تبیان، دستیار زندگی

محمد جواد دژم
چشمانم را می‏بندم. سبک، آهسته، آرام. دارم خودم را از پشت پلک‏های روی هم افتاده‏ام می‏بینم؛ خودم را که جزئی کوچک از خاک هستم. نگاهم از خودم سُر می‏خورد. حالا تجسمِ پلک‏های بسته‏ام، معطوف به زمین است.
چشمانم هنوز بسته است و دارم می‏بینم؛ اما ولادتِ آسمانیِ زمین را. آری، زمین؛ همان وسیعِ بی‏انتها. آهسته آهسته، دارم لمس می‏کنم کشیده شُدَنَش را به وسعتِ بودن. دارم باور می‏کنم، آرام آرام، بسطِ حرارتِ حیاتش را. دارم می‏بینم دست‏هایش را که در تکاپویِ هستی، مواج است. ستاره‏بارانِ سینه فراخش را دارم می‏بینم که در جریانِ باد، بی‏قرار شده است.
دارم می‏بینم که هسته‏اش کنده می‏شود و گسترده می‏شود سفره نفسش بر پهنه پرالتهاب و همیشگیِ دریا.
غرور دریا را می‏شود احساس کرد در یک جا نشینی‏اش با زمین مقدس و غرور آسمان را نیز که سینه به سینه، گویی یکی شده است با خاک!
نگاه خورشید را می‏شود دید؛ می‏توان دید که داغ شده است گونه‏های طلایی‏اش از بازتابِ پرحرارتِ انوار خود بر سطح نوزاد خلقت.
زمین زاده شده است، از مرکز حیات و عرفان. حالا پلک‏هایم آرام از هم کنده می‏شوند و چشم‏هایم فضا را می‏کاود.
بر زمین خیره می‏شوم؛ زمینی که جانش، عصاره قدمت را با خود دارد.
تسبیح می‏کنم خالقش را، مشتی از سطحِ لطیف دانه‏هایش برمی‏دارم و رقصِ ریزشِ آرامش را نظاره‏گر می‏شود.
دستم را بو می‏کشم، عطر خاک را می‏بلعم و سپس زایشِ بستر آسودن را شکر می‏گویم.

شارات :: دی ۱۳۸۲، شماره ۵۶
بیست و پنجم ذیقعده روز دحوالارض
محمدحسین قدیری

زمین، مجّهزترین و بزرگ‏ترین سفینه فضایی هستی است که میلیاردها مسافرش را رایگان به سفر آفاق و انفس می‏برد و بزرگ‏ترین گاوصندوق بانک جهانی است که سنگ‏های قیمتی و ذخایر خود را در دل سخت کوه‏ها پس‏انداز کرده است.
زمین، راحت‏ترین مهد آسایش است و جوشان‏ترین چشمه معایش. زمین، سیاره‏ای است که جز محبت، سوختی ندارد و تنها در مدار و جاده عشق طواف می‏کند. و بی‏هیچ خستگی، از کار شبانه‏روزی خود، لحظه‏ای دست نمی‏کشد.
زمین، امن‏ترین فرودگاه بین المللی پرندگان و وسیع‏ترین انبار آذوقه است که حبوبات، میوه‏ها و سبزی‏های گوناگون را در جشن چهارفصل ایام، به مخلوقات تقدیم می‏کند.

به صحرا بنگرم صحرا ته وینم     به دریا بنگرم دریا ته وینم
به هر جا بنگرم کوه درو دشت     نشون از قامت رعنا ته وینم

... و زمین در سینه خویش، آلبومی از خاطرات دیدنی گذشتگان دارد؛ خاطراتی که به تعبیر قرآن، درهای عبرت و درس آموزی را به روی ما گشوده است: «قُل سیرُوا فی الارضِ فأُنظُرُا کیفَ کانَ عاقبهُ المُجْرِمینَ»
زمین، پاک‏ترین سجاده خداپرستان است که عاشقانه‏ترین بوسه سجود را از مُهر عبودیت گرفته‏اند؛ عارفان بی‏ریایی که آسمان را سقف و ستارگان را چراغِ خانه تفکر در آیات الهی برگزیده‏اند.
زمین، مادر مهربانی است که فرزندان خود را در آغوش آرام خود گرفته و به عشق آنها، چشمه‏های اشک از گوشه‏های چشمان خود به راه انداخته است.
آری! زمین، فیلم مستندی است که سناریوی زندگی خوب و بد ما در آن بازی می‏شود و برای همیشه در بایگانی ملایک حفظ می‏شود.

محمد بیدار
یکی از باشرافت ترین و پرفضیلت ترین روزهای سال، ۲۵ ذیقعده است که به روز «دحوالارض» شناخته می شود. بر طبق روایات فراوانی که در کتب روایی آمده در این روز بسیار مبارک، خداوند زمین را از زیر کعبه گستراند و ابراهیم و عیسی(ع) در شب این روز متولد شدند و رحمت الهی بر روی زمین منتشر گشت. عارف بزرگ قرن، میرزا جواد آقاملکی تبریزی در کتاب گرانقدرش «المراقبات» ضمن بحث مفصلی پیرامون این روز برای توجه آدمی به نعمتهایی که خداوند در این روز به بشر ارزانی داشته می نویسد:
«از بزرگترین نعمتهای این روز این است که خداوند متعال کعبه را خانه خود قرار داد و اجازه داد که مردم، آن را زیارت نمایند و با پاداش و رضایت فراوان این عمل را از آنان می پذیرد و این نهایت لطف و مهربانی و کرم است.»
شب و روز ۵۲ ذیقعده جزو چهار روز بسیار پرارزش در طول سال شمرده شده و اعمال بسیاری برای گرامیداشت آن از زبان معصوم (ع) نقل گردیده است تا سالکان و شیفتگان بارگاه حضرت دوست با انجام آنها، روح و جان خود را در زلال جاری، «دحوالارض» شستشو دهند و لیاقت باریابی به آستان کریمش را بدست آورند.
مهمترین شاخصه فضیلت روز «دحوالارض»، گرفتن روزه در آن است که به گفته شیخ عباس قمی، آسمان و زمین و هرچه در میان آنهاست برای روزه دار استغفار می کند.
علی(ع) فرمود: «کسی که این روز را روزه بدارد و شب آن را به عبادت بایستد، ثواب صدسال عبادت را که روزش را روزه و شبش را در عبادت کرده باشد، خواهد داشت. کسانی که در این روز برای ذکر و یاد خدا اجتماع کنند، قبل از آنکه پراکنده شوند، حوائج شان برآورده می شود، هزارهزار رحمت خدا در این روز نازل می شود که نودونه هزار تای آن برای روزه داران این روز و عبادت کنندگان این شب خواهد بود.»
از جمله اعمال سفارش شده در این روز، زیارت امام رضا (ع) است و کسی که توفیق حضور در بارگاه ملکوتی آن امام همام را نداشته باشد می تواند در هر کجا که هست، با خواندن زیارت راه دور، خود را از لطف و کرم آن امام رئوف برخوردار سازد و نامش را در ردیف زائران حضرتش قرار دهد. از دیگر اعمال این روز، انجام غسل و خواندن ۲ رکعت نماز در پیش از ظهر و نیز خواندن دعای مخصوص است که جزئیات آنها را می توان در کتاب شریف مفاتیح الجنان جستجو کرد.
شب ۵۲ ذیقعده نیز از لیالی شریفه است و رحمت خدا در آن نازل می شود و در کتب روایی و دعایی ما بر انجام عبادت و نماز و استغفار در آن تأکید بسیار شده است.

