا فهذا علی مولاه» همگان به علی(ع) در این واقعه برای امامتشان تبریک گفتند و حتی در تاریخ مطرح شده که فوجی از شادی و هلهله در کاروان‌ها پیچیده بوده است.
سخن خداوند در غدیر مبتنی بر امامت و الگوی زندگی است
*بنابراین مهمترین فلسفه غدیر، امامت علی(ع) و اصل امامت در اسلام است، اهمیت این بحث چطور تبیین می‌شود؟
- همان طور که گفتم آن چیزی که از غدیر باقی مانده مسأله امامت و رهبری است، حرف خداوند در اینجا توجه به امامت و الگوی زندگی است، اینکه ما بر اساس معارف قرآن کریم و نهج‌البلاغه باید چطور زندگی کنیم.
امامت یعنی معامله برقرار کردن بین خدا و انسان بنابراین غدیر جز عدل و عدالت محوری چیزی نیست، در قرآن کریم نیز خداوند خطاب به حضرت ابراهیم بیان کردند که من تو را برای جامعه امام قرار دادم، سپس ایشان می‌فرمایند: که آیا خانواده و ذریه من نیز از نسل من امام قرار می‌گیرند یا خیر؟ خداوند می‌فرماید که در آنها هم این قابلیت وجود دارد، اما خود امامت و رهبری پیمان خداست که عهد من به ستمکاران نمی‌رسد، بنابراین هر کس که می‌خواهد امام و الگو باشد باید قبل از هر چیز عادل باشد.
غدیر نتیجه و فلسفه بعثت انبیا است
خداوند متعال با برانگیختن آخرین رسول خود و ابلاغ دین اسلام بر ایشان بلوغ و کمال فکری بشر را پس از قرن‌ها به اتمام رساند، فلسفه بعثت انبیا با فرستادن کتاب آسمانی در وجود نبی مکرم اسلام حضرت محمد(ص) به تجلی رسید و با تعیین امامت پس از پیامبر(ص) در روز عید غدیر خم کرامت و منزل انسان به عرصه تحقق در آمد و غدیر نتیجه و فلسفه بعثت انبیا است.
امامت در پرتو نبوت، آرمان بزرگِ خلقت انسان را دست یافتنی ساخت
*علت این کمال فکری در این دوره چه بود؟
-پس از رسالت پیامبر اسلام، بشریت به کمال فکری و بالندگی دست یافت و این بزرگترین دلیل برای خاتمه بخشیدن به بعثت انبیا بود، در نهایت نیازی نبود که رسول دیگری مبعوث شود و دین تازه‌ای معرفی شود، اما پس از کمال فکری بشر، نوبت متجلی شدن آرمان بزرگ خلقت انسان که همان جانشینی خداوند و دستیابی به منزلت و کرامت او بود، رسید. خداوند متعال با ایجاد امامت در پرتو نبوت این آرمان را دست یافتنی ساخت.
پس بر همین اساس باید به این نکته توجه داشت که تعادل در جامعه بسیار با اهمیت است وقتی تعادل و اعتدال نباشد، جامعه نمی‌تواند قوام و ثبات داشته باشد، زمانی که تعادل ناپایدار شود حتی در عالم فیزیک هم یک جسمی را بتوان متعادل کرده که سقوط نکند باید مرکز ایستاییش را نقطه تعادلش بدانیم.
عدالت عامل حفظ یک جامعه است
*پس چگونه می‌توان یک جامعه را از سقوط نکردن در امان نگه داشت؟
-باید در آن عدالت حاکم شود، غیر از این دیگر نمی‌توان انتظار حفظ جامعه داشت، حالا امامت در این مسیر بسیار تأثیرگذار، پیشتاز و عامل حفظ شادی و از بین بردن درگیری، تنگنا و فراخناهایی از هر نظر است. در نامه 45 نهج‌البلاغه که حضرت علی(ع) به عثمان بن حنیف که در آن دوران استاندار بصره انتخاب کرده بودند، فرمودند که مدیران ارشد جامعه نبایستی در جایی باشند که مردم عادی آنجا نیستند، شرایط و امتیازاتی داشته باشند که توده مردم از آن بی‌بهره‌اند، حتی این جملات را دقیقاً بیان کردند که آیا من به همین دل خوش کنم که به من بگویند امیرالمؤمنین(ع) در حالیکه در تنگناها و گرفتاری‌های دیگران شریک نباشم؟
امامت الگوی تشریفاتی نیست کاربردی و عملیاتی است
*بنابراین همین نکته نشان می‌دهد که امامت در فلسفه غدیر یک امر تشریفاتی نیست.
