9 . قياس استثنايى قياسى است كه نتيجه يا نقيض آن به طور كامل در يكى از مقدمات قرار دارد و قياس اقترانى قياسى است كه اجزاى نتيجه در مقدمات پراكنده است .
10 . مفاهيم به كار رفته در قياس اقترانى عبارت است از : حدّ اصغر ، حدّ اكبر ، حدّ اوسط (وسط) ، صغرى ، كبرى و نتيجه . حدّ اصغر ، همان موضوع نتيجه است ؛ حدّ اكبر ، همان محمول نتيجه است ؛ حدّ اوسط )وسط) جزئى است كه در مقدمات تكرار مى شود ؛ صغرى مقدمه اى است كه حدّ اصغر در آن است ؛ كبرى مقدمه اى است كه حدّ اكبر در آن واقع است و نتيجه كه محصول مقدمات است از حدّ اصغر و حدّ اكبر تركيب يافته است .
11 . قياس اقترانى دو گونه است : قياس اقترانى حملى ؛ قياس اقترانى شرطى .
12 . اَشكال قياس اقترانى عبارت است از :
شكل اوّل : كه حدّ اوسط آن در صغرى محمول و در كبرى موضوع است .
شكل دوم : كه حدّ اوسط در صغرى و كبرى محمول است .
شكل سوم : كه حدّ اوسط در صغرى و كبرى موضوع است .
شكل چهارم : كه حدّ اوسط در صغرى موضوع و در كبرى محمول است .
13 . شكل اوّل روشن ترين شكل قياس اقترانى است .
14 . صغرى و كبرى چهار گونه اند :
الف) موجبه كلّى ؛ ب) موجبه جزئى ؛ ج) سالبه كلّى ؛ د) سالبه جزئى .
15 . نتيجه از جهت كمّ و كيف تابع اخسّ مقدمتين است. خسّت عبارت است از : جزئى بودن و سالبه بودن .