حسن نجفی
معنای لغوی :
در مجمع البحرین آمده است که : قوله تعالى: وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحاها [۷۹/ ۳۰]
أی بسطها، من" دحوت الشی‏ء دحوا" بسطته. و درحدیث است " یوم دحو الأرض"
أی بسطها من تحت الکعبه، و هو الیوم الخامس و العشرون من ذی القعده. و فیه:
" خرج علینا أبو الحسن یعنی الرضا (علیه السلام) بمرو فی یوم خمسه و عشرین من ذی القعده، فقال: صوموا، فإنی أصبحت صائما، قلنا: جعلنا الله فداک أی یوم هو؟ قال: یوم نشرت فیه الرحمه و دحیت فیه الأرض" « التهذیب ج ۱ ص ۳۰۶»
قال بعض شراح الحدیث: فیه إشکال، و هو أن المراد من الیوم دوران الشمس فی فلکها دوره واحده، و قد دلت الآیات على أن خلق السماوات و الأرض و ما بینهما فی سته أیام، فکیف تتحقق الأشهر فی تلک المده؟ ثم قال: و أجیب بأن فی بعض الآیات دلاله على أن الدحو متأخر.(مجمع البحرین، ج‏۱، ص: ۱۳۵)
«دحوالارض» به معنى گستردن زمین است. دَحو از جهت لغوى به معنى گستردن است و بعضى آن را به معنى پرتاب کردن و تکان دادن چیزى را از محل اصلیش نیز معنا کرده‏اند و چون این دو معنا لازم و ملزوم یکدیگرند به یک مطلب برمى‏گردد، بنابراین مراد از دحوالارض این است که در آغاز تمام سطح زمین را آب‏هاى حاصل از باران‏هاى سیلابى نخستین فرا گرفته بود. این آبها تدریجاً در گودال‏هاى زمین جاى گرفتند و خشکى‏ها از زیر آب سربرآوردند و روز به روز گسترده‏تر شدند تا به وضع فعلى درآمد، (تفسیر نمونه، ج ۲۶، ص ۱۰۰) که به نظر برخى از مفسرین آیه ۳۰ سوره نازعات وَ اَلْأَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحاها زمین را بعد از آن گسترش داد اشاره‏اى به همین گسترده شدن زمین دارد. به هر حال تعیین یک روز خاص مى‏تواند به عنوان زاد روز یا آغاز دوره‏اى باشد که زمین از وضع پیشین خود متحول گشته (پس از گذشت دوران‏هایى که مى‏گویند زمین کره مشتعلى بوده، رفته رفته سرد شده و بین از یکسرى تغییرات) سطح آن را مواد خاکى و عناصر اولیه پوشانده و آماده براى ظهور گیاهان و حیوانات گشته است. در برخى از احادیث نیز آمده است که زمین در آغاز از زیر کعبه فعلى گسترش یافته است. در کتاب سعد النفوس للنفوس المنضود ص۲۸ در ذیل « هو الذی مد الارض و جعل فیها رواسی و .....» آورده است که مدّ بمعنای همان دحوالارض می باشد که خداوند زمین را چون فرشی مبسوط کرد برای بندگان ....
در الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، ج‏۳۰، ص: ۹۰ روایتی از امام علی علیه السلام آمده است، عن إمام المتقین علی علیه السّلام: «إن شامیا سأله عن مکه المکرمه لم سمیت مکه؟ قال: لأن الله مک الأرض من تحتها، أی دحاها». و المک هو الدحرجه کما فی القاموس. فرد شامی از امام سوال نمود ، چرا مکه را مکه نامیدند امام علیه السلام فرمود به این دلیل که زمین از زیر حرکت پیدا کرده است و مکّ به معنای حرکت منظم و اظطراب است و آنچه که در تفاسیر از دحوالارض به بسط و گسترش یاد میکنند منافی این معنا نیست ، چرا که هر بسط و انبساطی ملزم به حرکت و اظطراب است .
و عنه علیه السّلام أیضا: «فلما خلق الله الأرض دحاها من تحت الکعبه ثم بسطها على الماء».
در کتب ادعیه و آداب و سنن شب و روزى به عنوان «دحوالارض» ضبط شده است که همان شب و روز بیست و پنجم ماه ذیقعده است و براى عبادت در این روز و روزه روز آن ثواب فراوانى نقل کرده‏اند و همچنین براى این روز نماز و دعاى مخصوصى نیز وارد شده است که دعاى این روز مشتمل بر مضامین عالى اخلاقى و اجتماعى و طلب رحمت و توفیق توبه و پیروزى اهل حق است، (تفسیر پرتوى از قرآن، تفسیر جزء سى‏ام، سوره نازعات، ذیل آیه ۳۰).
در مفاتیح‏الجنان در باب اعمال ماه ذیقعده روایتى نقل شده است که چنین است: از حسن بن على وشّار روایت است که گفت من کودک بودم که با پدرم در خدمت امام رضا(علیه السلام) شام خوردیم در شب بیست و پنجم ماه ذیقعده پس فرمودند که امشب حضرت ابراهیم(علیه السلام) و حضرت عیسى(علیه السلام) متولد شده‏اند و زمین از زیر کعبه پهن شده است پس هر که روزش را روزه بدارد چنان است که شصت ماه را روزه داشته است و در روایت دیگرى آمده است که در این مثل چنین روزى حضرت قائم(علیه السلام) قیام خواهند نمود. آنچه در مجموع استفاده مى‏شود این است که: این روز مبارکى است که رحمت الهى براى بندگان گسترش یافته، گسترش زمین در چنین روزى سمبل و نمادى از گسترش رحمت و فیض الهى براى بندگان اوست.
وقایع روز دحوالارض
بدانکه در بیست و پنجم ذى القعده ، آدم صفى علیه السلام بدستیارى جبرئیل ، خانه کعبه را برآورد و حجرالاسود را نصب کرد و این خانه ، محل اسعاف مطالب و مطاف قادم و ذاهب بود تا دو هزار و دویست و چهل و دو سال از هبوط گذشته که طوفان نوح ، واقع شد و آب تمام عالم را فرو گرفت و اگر چه ((بیت العتیق )) از آسیب غرق ، محفوظ ماند، اما چنانچه در تاریخ است بیشتر حائط آن بنا، عرصه هدم و محو گشت و بعد از طوفان آن موضع چون تل سرخى مینمود و مردم از آن تل سرخ ، حوائج خود مى خواستند و قربانى مینمودند و این بود تا سه هزار و چهارصد و بیست و نه سال بعد از هبوط که حضرت ابراهیم مأمور به تجدید عمارت خانه مکه شد. بس بمدد اسماعیل و ارشاد جبرئیل بساختن خانه پرداخت . پسر سنگ آوردى و پدر بر روى هم نهادى و چون بمقام حجرالاسود رسید، اسماعیل در پى سنگ نیکوئى بود که در خور آن موضع باشد که صدائى از کوه ابوقبیس بر آمد که اى ابراهیم ! ترا نزد من ودیعتى است و حجرالاسود را که جبرئیل هنگام طوفان در آن کوه پنهان کرده بود، تسلیم ابراهیم کرد و آنحضرت بجاى خودش  استوار فرمود. و تولیت آن بقعه شریفه را به اسماعیل تفویض نمود.
