تبیان، دستیار زندگی

اگر غير مال التجاره مالي داشته باشد كه خمسش را داده يا خمس ندارد، مثلا به او بخشيده اند، چنانچه قيمتش بالا رود، اگرچه آن را بفروشدمقداري كه بر قيمتش اضافه شده خمس ندارد، ولي اگر درختي كه خريده نمو كند وبزرگ شود و يا گوسفندي كه خريده چاق شود، در صورتي كه مقصود او از نگهداري آنهااين بوده كه از زيادتي عين آن سود ببرد، بايد خمس آنچه را زياد شده بدهد.

اگر باغي احداث كند براي آن كه بعد از بالا رفتن قيمتش بفروشد، بايد خمس ميوه و نمو درختها و زيادي قيمت باغ را بدهد، ولي اگر قصدش اين باشد كه از ميوه آن استفاده كند، فقط بايد خمس ميوه را بدهد.

اگر درخت بيد و چنار و مانند اينها را بكارد، سالي كه موقع فروش آنها است ، اگرچه آنها را نفروشد بايد خمس آنها را بدهد، ولي اگر مثلا ازشاخه هاي آن كه معمولا هر سال مي برند استفاده اي ببرد و به تنهايي يا با منفعتهاي ديگر كسبش از مخارج سال او زياد بيايد، در آخر هر سال بايد خمس آن رابدهد.

كسي كه چند رشته كسب دارد، مثلا اجاره ملك مي گيرد و خريد و فروش و زراعت هم مي كند، چنانچه در هر رشته كسبي كه دارد، سرمايه و دخل و خرج وحساب صندوق جداگانه دارد، بايد منافع همان رشته را حساب كند و خمس آن را بدهد،و اگر در آن رشته ضرر كند، از رشته ديگر جبران نمي شود. و اگر رشته هاي مختلف دردخل و خرج و حساب صندوق يكي باشند، بايد همه را آخر سال يك جا حساب كند و اگرنفع داشت خمس آن را بدهد.

خرجهايي را كه انسان براي به دست آوردن فايده مي كند، از فايده كسرمي شود و خمس ندارد.

آنچه از منافع كسب در بين سال به مصرف خوراك و پوشاك و اثاثيه وخريد منزل و عروسي و جهيزيه دختر و زيارت و مانند اينها مي رساند، در صورتي كه از شأن او زياد نباشد و زياده روي هم نكرده باشد خمس ندارد.

مالي را كه انسان به مصرف نذر و كفاره مي رساند، جزو مخارج ساليانه است ، و نيز مالي را كه به كسي مي بخشد يا جايزه مي دهد، در صورتي كه از شأن اوزياد نباشد از مخارج ساليانه حساب مي شود.

اگر انسان نتواند يك جا جهيزيه دختر را تهيه كند و مجبور باشد كه هرسال مقداري از آن را تهيه نمايد، يا در شهري باشد كه معمولا هر سال مقداري ازجهيزيه دختر را تهيه مي كنند، به طوري كه تهيه نكردن آن عيب است ، چنانچه دربين سال از منافع آن سال جهيزيه بخرد، خمس ندارد.

مالي را كه خرج سفر حج و زيارتهاي ديگر مي كند، اگر مانند مركب سواري باشد كه عين آن باقي است و از منفعت آن استفاده شده ، از مخارج سالي حساب مي شود كه در آن سال شروع به مسافرت كرده ، اگرچه سفر او تا مقداري از سال بعد طول بكشد، ولي اگر مثل خوراكيها از بين رفته باشد، بايد خمس مقداري را كه در سال بعدواقع شده بدهد.

كسي كه از كسب و تجارت فايده اي برده ، اگر مال ديگري هم دارد كه خمس آن واجب نيست ، مي تواند مخارج سال خود را فقط از فايده كسب حساب كند.

اگر از منفعت كسب آذوقه اي كه براي مصرف سالش خريده ، در آخر سال زيادبيايد، بايد خمس آن را بدهد. و چنانچه بخواهد قيمت آن را بدهد، در صورتي كه قيمتش از وقتي كه خريده زياد شده باشد، بايد قيمت آخر سال را حساب كند.

اگر از منفعت كسب پيش از دادن خمس اثاثيه اي براي منزل بخرد، چنانچه در بين سال احتياجش از آن برطرف شود، واجب است كه خمس آن رابدهد. و همچنين است زيورآلات زنانه ، اگر در بين سال ، وقت زينت كردن زنها به آنها بگذرد.