رونمایی از تندیس بی‌فرزندی!

امروزه رشد جمعیت با سرعت خیلی کمی نسبت به دهه‌های قبل پیش می‌رود و مساله ازدواج و طلاق در این مورد تاثیر بسزایی دارد. آمار ازدواج به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته و طلاق نیز رو به افزایش است، خانواده‌ها هم با تاخیر، فرزنددار می‌شوند و یا اینکه به علت مشکلات مالی از فرزنددار شدن منصرف می‌شوند، تمامی اینها مسبب این پدیده شده است که جمعیت رو به کاهش بگذارد و علاقه به فرزند آوری در بین خانواده‌ها از میان برود.

باید توجه داشت که یکی از عمده‌ترین دلایل این روند نامطلوب، مشکلات اقتصادی است و پس از آن دلایل اجتماعی به عنوان ریشه‌های اصلی به حساب می‌آید. جالب است که بعضی از خانواده‌ها مسائل اقلیمی در ایران را عامل این پدیده می‌دانند بطوریکه گروهی ادعا می‌کنند دلایلی نظیر آلودگی هوا، نویزها و ... باعث مشکلات هورمونی و تاثیرات یو بر جنین شده و توانایی نگه داشتن آن را از مادر سلب می‌کند.

مسائل اقتصادی

یکی از مواردی که باید به آن تاکید کرد مشکلات اقتصادی خانواده‌ها است و شاید همین دلیل انصراف خانواده‌ها از فرزندآوری شود. هزینه‌های جاری زندگی روز به روز رو به افزایش است و اوضوع معیشتی تعریف چندانی ندارد، حال با این اوضوع اضافه شدن یک عضو جدید به خانواده، آن هم با خرج و مخارج بالا، بی شک مشکلات فراوانی را به همراه خواهد داشت. در ادامه به اظهارات چند نفر ار افرادی که با این قبیل مشکلات مواجه هستند می‌پردازیم:

- خانمی 33 ساله می‌گوید: "مهمترین دلایلی که موجب شد من و همسرم بعد از 7 سال زندگی، از داشتن فرزند برای همیشه منصرف شویم، نداشتن امنیت شغلی، خانه استیجاری، نداشتن پشتوانه مالی، آینده مبهم و ... بود. اینکه ما هنوز نتوانستیم آرزوهای خود را برآورده کنیم چه برسد به آرزوهای فرزند.

- خانمی دیگری می‌گوید: من 40 سال سن دارم و صاحب 2 فرزند هستم. اوضاع در جامعه طوری شده که آدم نمی‌تواند بگوید 2 بچه کوچک دارم چون به ما خانه اجاره نمی‌دهند. الان هر کس هم بچه به دنیا می‌آرود با انبوهی از مشکلات پزشکی درمانی و هزینه مواجه می‌شود و پشت دستش را داغ می‌کند که سراغ دومی نرود.

مسائل اجتماعی

امروزه نداشتن امید به آینده بهتر، یکی دیگر از دلایل تک‌فرزندی یا بی‌فرزندی است. وقتی فرد موقعیت اجتماعی خود و این همه مشکلات پیش رو را می‌بیند به این نتیجه می‌رسد که با اضافه کردن فرزند به زندگی، مشکلات خود را صد چندان می‌کند. از طرفی آینده مطلوبی هم برای فرزندش متصور نیست قطعا رغبت کمتری به فرزندآوری دارد.(1)

بی‌فرزندیِ امروز انتخابی است؟

یکی دیگر از علل کاهش فرزندآوری، تغییرات رفتارهای باروری در سال‌های اخیر و تاخیر در فرزندآوری است. علاوه براینکه سن ازدواج بالا رفته است، فاصله زمانی ازدواج و تولد اولین فرزند هم زیاد شده به صورتی که زوج‌هایی که ازدواج می‌کنند در چند سال اول زندگی مایل به فرزند آوری نیستند.

به عنوان مثال، بر مبنای شاخص‌های چندگانه سلامت و جمعیت در ایران ۱۳۸۹، فاصله بین ازدواج و اولین فرزند، به طور متوسط حدود ۳/۵ سال برآورد شده و فاصله بین اولین فرزند و دومین فرزند نیز حدود ۴.۵ سال بوده است. این رفتارهای باروری باعث شد که تعداد فرزندان به دنیا آمده زنان در سنین ۲۵-۲۹ ساله کاهش یابد و همین امر به گرایش جامعه به پدیده بی‌فرزندی یا تک‌فرزندی تعبیر شده است. علاوه بر آن، شیوع بی‌فرزندی و تک‌فرزندی در جامعه عموما بر اساس نتایج تحقیقات نمونه‌ای بوده است که قابلیت تعمیم ندارند یا اینکه بر مبنای تحلیل مقطعی از داده‌های موجود بوده است که این نتایج نیز با اشکال همراه است.

در شرایط کنونی اغلب خانواده ها بچه‌دار نشدن را خود انتخاب می‌کنند یعنی تصمیم می‌گیرند هیچ فرزندی نداشته باشند. احتمالا نتیجه بی‌فرزندی انتخابی، این است که بسیاری از آنها زمانی که بخواهند فرزندآوری را آغاز کنند، ممکن است ناباروری را تجربه نمایند. به عبارتی بی‌فرزندی داوطلبانه و یا  تاخیر در فرزندآوری منجر به بی‌فرزندی ناخواسته شود.

طبق اعلام سند تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران، در مجموع بر اساس درصدهای بی‌فرزندی طول عمر و همچنین احتمال داشتن فرزند اول بعد از ازدواج، پدیده بی‌فرزندی در ایران آنچنان که در بسیاری از کشورهای پیشرفته و غربی مشاهده می‌شود، کمتر عمومیت دارد. برای مثال در کشورهای اتریش، ایتالیا، فنلاند، هلند و انگلستان حدود ۲۰ درصد از زنان در سن ۴۴-۴۰ سالگی بدون فرزند هستند.(2)

کلام آخر

با توجه به این مسئله که هر چه سن افزایش یابد توانایی باروری در زنان کاهش یافته و با افزایش بیشتر سن این کاهش پرشتاب تر هم می‌شود. پیشنهاد ما به بانوان جامعه این است که با برنامه ریزی و مشاوره در حوزه خانواده و مشاوره کردن با متخصصین و پزشکان در مورد شرایط باروری، پیامدهای تاثیر افزایش سن بر باروری را شناخته و فرصت فرزندآوری را از دست ندهند و از بی‌فرزندی دائمی خود جلوگیری کنند که بی شک این جریان و شیوع آن در جامعه، مشکلات فردی و جمعی فراوانی را در دراز مدت به همراه خواهد داشت.

پی نوشت:

1- بی‌فرزندی؛ رونمایی از اتفاق جدیدی پس از موج تک‌فرزندی!، خبرگزاری خبرآنلاین، 1 بهمن 1396
2-  گرایش خانواده‌های ایرانی به تک فرزندی و بی‌فرزندی؛ آری یا خیر؟، خبرگزاری ایسنا، دی ماه 1396

---