و در این روز، سنه ۶۶۴، وفات یافت سید اجل عالی مقام ((طاوس آل طاوس رضى الدین على بن موسى بن جعفر)) مشهور به ((سید ابن طاوس )). نسب شریفش منتهى مى شود به ((داود بن حسن بن حسن مجتبى )) علیه السلام . والده ماجده اش دختر ((شیخ مسعود ورام بن ابى فراس )) و برادرش سید اجل ((احمد بن موسى )) صاحب بشرى و ملاذ است و پسر برادرش ((سید عبدالکریم بن احمد)) صاحب فرحه الغرى است و فضائل سید در زهد و عبادت و تقوى و جلالت قدر و معرفت او بعظمت خدا و ائمه علیهم السلام ، زیاده از آنستکه ذکر شود، هر که طالب باشد رجوع به کتب آنجناب نماید خصوص به کتاب ((کشف المهجه )).
(( و کان رحمه الله مستجاب الدعوه و صاحب الکرامات الباهره و کان فصیحا بلیغا دعاءا و بالجمله اطاله الکلام فى حقه اذراء لشانه .))
او نمیماند بما گرچه ز ما است ما همه مسیم و احمد کیمیا است
و در این روز، سنه ۷۶۰، وفات یافت ((عبدالله بن یوسف حنبلى )) معروف به ((ابن هشام )) صاحب کتاب ((مغنى اللبیب )) و او غیر از ((ابن هشام )) صاحب ((سیره نبویه )) است . (کتاب وقایع الایام حاج شیخ عباس قمی)
در مناظره‌ معروفی‌ که‌ بین‌ امام‌ صادق‌(علیه السلام) و ابن‌ ابی‌ العوجاء اتفاق‌ افتاد ـ طبق‌ نقل‌ مرحوم‌ صاحب‌ حدائق‌ در ج‌۱۷ ص‌۳۹۰ کتاب‌ حدائق‌ الناضره‌ ـ حضرت‌ چنین‌ فرمود: خداوند کعبه‌ را دوهزار سال‌ قبل‌ از دحوالارض‌ خلق‌ کرد.
در متون تفسیری :
إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّهَ مُبارَکاً وَ هُدىً لِلْعالَمِینَ (آل عمران / ۹۶)
محقق است که اول خانه که براى افراد انسان قرار گرفت هر آینه خانه‏اى است که در مکه در حالى که با برکت است و وسیله هدایت اهل عالم است.
آنچه مستفاد از اخبار بسیاریست که در کافى و غیره نقل شده و میتوان منطبق بر قواعد هیئت نمود اینست که کره زمین در جوف دریا بود و آب احاطه بجمیع اطراف زمین داشت و بتوسط باد امواج دریا بسیار شد و در اثر آن یک قسمت از زمین از آب خارج شد که فعلا یک ربع از کره زمین از آب خارج است و اول قطعه که از آب خارج شده مسجد الحرام بود که کعبه در آن واقع و سپس بتدریج خارج شد تا کنون که یک ربع کره خارج شده، و ممکن است معناى دحو الارض که در اخبار دارد روز ۲۵ ذى القعده بوده که اول مکه بود و سپس سایر بقاع همین معنى باشد و ممکن است که مکه را امّ القرى گفتند بهمین مناسبت باشد و این معنى مثبتست بر اینکه معناى. للناس جهت استفاده زندگى باشد. و اما اگر مراد جعل بر عبادت باشد چنانچه از پاره اخبار استفاده میشود مراد از بیت کعبه معظمه است و دلیل بر این میشود که اول ساختمانى که روى زمین بنا شد کعبه بوده که حضرت آدم على نبیّنا و آله و علیه السّلام قواعد آن را بنا کرد و طواف حول کعبه نمود و سپس انبیاء بعد از او تا زمان ابراهیم علیه السّلام که مأمور شد با اسمعیل بر آن قواعد جدران کعبه را بنا کند (أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۳، ص: ۲۸۸)
(و الارض بعد ذلک دحاها).
منظور از «دحو الارض» این است که در آغاز تمام سطح زمین را آبهاى حاصل از بارانهاى سیلابى نخستین فرا گرفته بود این آبها تدریجا در گودالهاى زمین جاى گرفتند و خشکیها از زیر آب سر برآوردند و روز به روز گسترده‏تر شدند تا به وضع فعلى درآمد- و این مسأله بعد از آفرینش زمین و آسمان روى داد. (آیه ۳۱)- بعد از گسترش زمین و آماده شدن براى زندگى و حیات سخن از آب و گیاه به میان آورده، مى‏فرماید: «و از آن، آب و چراگاهش را بیرون آورد» (اخرج منها ماءها و مرعاها).
این تعبیر نشان مى‏دهد که آب در لابلاى قشر نفوذ پذیر زمین پنهان بود، سپس به صورت چشمه‏ها و نهرها جارى شد و حتى دریا و دریاچه‏ها را تشکیل داد. ولى از آنجا که عوامل مختلفى مى‏توانست آرامش زمین را بر هم زند- از جمله طوفانهاى عظیم و دائمى و دیگر جزر و مدهائى که در پوسته زمین بر اثر جاذبه ماه و خورشید و همچنین لرزه‏هایى که بر اثر فشار مواد مذاب درونى رخ مى‏دهد- آن را به وسیله شبکه نیرومندى از کوهها که سرتاسر روى زمین را فرا گرفته آرام کرد.
و لذا مى‏فرماید: «و کوهها را ثابت و محکم نمود» (و الجبال ارساها).
و در پایان مى‏فرماید: «همه اینها براى بهره‏گیرى شما و چهارپایانتان است»! (متاعا لکم و لانعامکم). تا از مواهب حیات بهره گیرید و به غفلت نخورید. (برگزیده تفسیر نمونه ج ۵ ص ۴۰۱).
ترجمه‌ فرازهایی‌ از دعای‌ این‌ روز:
خدایا! زمین‌ را گستراندی‌، دانه‌ را در لایه‌های‌ تاریک‌ زمین‌ شکافتی‌، مرارت‌ را از دوش‌ بندگان‌ برگرفتی‌، غم‌ و اندوه‌ را از دلها زدودی‌. عزیزا! در این‌ روز بزرگ‌ و پرفضیلت‌ که‌ نزد مؤمنان‌ به‌ امانتش‌ نهادی‌، تو را به‌ رحمت‌ بی‌انتهایت‌ سوگند می‌دهم‌ که‌ بر بنده‌ صالحت‌ محمد مصطفی‌ و بر خاندانش‌ پاکش‌ درود بفرست‌ واز گنجینه‌ الطافت‌ بارانی‌ پایان‌ نیافتنی‌ برما بباران‌! و بر توبه‌ای‌ خالص‌ و بازگشتی‌ نیکو به‌ سوی‌ خودت‌ یاری‌مان‌ کن‌.
__________________
مجمع البحرین ریشه دحو
اطیب البیان فی تفسیر القرآن ج۳ ص۲۸۸
برگزیده تفسیر نمونه ج ۵
وقایع الایام شیخ عباس قمی
الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن ج۳

