تبیان، دستیار زندگی

1. در حفظ قرآن، «شرط اول قدم آن است كه مجنون باشی». پس شرط اول در حفظ قرآنْ «عشقِ» به این كار و عاشق آن بودن است و شما عشق به حفظ قرآن را می توانید از راههای ذیل، در خود، ایجاد یا تقویت كنید:

یك. توجه به ارزش و اهمیت خود قرآن؛

دو. توجه به مسئولیت خود در برابر یادگیری، یادسپاری، به كارگیری و یاددهی قرآن؛

سه. توجه به ارزش و اهمیت حفظ قرآن؛

چهار. توجه به آثار و فواید حفظ قرآن؛

پنج. توجه به اهداف حفظ قرآن.

2. از هر زمانی در طول شبانه روز می توان برای حفظ قرآن بهره جُست، اما برخی بر این عقیده اند كه بهترین زمان مناسب برای حفظ آیات قرآن، در اول صبح و بویژه در فاصله بین اذان صبح تا طلوع آفتاب است؛ زیرا انسان بتازگی از خواب شبانه اش بیدار شده و به امور مادی و اشتغالات روزانه اش مشغول نگشته و ذهن و روان وی كاملاً در آسایش و استراحت بوده است و در نتیجه، از فضای معنوی بهتر و آرامش روانی بیشتر و آمادگی ذهنی خوب تری برخوردار است.

برخی دیگر نیز بر این عقیده اند كه آخر شب و بویژه فاصله پیش از خواب شبانه، زمان مناسبی برای حفظ قرآن است؛ زیرا انسان از كارها و مشغله های ذهنی روزانه اش فارغ شده است و پس از حفظ آیات قرآن نیز به خواب می رود و دیگر ذهن او با اشتغالات و درگیریهای جدیدی روبه رو نمی شود و هر مقدار از آیات قرآن را كه پیش از خواب حفظ می نماید، پس از خوابیدن، در ذهن وی كاملاً نقش می بندد و هنگام صبح كه از خواب برمی خیزد، آیات حفظ شده را به صورت روشن و شفاف، در ذهن و حافظه خود می بیند.

3. حفظ قرآن، برنامه ریزی و زمان بندی و نظم و انضباط می خواهد. از این رو، باتوجه به شرایطی كه دارید، برای خودتان مشخص و معین كنید كه روزی چند ساعت و در كدام ساعتها می خواهید به حفظ قرآن بپردازید؛ مثلاً روزی سه ساعت و از ساعت 7 تا 8 صبح و 4 تا 5 عصر و 10 تا 11 شب. پس از این برنامه ریزی، هرگز از آن تخلّف نورزید و در صورت تخلّف، خود را به گونه ای جریمه و مُۆاخذه كنید. این برنامه ریزی باعث می شود تا براساس نظریه «پاوُلُف»، خود را «شرطی» كنید و ذهن شما همیشه در آن ساعتهای معین، آمادگی كامل برای حفظ آیات قرآن را داشته باشد.

4. در برنامه ریزی و زمان بندی حفظ قرآن، اگر می خواهید روزی 4 ساعت به حفظ قرآن بپردازید، بهتر است كه این چهار ساعت، پشت سر هم و در یك زمان ـ مثلاً از ساعت 8 صبح تا 12 ظهر ـ نباشد؛ بلكه آن را به دو زمانِ دو ساعته، مثلاً از ساعت 7 تا 9 صبح و از ساعت 9 تا 11 شب، و یا حتی به چهار زمانِ یك ساعته، مثلاً از ساعت 7 تا 8 صبح و 12 تا 1 ظهر و 5 تا 6 عصر و 10 تا 11 شب، تقسیم و تنظیم نمایید تا احیانا به بیماریها و فشارهای جسمی و روحی دچار نشوید.

5. در برنامه ریزی حفظ قرآن، مقدار حفظ قرآن در هر روز را با «صفحه» حساب كنید نه با «آیه»؛ زیرا كوتاهی و بلندی آیه ها یكسان نیست. مثلاً برای خودتان برنامه ریزی نمایید كه روزی «یك صفحه» از قرآن را حفظ كنید، نه روزی 10 آیه را.

6. حفظ قرآن را از زمانهای كوتاه آغاز نمایید و بتدریج، بر زمان آن بیفزایید تا دچار خستگی و دلزدگی نشوید. به طور نمونه، در هفته اول، روزی نیم ساعت و در هفته دوم، روزی یك ساعت و در هفته سوم، روزی یك ساعت و نیم و در هفته چهارم، روزی دو ساعت و در ماه دوم، روزی سه ساعت و در ماه سوم، روزی چهار ساعت و در ماه چهارم، روزی پنج ساعت، به حفظ قرآن مشغول شوید.

7. اگر نگوییم «لازم» است، حتما «بهتر» است كه شروع حفظ قرآن، از همان آغازِ دورانِ كودكی و نوجوانی باشد؛ زیرا ذهن انسان در این دوران، همچون آینه ای شفاف است كه هنوز زنگار نگرفته و با مسائل گوناگون و مشكلات فراوان و پیچیده زندگی آمیخته نگشته و آمادگی كامل برای یادگیری و یادسپاری آیات قرآن را داراست؛ هر چند انسانهایی نیز بوده اند كه پس از 40 ـ 50 سالگی، حافظ قرآن شده اند و البته با دشواری بیشتر و شتاب كمتری نیز، در این راه، روبه رو بوده اند.

8. توجه داشته باشید قرآنهایی كه با خط «عُثمان طه» و مانند آن نگارش شده اند، دارای «604» صفحه هستند. پس اگر روزی فقط «1» صفحه از این قرآنها را حفظ كنید، می توانید همه قرآن را در «604» روز، یعنی حدود «20 ماه» یا «1 سال و 8 ماه»، حفظ نمایید. و چنانچه روزی «2» صفحه از آنها را حفظ كنید، می توانید همه قرآن را در حدود «10 ماه» حفظ نمایید.

9. هیچ گاه در سرعت و مقدار حفظ قرآن، خود را با دیگران مقایسه ننمایید؛ زیرا هر كس از شرایط ویژه ای برخوردار است. پس، خودتان را با شرایط ویژه خودتان مقایسه كنید و آن گاه به ارزیابی سرعت و مقدار حفظِ خویش بپردازید و در صورتی كه آن را مناسب نیافتید، بر سرعت و مقدار حفظ خود بیفزایید و بر ثابت نگه داشتن آیاتِ حفظ شده، در ذهن و حافظه خویش، تلاش بیشتری داشته باشید.

10. سعی كنید هنگام راه رفتن و یا هنگامی كه سوار اتومبیل، اتوبوس، تاكسی، قطار، هواپیما و مانند آن هستید، به قرائت و مطالعه و حفظ آیات از روی قرآن نپردازید؛ زیرا برخی بر این عقیده هستند كه مطالعه در حال حركت، برای چشم و اعصاب زیان دارد و گاه نیز موجب سردرد و چشم درد و سوزش چشم و اشكریزی از چشمان می شود. در این حالتها، بهتر است آیاتی را كه قبلاً حفظ كرده اید، تكرار و تمرین نمایید و آنها را در ذهن خود مرور كنید. البته برای تصحیح اشتباهات و یادآوری قسمتهای فراموش شده، مراجعه به قرآنی كه همراهتان است، در حالتهای گفته شده، مانعی ندارد.