دلالت نمى كند ولى از آن جا كه با الفاظ ديگر تركيب شده، دلالت بر معانى متعدد مى كند. اين قسم نيز به گونه هاى متعددى است:
- گاهى نفس تركيب اقتضاى تعدد مى كند ؛ مانند اگر كسى در حق امام على عليه السلام چيزى بگويد او شايسته آن است. ليكن كسى در حق امام على عليه السلام چيزى گفته است. پس او شايسته آن است.(48)
- گاهى توهّم وجود تركيب اقتضاى تعدد مى كند: مثل عدد پنج زوج و فرد است. هر عددى كه زوج و فرد باشد زوج است. پس عدد پنج زوج است.(49)
- گاهى توهّم عدم وجود تركيب اقتضاى تعدد مى كند ؛ مثل آب ئيدروژن و اكسيژن است. ئيدروژن و اكسيژن قابل احتراق اند. پس آب قابل احتراق است.(50)
3 . اگر قياس، اقترانى است، شرايط مخصوص به هر شكل و اگر استثنايى است، شرايط عمومى و مخصوص به انفصالى و اتصالى در آن رعايت شود ؛ مثلاً در شكل اوّل گفته شد كه صغرى بايد موجبه باشد. بنابر اين، در مثال حسين پزشك نيست. هر پزشكى عالم است. پس حسين عالم نيست مغالطه صورت گرفته است و يا مثلاً در قياس استثنايى اتصالى گفته شد كه از وضع تالى نمى توان وضع مقدم را نتيجه گرفت. بنابر اين، در مثال اگر باران باريده باشد زمين خيس است. ليكن زمين خيس است. پس باران باريده است. مغالطه صورت گرفته است.
4 . شرايط مخصوص ماده قياس در آن رعايت شود.
قياس به لحاظ ماده - بدون در نظر گرفتن مغالطه كه محل بحث است - به چهار نوع تقسيم مى شود. با انواع آن تعريف و شرايط هر يك در بحث هاى گذشته آشنا شديد ؛ مثلاً در برهان گفته شد كه مقدمات بايد يقينى باشد.(51) حد اوسط علت علم به ثبوت اكبر براى اصغر باشد و ... . حال هر كدام از اين شرايط رعايت نشود، مغالطه صورت مى گيرد ؛ مثل اين كه وزيرى