باوری پربها

خدایا، امروز و فردا و فرداها می‏گذرد و من کوله بار عمل بر دوش گرفته، از گذرگاه دنیا گذشته، به سوی تو خواهم آمد و به انتظار نتیجه عملم خواهم نشست. خدایا، باور معاد و یاد روز حساب، عملم را بها می‏دهد و به نیکی می‏کشاند؛ پس از عزیز، هرگز مرا از یاد روز قیامت غافل مساز.
خدایا، مرا از زیان‏کارترین انسان‏ها قرار مده. از آنان که معادِ تو را باور ندارند و بدین غفلت، عملشان یکسره تباه و بی‏قدر است؛ هر چند در دل خیال عملی نیک بپرورد. رحیما، مرا از آنانی قرار ده که امید به لقای تو بسته‏اند و تنها و تنها تو را باور کرده‏اند؛ آنان که توشه عملشان پر از عمل نیک و شایسته است، آنان که در روز واپسین حساب نزد تو سربلند و پیروزند و آنان که به شایستگی عملشان در باغ‏های بهشتی جا می‏گیرند و سعادت را دریابند.

فرجامی شگرف

چه سخت است باور فرجامی که خواهد آمد؛ مردن، پوسیدن، از میان رفتن و باز زنده شدن، شکل یافتن، برخاستن و به تماشای تمامِ کرده‏ها، گفته‏ها، شنیده‏ها و اندیشه‏هایِ دوران زندگی دنیایی نشستن و به هر عمل کیفر و پاداش دیدن. باوری سخت است، اما آیا انسان به یاد نمی‏آورد که آفریده شده، حال آنکه هیچ نبوده است؟ خدایا، مرا در این باور شگرف یاری کن، تا بدان باور بر زندگی‏ام رنگ امید بزنم. ایمان به آن را لحظه‏ای از دلم خارج مکن، تا لحظه‏ای پای بر خطا مکشم. یادش را دمی از درونم محو مساز، تا دمی از کار نیک غافل نمانم.

آسودگی جاودان

آنگاه که میزان عمل برپا شود، گاهِ سنجیدن اعمال رسد و نامه‏های عمل بازگردانده شود، و جهنم با همه هولناکی رخ بنماید و بهشت با همه دل‏فریبی آغوش بگشاید، بدکاران از نکوکاران خواهند پرسید: کدامِ ما جایگاهی برتر و محفلی آراسته‏تر دارد؟ چه بسیار نسل‏ها که در دنیا، ظاهری آراسته و فریبا برگرفتند و به کج‏روی‏شان به عذاب خدا به هلاکت افتادند. چه بسیار بدکاران که دنیا را ماندگار پنداشتند و از آن بهره جستند و از یاد معاد غافل ماندند. چه بسیار از ما که پرده دنیایی بر زندگی دو روزه مان کشیدیم و از یاد فرجام غافل ماندیم. خدایا، زیبایی، آراستگی، رفاه، آرامش و آسودگیِ مرا در آخرتم قرار ده. در این دنیای گذرا، بر سختی‏ها و دشواری‏ها صبورم دار تا در سرای جاودان آخرت، به بهای این صبوری و بردباری‏ام و به پاداش عمل نیکم، رضای تو را دریابم، در بهشت تو جای گیرم و از نعمت‏های جاودان و بی‏پایان تو بهره جویم.