-بله! همین طور است یک رهگشا، اسوه و الگوی کاربردی و عملیاتی در جامعه است، امام باید طوری در جامعه رفتار کند که متوسط‌های جامعه هم بتوانند آن گونه رفتار کنند از نظر زندگی ظاهری و باطنی حتی در نماز جماعت نیز این امر مشخص می‌شود، زمانی که امام در مکانی پایین‌تر از مردم عادی در محراب قرار می‌گیرد، به این معنا که امام می‌تواند پایین‌تر از مردم باشد، اما بالاتر نباید باشد این بسیار حرف و پیام برای مسؤلان و رهبران جامعه دارد، تمام حرف غدیر همین است که بیاییم جامعه‌ای درست کنیم که به تعادل برسد، امتیاز طلبی در آن حاکم نباشد و یک جا کاخ و یک جا کوخ باشد.
اگر ابوذر می‌تواند به معاویه یا عثمان اعتراض کند که این چه اشرافی‌گری است که در جامعه به راه انداخته‌اید، این را از غدیر گرفته است، همه حرف غدیر همین است که صادقانه در جامعه حاضر شو و بحران‌ها را مدیریت کن و این اصلی‌ترین کاری است که می‌توان در راستای مدیریت بحران جامعه انجام داد، اینجاست که می‌توان انتظار یک جامعه در آرامش را داشت که در آن رانت‌خواری، استثمارگری، ترسو بودن مردم معنا ندارد و اینها پیام غدیر است.
از تشریفات در جامعه فاصله بگیریم
*الان باید وضعیت جامعه را بر اساس پیام امامت چگونه تبیین کرد؟
-ابتدا باید بگویم که در غدیر چه اتفاقی افتاد یک عده از مکه می‌آمدند جمع شدند و پیامبر(ص) مرکز ثقلی را انتخاب کرد و پیامش را منتقل ساخت، ما هم امروز نیاز به این مرکز ثقل و تمرکز داریم، متأسفانه اکنون خیلی از این کانون فاصله گرفته‌ایم و به تشریفات گرفتار شده‌ایم، زمانی که می‌گوییم ذکر علی عبادت است، این ذکر عنوان علی نیست، منویات، تفکر و جهان بینی علی(ع) است که باید در جامعه عملیاتی و اجرایی شود، وگرنه ولایت این طور نیست که بگوییم فقط دوست داشتن و حب علی مهم است. ولایت، توالی، متولی بودن و ... همه هم ریشه هم است و این رابطه متوالی بین انسان و ولی او است، این مفهوم را باید بتوانیم استخراج کنیم، برای اینکه بتوانیم حتی به امام عصرمان نیز نزدیک شویم، باید از تشریفات فاصله بگیریم و در رابطه‌ای بین قرآن و علی (ع) قرار بگیریم.
رسالت غدیر برای ما وحدت جامعه اسلامی و پیروی از ولایت فقیه است/بزرگترین پیام غدیر/چهار واقعه تاریخی که انسان را به خدا می‌رساند
*در نهایت بزرگترین پیامی که از غدیر می‌توانیم بگیریم، چیست؟
-باید برای تمام کارها در جامعه‌مان طراحی و برنامه‌ریزی داشته باشیم، صرف خواندن دعا و زیارت در اعیاد و شهادت‌ها کفایت نمی‌کن،د بزرگترین پیام غدیر این است که برای خودمان برنامه‌ریزی داشته باشیم در خط سیر مشخص شده‌مان بر اساس پیام رهبر و امام حرکت کنیم، این بزرگترین حرف است.
در فرهنگ غدیر ظهور منجی بشریت و مبارزه با بی عدالتی‌ها به بهترین وجه معنی می‌شود و انقلاب ایران هم بارقه مبارزه با ظلم و بیداری اسلامی است که از فرهنگ غدیر اقتباس کرده است رسالت غدیر نیز برای ما وحدت جامعه اسلامی و پیروی از ولایت فقیه است.
بنابراین نباید دچار شک و تردید شویم تا زمانی که جامعه این زمینه‌ها را در خود عملیاتی نکرده و از این ساحل به سلامت عبور نکند، نمی‌توانیم انتظار ظهور هم داشته باشیم به نظر من بعثت، عاشورا، غدیر و انتظار همه را در یک راستا باید در نظر بگیریم، این چهار نقطه در یک خط مستقیم انسان را به خداوند می‌رسانند اگر توانستیم در این مسیر طراحی و تحلیل صحیح داشته باشیم آن زمان انتظار ظهور داشته و گرنه نباید دل را به وعده‌های بی‌اساس خوش کنیم.