آزمونی بزرگ

«در آن روز شفاعت کسی، کسی را سودی نبخشد، مگر آنکه خدای رحمان بخواهد و خدا آنچه را در پیش دارند و آنچه را پشت سر گذاشته‏اند، می‏داند؛ حال آنکه آنان از آن بی خبرند. چهره‏ها برای آن خدای زنده پاینده به خضوع می‏افتد. آن کس که ظلمی بر دوش دارد، نومید می‏ماند و آن کس که عمل شایسته دارد و ایمانی محکم، نه از ستمی می‏هراسد و نه از کاستی حقش».
این بودن ما و این گذر چند روزه مان، تنها زمینه‏ای است برای آزمونی بزرگ و فرجامی بزرگ‏تر. مقدمه‏ای برای جداشدن خوب از بد و رسیدن عالم به هدف نهایی خود.
خدایا، ای مهربان‏ترین، بی یاریِ تو، نه در این دنیا توشه‏ای خواهم گرفت و نه در آخرت به شفاعتی ره خواهم یافت. اگر تو نخواهی، محروم خواهم بود و خسران دیده. مرا بخواه و به سوی خود بخوان. به نکوکاری یاری‏ام کن تا توشه‏ای نیک برگیرم و در دلم ایمان و مهری از اولیائت فرو ریز، تا لایق شفاعتشان باشم. عزیزا، نومیدم مپسند که به تو امید بسته‏ام.

مزرعه‏ای از نیکی

خدایا، به روشنی می‏بینم که به سوی تو باز خواهم گشت؛ چنانکه پیش از من، نسل‏های بسیار آمده‏اند و کوله بار عمل بر دوش گرفته‏اند و توشه‏ای اندوخته‏اند و رفته‏اند. دنیا، زمینی است برای کشت، برای آزمون، برای آزمودن به نیک و بد، و همه آزموده می‏شوند و باز می‏گردند. هر نَفْسی چشنده مرگ است و پس از مرگ، در انتظار نتیجه عمل و کیفر و پاداشی جاودان.
خدایا، چه زود می‏گذرد این دو روزه آزمون و چه سخت است پیروز شدن در آن و رسیدن به کمال و پیروزی، اگر تو یاری نکنی و مدد نرسانی. خدایا، مرگ را می‏بینم که به من نزدیک می‏شود. مرا به خود نزدیک کن، پیش از آنکه مرگم فرا رسد. مرا به خودت برسان، پیش از آن که موعدم سرآید. مزرع عملم را از خیر و نیکی پر کن، پیش از آنکه زمان کشتم سرآید.

پاکی دل

خدایا، بزرگ پروردگارا، گفتی که تو را بخوانم، خواندم. فرمودی که نماز به پای دارم، اقامه کردم. امر کردی که زبان به یکتایی و توحید تو بگشایم، گشودم. ای مهربان، در قدم به قدم زندگی‏ام بر آن راه رفتم که تو نمودی، و به آن کار دست زدم که تو فرمودی. اینک از تو می‏خواهم ای گرداننده قلوب، خورشید ایمان و معرفت را در آسمان دلم درخشان‏تر سازی، گوهر دلم را به صیقل تقوا بسایی، و پرهیزکاری و تقوا را در خانه قلبم بنشانی، تا بدان پاکیِ درون، نشانه‏های تو را بزرگ دارم و ارزش‏های الهی را فریاد کنم. خدایا، دلم راخدایی کن تا فقط برای تو باشم.

بشارت وصل

خدایا، لطیفا، رحیما، عطر بشارت تو می‏وزد و خوبان را مست این شمیم دلربا می‏کند؛ آنان را که چون نام خدا یاد شود، دلشان به خشیت افتد، بر سختی‏ها و مرارت‏ها صبوری کنند، نماز به پای دارند و از آنچه روزی‏شان کرده‏ای، انفاق کنند.
عزیزا، بشارت تو سخت شیرین و دلرباست و نسیم خوش‏بویش، روح‏بخش و جان افزاست. ای مهربان، مرا در شمار خاشعان و فروتنان قرار ده، یادت را هماره در دلم زنده دار، در سختی‏ها صبورم بخواه، در اقامه نماز یاری ام کن، و در انفاق و بخشش به مستمندان، دستم را گشاده دار. پس آن‏گاه از بشارت نیکویت در دلم فرو ریز و دلم را بدان مژده ناب، بهشتی کن.

دیده بین

شگفتا از آنان که ندای تو را می‏شنوند و روی می‏گردانند. عجبا از آنان که حجت تو را می‏بینند و راه تو را نمی‏پویند. خوبی را می‏بینند و سرباز می‏زنند. حکم تو را می‏شنوند و عصیان می‏کنند. عذاب تو را می‏بینند و سر می‏پیچند. خدایا، دیدن نه به چشم سر، که به چشم دل باید. ای مهربان، چشم دل ما را بینا دار تا به دل بنگریم و به دل بشنویم و حقیقت را دریابیم. عذاب تو را درک کنیم و عصیان نکنیم. تو را باور کنیم و راهت را بجوییم و بپوییم. حجت تو را ببینیم و دست از گناه بردایم. خدایا، دل هامان را نور ایمان و حیات و زندگی بخش، تا بدان بنگریم و راه سعادت را بیابیم؛ که راه روشن است و این دیده ماست که نابیناست.

بی تو هیچ

ای معبود مهربان من، تو را نه آن چنانکه شایسته تو باشد، شناختم و نه آن گونه که تو را سزد، ستودم. هیچ عقلی به پایه شناخت تو، چنانکه تو هستی، نرسد و هیچ وصفی تو را، چنانکه تو هستی، وصف نکند. تو برتری از آنچه بگویند و بشنویم. تو برتری از وصف و والاتری از فهم. تو بلندی و بلند مرتبه، عزیزی و توانا و با عظمت. تو سراسر جلال و شکوهی. ای بزرگ، ای‏بی همتا، ای بیرون از وصف و فهم و درک و بیان، ای یگانه معبود من، ای یکتا خدای من، همه تویی و غیر تو هیچ. من نیز که بنده خوار و حقیر توام، با تو همه‏ام و بی‏تو هیچ. پس ای مهربان‏ترین، لحظه‏ای رهایم مکن، دمی مرا به خود وامگذار و آنی از یادت غافلم مدار.

ای گنجینه لطف

خدایا، زمین کعبه را گستراندی، دانه را در لایه‏های تاریک زمین شکافتی، مرارت را از دوش بندگان برگرفتی، و غم و اندوه را از دل‏ها زدودی. عزیزا، در این روز بزرگ و پرفضیلت که نزد مؤمنان به امانتش نهادی ـ تو را به رحمت بی‏انتهایت سوگند می‏دهم که بر بنده صالحت، محمد مصطفی و بر خاندان پاکش درود فرستی و از گنجینه الطافت بارانی پایان نیافتنی بر ما فروباری و بر توبه‏ای خالص و بازگشتی نیکو به سوی خودت یاری‏مان کنی.
خدایا، ای برترین درگاه حاجت حاجتمندان، ای مایه امید امیدواران، ای چشمه‏سار الطاف پنهان، به کرمت بر من رحم آور و به غفرانت از من درگذر. به مددت یاری ام کن و هرگز لحظه‏ای مرا از یاد مبر، ای معبود مهربان من.

صدایم را بشنو

ای درگذرنده از خطا و لغزش، از لغزشم درگذر. ای ندای اجابت دعا گویان، دعایم را پاسخ گوی. ای شنوای صدای نجواگویان، صدایم را بشنو و بر من مهربانی کن. از بدی‏هایم درگذر و از زشتی‏هایم چشم بپوش، ای صاحب جلال و بزرگی و شکوه.
منبع : گلبرگ دی ۱۳۸۳ شماره

بیست و پنجم شب دَحْوُالاْرْض است (یعنى پهن شدن زمین از زیر خانه کعبه بر روى آب ) و از لیالى شریفه است که رحمت خدا در آن نازل مى شود و قیام به عبادت در آن اجر بسیار دارد و از حَسَن بن على وَشّا روایت است که گفت من کودک بودم که با پدرم در خدمت امام رضاعلیه السلام شام خوردیم در شب بیست و پنجم ماه ذى القعده پس فرمود که امشب حضرت ابراهیم علیه السلام و حضرت عیسى علیه السلام متولّد شده اند و زمین از زیر کعبه پهن شده است پس هر که روزش را روزه بدارد چنان است که شصت ماه را روزه داشته باشد و به روایت دیگر است که فرمود در این روز حضرت قائم علیه السلام قیام خواهد نمود روز بیست و پنجم روز دحوالا رض است و یکى از آن چهار روز است که در تمام سال به فضیلت روزه ممتاز است و در روایتى روزه اش ‍ مثل روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر کفّاره هفتاد سالست و هر که این روز را روزه بدارد و شبش را به عبات بسر آورد از براى او عبادت صد سال نوشته شود و از براى روزه دار این روز هر چه در میان آسمان و زمین است استغفار کند و این روزى است که رحمت خدا در آن منتشر گردیده و از براى عبادت و اجتماع به ذکر خدا در این روز اجر بسیاریست و از براى این روز به غیر از روزه و عبادت و ذکر خدا و غسل دُو عمل وارد است اوّل نمازى که در کتب شیعه قُمیّین روایت شده و آن دو رکعت است در وقت چاشت در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره وَالشَّمْسِ بخواند و بعد از سلام نماز بخواند:

لا حَوْلَ وَلا قُوَّهَ اِلاّ بِاللّهِ الْعَلىِّ الْعَظیمِ
جنبش و نیروئى نیست جز به خداى والاى بزرگ
پس دعا کند و بخواند:
یا مُقیلَ العَثَراتِ اَقِلْنى عَثْرَتى یا مُجیبَ
اى نادیده گیر لغزشها، نادیده گیر لغزشم را اى اجابت کننده
الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتى یا سامِعَ الاْصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتى
دعاها اجابت کن دعایم را اى شنواى صداها بشنو صدایم را
وَارْحَمْنى وَتَجاوَزْ عَنْ سَیِّئاتى وَما عِنْدى یا ذَاالْجَلالِ وَالاْکْرامِ
و به من رحم کن و از گناهانم و آنچه بدى دارم درگذر اى صاحب جلالت و بزرگوارى
دوّم : خواندن این دعا است که شیخ در مصباح فرموده مستحبّ است خواندن آن :
اَللّهُمَّ داحِىَ الْکَعْبَهِ وَفالِقَ الْحَبَّهِ وَصارِفَ اللَّزْبَهِ وَکاشِفَ کُلِّ کُرْبَهٍ
خدایا اى گسترنده خانه کعبه و شکافنده دانه و برطرف کننده سختى و گشاینده هر غم و گرفتارى
اَسْئَلُکَ فى هذَا الْیَوْمِ مِنْ اَیّامِکَ الَّتى اَعْظَمْتَ حَقَّها وَاَقْدَمْتَ سَبْقَها
از تو خواهم در این روز از روزهایت که بزرگ گرداندى حقش را و در سبقت پیشش انداختى
وَجَعَلْتَها عِنْدَ الْمُؤْمِنینَ وَدیعَهً وَاِلَیْکَ ذَریعَهً وَبِرَحْمَتِکَ الْوَسیعَهِ
و در نزد مؤ منین آن را به ودیعت نهادى و آن را وسیله اى براى آمدن به پیشگاهت و رسیدن برحمت وسیعت قراردادى
اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُنْتَجَبِ فِى الْمیثاقِ الْقَریبِ یَوْمَ
که درود فرستى بر محمد بنده برگزیده ات در روز میثاق نزدیک که روز
التَّلاقِ فاتِقِ کُلِّ رَتْقٍ وَداعٍ اِلى کُلِّ حَقٍّ وَعَلى اَهْلِ بَیْتِهِ الاَْطْهارِ
دیدار و ملاقات است آن بزرگوارى که هر در بسته اى را گشود و به هر حقى دعوت فرمود و بر خاندان پاکیزه
الْهُداهِ الْمَنارِ دَعائِمِ الْجَبّارِ وَوُلاهِ الْجَنَّهِ وَالنّارِ وَاَعْطِنا فى یَوْمِنا
و راهنمایان روشنى بخش و پایه هاى دین خدا و زمامداران کار بهشت و دوزخند و عطا کن به ما در این روز
هذا مِنْ عَطآئِکَ الَْمخْزُونِ غَیْرَ مَقْطوُعٍ وَلا مَمْنوُعٍ تَجْمَعُ لَنا بِهِ
از عطاى موجود در خزینه ات که نه پایان دارد و نه جلوگیرى شود گردآورى بدان براى ما
التَّوْبَهَ وَحُسْنَ الاْوْبَهِ یا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَاَکْرَمَ مَرْجُوٍّ یا کَفِىُّ یا وَفِىُّ یا
توبه و بازگشت خوبى را بسوى خودت اى بهترین خوانده شدگان و بزرگوارترین مایه امید اى کفایت کننده اى وفادار اى
مَنْ لُطْفُهُ خَفِىُّ اُلْطُفْ لى بِلُطْفِکَ وَاَسْعِدْنى بِعَفْوِکَ وَاَیِّدْنى بِنَصْرِکَ
که لطفش در نهان و خفا است بلطف خویش بر من لطف فرما و به عفوت سعادتمندم کن و به یاریت کمکم ده
وَلا تُنْسِنى کَریمَ ذِکْرِکَ بِوُلاهِ اَمْرِکَ وَحَفَظَهِ سِرِّکَ وَاحْفَظْنى مِنْ
و از یاد کریمانه ات فراموشم مکن به حق زمامداران کار خود و نگهبانان رازت و نگاهم دار از
شَوایِبِ الدَّهْرِ اِلى یَوْمِ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ وَاَشْهِدْنى اَوْلِیآئَکَ عِنْدَ
آلودگیهاى روزگار تا روز حشر و برانگیخته شدن و گواه گیر برایم دوستانت را هنگام
خُرُوجِ نَفْسى وَحُلوُلِ رَمْسى وَانْقِطاعِ عَمَلى وَانْقِضآءِ اَجَلى
جان دادنم و سرازیر شدنم در قبر و به پایان رسیدن کردارم و بسر آمدن عمرم
اَللّهُمَّ وَاذْکُرْنى عَلى طوُلِ الْبِلى اِذا حَلَلْتُ بَیْنَ اَطْباقِ الثَّرى
خدایا یادم کن در دوران دراز پوسیده شدنم در آن هنگام که میان توده هاى خاک وارد شوم
وَنَسِیَنِى النّاسوُنَ مِنَ الْوَرى وَاَحْلِلْنى دارَ الْمُقامَهِ وَبَوِّئْنى مَنْزِلَ
و مردم فراموشکار یکسره فراموشم کرده اند و در خانه ماندنى (بهشت ) فرودم آر و در منزل
الْکَرامَهِ وَاجْعَلْنى مِنْ مُرافِقى اَوْلِیآئِکَ وَاَهْلِ اجْتِبآئِکَ وَاصْطِفآئِکَ
کرامت جایم ده و از رفقاى دوستانت و برگزیدگان و مخصوصانت قرارم ده
وَبارِکْ لى فى لِقآئِکَ وَارْزُقْنى حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلوُلِ الاْجَلِ
و دیدارت را بر من مبارک گردان و حسن عمل روزیم کن پیش از آنکه عمرم بسر رسد
بَریَّئاً مِنَ الزَّلَلِ وَسوَُّءِ الْخَطَلِ اَللّهُمَّ وَاَوْرِدْنى حَوْضَ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ
در حالى که پاک از لغزش و بد کردارى باشم خدایا مرا به حوض پیامبرت محمد
صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ وَاسْقِنى مِنْهُ مَشْرَباً رَوِیّاً سآئِغاً هَنیئاً لا اَظْمَاءُ
صلى اللّه علیه و آله (یعنى حوض کوثر) واردم کن و بنوشان مرا از آن حوض نوشاندنى سیراب کننده و روان و گوارا که دیگر
بَعْدَهُ وَلا اُحَلاُ وِرْدَهُ وَلا عَنْهُ اُذادُ وَاجْعَلْهُ لى خَیْرَ زادٍ وَاَوْفى میعادٍ
تشنه نشوم و از ورود بدان جلوگیریم نکنند و بازم ندارند و آن را برایم بهترین توشه راه و کاملترین وعده گاه
یَوْمَ یَقوُمُ الاْشْهادُ اَللّهُمَّ وَالْعَنْ جَبابِرَهَ الاْوَّلینَ وَالاَّْخِرینَ
در روز به پا خواستن گواهان قرار ده خدایا دور ساز از رحمتت سرکشان اولین و آخرین را
وَبِحُقوُقِ اَوْلِیآئِکَ الْمُسْتَاْثِرینَ اَللّهُمَّ وَاقْصِمْ دَعآئِمَهُمْ وَاَهْلِکْ
و آنانکه به حقوق دوستان برگزیده ات تجاوز و تعدّى کردند خدایا پایه هاى حکومتشان را در هم شکن
اَشْیاعَهُمْ وَعامِلَهُمْ وَعَجِّلْ مَهالِکَهُمْ وَاسْلُبْهُمْ مَمالِکَهُمْ وَضَیِّقْ
و پیروان و عمالشان را نابود گردان و به هلاکتشان تعجیل کن و مملکتهاشان را از ایشان بگیر و راهها
عَلَیْهِمْ مَسالِکَهُمْ وَالْعَنْ مُساهِمَهُمْ وَمُشارِکَهُمْ اَللّهُمَّ وَعَجِّلْ فَرَجَ
را بر ایشان تنگ فرما و آنانکه با ایشان سهیم و شریک هستند نیز از رحمتت دور کن خدایا شتاب کن در فرج
اَوْلِیآئِکَ وَارْدُدْ عَلَیْهِمْ مَظالِمَهُمْ وَاَظْهِرْ بِالْحَقِّ قاَّئِمَهُمْ وَاجْعَلْهُ
دوستانت و حقوق از دست رفته شان را به آنها باز گردان و قائمشان را به حق ظاهر گردان
لِدینِکَ مُنْتَصِراً وَبِاَمْرِکَ فى اَعْدآئِکَ مُؤْتَمِراً اَللّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلاَّئِکَهِ
و یارى ستاننده دینت و فرمانرواى در میان دشمنانت قرارش ده خدایا فرشتگان یارى دهنده را گرداگردش
النَّصْرِ وَبِما اَلْقَیْتَ اِلَیْهِ مِنَ الاْمْرِ فى لَیْلَهِ الْقَدْرِ مُنْتَقِماً لَکَ حَتّى
قرار ده و بدان دستورى که در شب قدر بر او فرستى وى را انتقام کشَنده براى خودت قرار ده بدان حد
تَرْضى وَیَعوُدَ دینُکَ بِهِ وَعَلى یَدَیْهِ جَدیداً غَضّاً وَیَمْحَضَ الْحَقَّ
که تو خوشنود گردى و دین تو به وسیله او و بدست او بصورت نو و تازه اى درآید و حق کاملاً
مَحْضاً وَیَرْفُِضَ الْباطِلَ رَفْضاً اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَعَلى جَمیعِ آبائِهِ
خالص گردد و باطل یکسره از بین برود خدایا درود فرست بر او و بر همه پدرانش
وَاجْعَلْنا مِنْ صَحْبِهِ وَاُسْرَتِهِ وَابْعَثْنا فى کَرَّتِهِ حَتّى نَکوُنَ فى زَمانِهِ
و قرار ده ما را از اصحاب و نزدیکانش و در زمان رجعت او ما را برانگیز تا ما در زمان او
مِنْ اَعْوانِهِ اَللّهُمَّ اَدْرِکْ بِنا قِیامَهُ وَاَشْهِدْنا اَیّامَهُ وَصَلِّ عَلَیْهِ [على
جزء یارانش باشیم خدایا توفیق درک زمان قیام او را نصیب ما گردان و در روزگار ظهورش ما را حاضر کن و درود فرست بر او
مُحَمَّد] وَارْدُدْ اِلَیْنا سَلامَهُ وَالسَّلامُ عَلَیْهِ [عَلَیْهِمْ] وَرَحْمَهُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ
و سلام او را بسوى ما بازگردان و سلام و تحیت و رحمت خدا و برکاتش بر او باد

و بدانکه میردامادرَحَمهُاللّهُ در رساله اءربعه ایّام خود در بیان اعمال روز دَحْوُالارض فرموده که زیارت حضرت امام رضاعلیه السلام در این روز افضل اعمال مستحبّه وآکَدِ آداب مَسْنُونه است و همچنین زیارت آن حضرت در روز اوّل ماه رجب الفرد نیز به غایت مؤ کّد و مَحْثُوثٌ عَلَیْهِ است روز آخر ماه سنه دویست و بیست بنابر مشهور حضرت امام محمد تقى علیه السلام به زهر معتصم در بغداد شهید شد و این بعد از دو سال و نیم تقریباً از فوت ماءمون گذشته بود چنانکه خود آن جناب میفرمود اَلْفَرَجُ بَعْدَ الْمَاءمُونِ بِثلثینَ شَهْراً و این کلمه مُشْعِر است بر آنکه آن حضرت از سوء معاشرت ماءمون در کمال اذیّت و صدمه بود که مرگ خود را فَرَج و گشایش خود تعبیر نموده چنانکه پدر بزرگوارش حضرت امام رضاعلیه السلام در زمان ولایتعهد خود نیز چنین بوده و در هر جمعه که از مسجد جامع مراجعت مى فرمود به همان حالى که عرق دار و غبارآلوده بود دستها را به درگاه الهى بلند مى کرد و مى گفت اِلهى اگر فَرَج و گشایش امر من در مرگ من است پس همین ساعت در مرگ من تعجیل فرما و پیوسته در غم و غصّه بود تا از دنیا رحلت فرمود و حضرت امام محمّد تقى علیه السلام در وقتى که وفات کرد از سنّ شریفش بیست و پنج سال و چند ماهى گذشته بود قبر شریفش ‍ در بقعه مبارکه کاظمیّه در پشت سر جدّ بزرگوارش حضرت امام موسى علیه السلام واقع است .

بباید دانستن که در هر سال، چهار روز عظیم القدرِ جلیل المنزله است که نزد اَللّه تعالی، أعزّ و أکرمِ سال، آن چهار روز است، و آن روزها را در اصطلاح شرع شریف، ایّام اربعه گویند.
ایّام الهی را عزّت می‏باید دانستن، و تعظیم و تکریم می‏باید کردن، تا اَللّه‏ تعالی این کس را در دنیا و آخرت عزیز و گرامی بدارد، و تقصیرات و خطایا و جهالات معاصی او را عفو فرماید.
هر یک از این ایام اربعه را روزه داشتنْ معادل شصت سال روزه گرفتن و شصت سال متّصلْ عبادت کردن است. و غسل کردن در هر یک از این روزها سنّت مؤکّده، و کفّاره بسیاری از گناهان است و تصدّق نمودن در این روزها از اعظم مثوبات و افضل قُرُبات است. یک درهم تصدّق کردن در هر روزی از این روزها مقابل هزار درهم صدقه دادن است در روزهای دیگر.
در بعضی احادیث ائمه طاهرین صلوات اللّه‏ علیهم وارد شده که: مقابل صد هزار درهم تصدّق کردن است در روزهای دیگر. و هر یک مؤمن متعبّد صائم عالم به مسائل دین را در این شب‏ها به مال حلالِ خود افطار فرمودنْ به منزله آن است که صد هزار صدّیق صائم در سائر شب‏ها به مال این کس افطار نمایند.
و در هر یک از این ایام اربعه، به وظیفه آن روز از نماز و دعاء مأثور، و زیارت که در خصوص آن روز وارد باشد قیام نمودن، سبب آن می‏شود که کرام الکاتبینْ آن شخص را از اصفیاء متعبّدین و اولیاء مقرّبین جناب مقدّس الهی بنویسند.
یوم دَحْو الارض
یکی از ایام اربعه، یوم دحو الأرض است و آن روز بیست و پنجم ماه ذی القعده الحرام است. دحو الأرض یعنی گسترانیدن و پهن کردن و منبسط ساختن جِرم زمین از تحت موضع خانه مبارکه کعبه معظّمه به سائر جهات و اطراف اقالیم.
در این روز بعد از طلوع آفتاب، غسل کردنْ سنّت مؤکّده و کفّاره گناهان است. در روایت اسحاق بن عبداللّه‏ از امام هادی علیه‏السلام وارد شده، که روز بیست و پنجم ماه ذی‏القعده روزی است که اللّه‏ سبحانه و تعالی، جِرم زمین را از زیر کعبه مکرّمه بگسترانیده و پهن کرده است و کشتی نوح نبی از آسیب طوفان در این روز نجات یافته، بر کوه جودی در زمین کوفه قرار گرفته است و صیام این روز، کفّاره هفتاد سال است. یعنی تارک الصوم هفتاد ساله را صیام این روز کفّاره است.
یوم الغدیر
دوم، یوم الغدیر است، و آن هجدهم ماه ذی الحجّه الحرام است که سیّد المرسلین صلی‏الله‏علیه‏و‏آله ، أمیرالمؤمنین و یعسوب المسلمین علیّ بن ابیطالب علیه‏السلام را در این روز در بازگشت از حجّه الوداع، در موضع غدیر خمّ به خلافت و نیابت و وصایت خود نصب فرمود. و این روز، عیدِ عظیم و اعظم اعیاد مسلمین است و از زمان رسول اللّه صلی‏الله‏علیه‏و‏آله تا زمان حاضر چنین مستمر و در کتب حدیث موافقین و مخالفین شیعه، به همین طریق محفوظ بوده است.
یوم المولود
سوم، یوم المولود است که روز ولادت کریمِ شریف خاتم‏الأنبیاء و سیّد المرسلین بوده و آن روز هفدهم ماه ربیع‏الأوّل است.
یوم المبعث
چهارم، یوم المبعث است، که اوّلِ بعثت خاتم‏الأنبیاء به رسالت تامّه و سفارت خاتمه جامعه در این روز بوده است و به جنّ و انس برای اکمال دین و اتمام شریعتْ مبعوث شده است و آنْ روز بیست و هفتم رجب المُرَجَّب است.
این چهار روز در فضل و منزلتْ پنجم ندارد. زهی سعادتمند بنده‏ای که قدر شرفِ این ایام را دانسته و حقّ کرامت آن‏ها را شناخته، در طهارت ظاهر و باطن خود کوشیده، در وظایف اعمال و آداب مذکوره، تقصیر و مسامحه جایز ندارد.
چهار شبِ عزیز
بباید دانست که در هر سالْ چهار شب است که بعد از شب قدر از حیث قدر و شرفْ پنجم ندارد و در اصطلاح شریعت مقدّسه آن شب‏ها را لیالی اربعه می‏نامند. در هر یک از آن شب‏ها، غسل و إحیاء تا طلوع صبح و اقامت وظائف اعمال آن شب، از صلوات ادعیه وارد شده و زیارات مستحب و اذکار مخصوصه، معادل شصت سال به عبادت و طاعت گذرانیدن است. و یک درهم تصدّق در هر شبی از آن شب‏ها، مقابل ده هزار درهم صدقه است در شب‏های دیگر. امیرالمؤمنین علیّ بن ابیطالب علیه‏السلام در این شب‏ها نفس مقدّس خود را در تعب عظیم و مشقّت شدید می‏داشت از کثرت عبادت و طاعت و مواظبت اوراد و ادعیه و همچنین ائمه دیگر علیهم السلام.
اوّل آن شب‏ها شب اوّل ماه رجب است، دوم نیمه ماه شعبان، سوم شب عید فطر، چهارم شب عید اضحی و قربان.
منبع : گنجینه ، شماره ۴۵

بیست و پنجم ماه ذی القعده روز دحوالارض است. دحوالارض را چنین معرفی می کنند "روزی که زمین از زیر کعبه کشیده و گسترانیده شد" .
گر چه این مطلب یعنی کشیده شدن و گسترانده شدن زمین در وهله اول عجیب به نظر میرسد اما تعریف واضح تر این موضوع این است که گفته شود :
پس از آنکه تمام سطح کره زمین به مدت طولانی در زیر آب فرو رفته و خداوند خواست تا آن را از زیر آب بیرون آورد که صحنه زندگی موجودات مهیا گردد ، اولین نقطه ای که از زیر آب سر بیرون آورد همان مکان مقدس کعبه و بیت الحرام بود . این واقعه نشان دهنده اهمیت این نقطه و مرکزیت آن برای همه عالمیان است .
در واقع دحوالارض روز شروع حیات بخشی خداوند به جهان خاکی است که توجه به آن در روایات و تعیین اعمال خاص همچون روزه ، عبادت ، دعا و غسل واهتمام به آن از سوی معصومین (ع) نشانگر عنایت حضرت حق به این روز با برکت است .
تعبیر به اینکه "در روز دحو الارض رحمت خدا منتشر گردیده و از براى عبادت و اجتماع به ذکر خدا در این روز، اجر بسیار است" و امثال آن ، مومنین را بر انجام مستحبات مخصوص این روز ترغیب می نماید . درباره روزه این روز آمده است :
روزه این روز همانند روزه هفتاد سال است .
روزه این روز کفاره گناهان هفتاد سال است .
برای روزه دار این روز هرکه و هرچه در میان آسمان و زمین است استغفار می کند و ...
روایت است که امام رضا علیه السلام فرموده اند: درشب بیست و پنجم ماه ذى القعده حضرت ابراهیم (ع) و حضرت عیسى (ع)متولد شده اند. و نیز در این روز رسول خدا صلى الله علیه و آله ، به قصد حجه الوداع از مدینه به همراه یکصد و چهار هزار یا یکصد و بیست و چهار هزار نفر از راه شجره به مکه عزیمت نمودند که حضرت فاطمه (ع ) و تمامى زوجات آن حضرت نیز ایشان را همراهی می کردند .
و نیز در روایتی است که در این روز قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قیام خواهد نمود .
در این روز به غیر از روزه و عبادت و ذکر خدا و غسل دُو عمل وارد است اوّل نمازى که در کتب شیعه قُمیّین روایت شده و آن دو رکعت است در صبحگاه در هر رکعت:
بعد از حمد پنج مرتبه سوره وَالشَّمْسِ بخواند و بعد از سلام نماز بخواند:
لا حَوْلَ وَلا قُوَّهَ اِلاّ بِاللّهِ الْعَلىِّ الْعَظیمِ
جنبش و نیروئى نیست جز به خداى والاى بزرگ
پس دعا کند و بخواند:
یا مُقیلَ العَثَراتِ اَقِلْنى عَثْرَتى یا مُجیبَ
اى نادیده گیر لغزشها، نادیده گیر لغزشم را اى اجابت کننده
الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتى یا سامِعَ الاْصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتى
دعاها اجابت کن دعایم را اى شنواى صداها بشنو صدایم را
وَارْحَمْنى وَتَجاوَزْ عَنْ سَیِّئاتى وَما عِنْدى یا ذَاالْجَلالِ وَالاْکْرامِ
و به من رحم کن و از گناهانم و آنچه بدى دارم درگذر اى صاحب جلالت و بزرگوارى
دوّم خواندن این دعا است که شیخ در مصباح فرموده مستحبّ است خواندن آن :
اَللّهُمَّ داحِىَ الْکَعْبَهِ وَفالِقَ الْحَبَّهِ وَصارِفَ اللَّزْبَهِ وَکاشِفَ کُلِّ کُرْبَهٍ
خدایا اى گسترنده خانه کعبه و شکافنده دانه و برطرف کننده سختى و گشاینده هر غم و گرفتارى
اَسْئَلُکَ فى هذَا الْیَوْمِ مِنْ اَیّامِکَ الَّتى اَعْظَمْتَ حَقَّها وَاَقْدَمْتَ سَبْقَها
از تو خواهم در این روز از روزهایت که بزرگ گرداندى حقش را و در سبقت پیشش انداختى
وَجَعَلْتَها عِنْدَ الْمُؤْمِنینَ وَدیعَهً وَاِلَیْکَ ذَریعَهً وَبِرَحْمَتِکَ الْوَسیعَهِ
و در نزد مؤ منین آن را به ودیعت نهادى و آن را وسیله اى براى آمدن به پیشگاهت و رسیدن برحمت وسیعت قراردادى
اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُنْتَجَبِ فِى الْمیثاقِ الْقَریبِ یَوْمَ
که درود فرستى بر محمد بنده برگزیده ات در روز میثاق نزدیک که روز
التَّلاقِ فاتِقِ کُلِّ رَتْقٍ وَداعٍ اِلى کُلِّ حَقٍّ وَعَلى اَهْلِ بَیْتِهِ الاَْطْهارِ
دیدار و ملاقات است آن بزرگوارى که هر در بسته اى را گشود و به هر حقى دعوت فرمود و بر خاندان پاکیزه
الْهُداهِ الْمَنارِ دَعائِمِ الْجَبّارِ وَوُلاهِ الْجَنَّهِ وَالنّارِ وَاَعْطِنا فى یَوْمِنا
و راهنمایان روشنى بخش و پایه هاى دین خدا و زمامداران کار بهشت و دوزخند و عطا کن به ما در این روز
هذا مِنْ عَطآئِکَ الَْمخْزُونِ غَیْرَ مَقْطوُعٍ وَلا مَمْنوُعٍ تَجْمَعُ لَنا بِهِ
از عطاى موجود در خزینه ات که نه پایان دارد و نه جلوگیرى شود گردآورى بدان براى ما
التَّوْبَهَ وَحُسْنَ الاْوْبَهِ یا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَاَکْرَمَ مَرْجُوٍّ یا کَفِىُّ یا وَفِىُّ یا
توبه و بازگشت خوبى را بسوى خودت اى بهترین خوانده شدگان و بزرگوارترین مایه امید اى کفایت کننده اى وفادار اى
مَنْ لُطْفُهُ خَفِىُّ اُلْطُفْ لى بِلُطْفِکَ وَاَسْعِدْنى بِعَفْوِکَ وَاَیِّدْنى بِنَصْرِکَ
که لطفش در نهان و خفا است به لطف خویش بر من لطف فرما و به عفوت سعادتمندم کن و به یاریت کمکم ده
وَلا تُنْسِنى کَریمَ ذِکْرِکَ بِوُلاهِ اَمْرِکَ وَحَفَظَهِ سِرِّکَ وَاحْفَظْنى مِنْ
و از یاد کریمانه‌ات فراموشم مکن به حق زمامداران کار خود و نگهبانان رازت و نگاهم دار از
شَوایِبِ الدَّهْرِ اِلى یَوْمِ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ وَاَشْهِدْنى اَوْلِیآئَکَ عِنْدَ
آلودگیهاى روزگار تا روز حشر و برانگیخته شدن و گواه گیر برایم دوستانت را هنگام
خُرُوجِ نَفْسى وَحُلوُلِ رَمْسى وَانْقِطاعِ عَمَلى وَانْقِضآءِ اَجَلى
جان دادنم و سرازیر شدنم در قبر و به پایان رسیدن کردارم و بسر آمدن عمرم
اَللّهُمَّ وَاذْکُرْنى عَلى طوُلِ الْبِلى اِذا حَلَلْتُ بَیْنَ اَطْباقِ الثَّرى
خدایا یادم کن در دوران دراز پوسیده شدنم در آن هنگام که میان توده هاى خاک وارد شوم
وَنَسِیَنِى النّاسوُنَ مِنَ الْوَرى وَاَحْلِلْنى دارَ الْمُقامَهِ وَبَوِّئْنى مَنْزِلَ
و مردم فراموشکار یکسره فراموشم کرده‌اند و در خانه ماندنى (بهشت ) فرودم آر و در منزل
الْکَرامَهِ وَاجْعَلْنى مِنْ مُرافِقى اَوْلِیآئِکَ وَاَهْلِ اجْتِبآئِکَ وَاصْطِفآئِکَ
کرامت جایم ده و از رفقاى دوستانت و برگزیدگان و مخصوصانت قرارم ده
وَبارِکْ لى فى لِقآئِکَ وَارْزُقْنى حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلوُلِ الاْجَلِ
و دیدارت را بر من مبارک گردان و حسن عمل روزیم کن پیش از آنکه عمرم بسر رسد
بَریَّئاً مِنَ الزَّلَلِ وَسوَُّءِ الْخَطَلِ اَللّهُمَّ وَاَوْرِدْنى حَوْضَ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ
در حالى که پاک از لغزش و بد کردارى باشم خدایا مرا به حوض پیامبرت محمد
صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ وَاسْقِنى مِنْهُ مَشْرَباً رَوِیّاً سآئِغاً هَنیئاً لا اَظْمَاءُ
صلى اللّه علیه و آله (یعنى حوض کوثر) واردم کن و بنوشان مرا از آن حوض نوشاندنى سیراب کننده و روان و گوارا که دیگر
بَعْدَهُ وَلا اُحَلاُ وِرْدَهُ وَلا عَنْهُ اُذادُ وَاجْعَلْهُ لى خَیْرَ زادٍ وَاَوْفى میعادٍ
تشنه نشوم و از ورود بدان جلوگیریم نکنند و بازم ندارند و آن را برایم بهترین توشه راه و کامل‌ترین وعده گاه
یَوْمَ یَقوُمُ الاْشْهادُ اَللّهُمَّ وَالْعَنْ جَبابِرَهَ الاْوَّلینَ وَالاَّْخِرینَ
در روز به پا خواستن گواهان قرار ده خدایا دور ساز از رحمتت سرکشان اولین و آخرین را
وَبِحُقوُقِ اَوْلِیآئِکَ الْمُسْتَاْثِرینَ اَللّهُمَّ وَاقْصِمْ دَعآئِمَهُمْ وَاَهْلِکْ
و آنانکه به حقوق دوستان برگزیده‌ات تجاوز و تعدّى کردند خدایا پایه هاى حکومتشان را در هم شکن
اَشْیاعَهُمْ وَعامِلَهُمْ وَعَجِّلْ مَهالِکَهُمْ وَاسْلُبْهُمْ مَمالِکَهُمْ وَضَیِّقْ
و پیروان و عمالشان را نابود گردان و به هلاکتشان تعجیل کن و مملکتهاشان را از ایشان بگیر و راهها
عَلَیْهِمْ مَسالِکَهُمْ وَالْعَنْ مُساهِمَهُمْ وَمُشارِکَهُمْ اَللّهُمَّ وَعَجِّلْ فَرَجَ
را بر ایشان تنگ فرما و آنانکه با ایشان سهیم و شریک هستند نیز از رحمتت دور کن خدایا شتاب کن در فرج
اَوْلِیآئِکَ وَارْدُدْ عَلَیْهِمْ مَظالِمَهُمْ وَاَظْهِرْ بِالْحَقِّ قاَّئِمَهُمْ وَاجْعَلْهُ
دوستانت و حقوق از دست رفته شان را به آنها باز گردان و قائمشان را به حق ظاهر گردان
لِدینِکَ مُنْتَصِراً وَبِاَمْرِکَ فى اَعْدآئِکَ مُؤْتَمِراً اَللّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلاَّئِکَهِ
و یارى ستاننده دینت و فرمانرواى در میان دشمنانت قرارش ده خدایا فرشتگان یارى دهنده را گرداگردش
النَّصْرِ وَبِما اَلْقَیْتَ اِلَیْهِ مِنَ الاْمْرِ فى لَیْلَهِ الْقَدْرِ مُنْتَقِماً لَکَ حَتّى
قرار ده و بدان دستورى که در شب قدر بر او فرستى وى را انتقام کشَنده براى خودت قرار ده بدان حد
تَرْضى وَیَعوُدَ دینُکَ بِهِ وَعَلى یَدَیْهِ جَدیداً غَضّاً وَیَمْحَضَ الْحَقَّ
که تو خوشنود گردى و دین تو به وسیله او و بدست او بصورت نو و تازه اى درآید و حق کاملاً
مَحْضاً وَیَرْفُِضَ الْباطِلَ رَفْضاً اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَعَلى جَمیعِ آبائِهِ
خالص گردد و باطل یکسره از بین برود خدایا درود فرست بر او و بر همه پدرانش
وَاجْعَلْنا مِنْ صَحْبِهِ وَاُسْرَتِهِ وَابْعَثْنا فى کَرَّتِهِ حَتّى نَکوُنَ فى زَمانِهِ
و قرار ده ما را از اصحاب و نزدیکانش و در زمان رجعت او ما را برانگیز تا ما در زمان او
مِنْ اَعْوانِهِ اَللّهُمَّ اَدْرِکْ بِنا قِیامَهُ وَاَشْهِدْنا اَیّامَهُ وَصَلِّ عَلَیْهِ [على
جزء یارانش باشیم خدایا توفیق درک زمان قیام او را نصیب ما گردان و در روزگار ظهورش ما را حاضر کن و درود فرست بر او
مُحَمَّد] وَارْدُدْ اِلَیْنا سَلامَهُ وَالسَّلامُ عَلَیْهِ [عَلَیْهِمْ] وَرَحْمَهُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ
و سلام او را بسوى ما بازگردان و سلام و تحیت و رحمت خدا و برکاتش بر او باد
میرداماد (رَحمَهُ اللّهُ) در رساله «أربعه ایّام» خود در بیان اعمال روز دَحْوُالارض فرموده که زیارت حضرت امام رضاعلیه السلام در این روز افضل اعمال مستحبّه وآکَدِ آداب است .