جشنواره ی استقبال بی نظیر

قرار نیست که در این چند سطر وجه اهمیت سینمای مستند را باز خوانی کنیم . اما وقتی تا این حد بی توجهی به سینمای مستند را شاهدیم ، ناگزیر از یاد آوری برخی نکات فراموش شده می شویم . سینمای مستند ، در ژانر های مختلف ، تنها جنبه ای هنرمندانه از وجوه یک هنر فراگیر ندارد. فیلم مستند مرجع دانشی بسیاری از تحقیقات است . تحقیقاتی که نه در موقع شکل گیری که برای زمان های در پیش هم مفید خواهد بود. سینمای مستند ، حتی اگر مبتنی بر تحقیقاتی باشد ، که در گذر زمان وجه دانشی شان را از دست بدهند ، دست کم نشانگر روند تاریخی یک رویداد ، یک فعالیت علمی و از همه مهم تر روال فیلم سازی در یک دوره ی خاص است.

با این وجود تولیدات مستند این چند ساله در سینمای ایران و به خصوص آخرین دوره ی جشنواره ی سینما حقیقت تا چه اندازه مایه ی فخر سینمای ایران در اینده خواهد بود. البته مستند سازان هم در این شرایط بی تقصیر نیستند . وقتی از مستند سازان با سابقه ، فیلم هایی می بینیم که قوام یک اثر قابل بررسی را ندارند ، دیگر به مدیریت سینمایی کشور نمی توان چندان امیدوار بود. وقتی فیلم ها را با لشگر یک نفره می سازند. تمام تجهیزات یک دوربین دیجیتال ساده می شود و تقریبا اکثر فیلم ها شده اند ، مستند مصاحبه محور ، نقد پر حرف فایده ای ندارد.

مستند سازان برای این که در شرایط اقتصادی معلوم فعلی ، بتوانند نفس کشیدن و فقط نفس کشیدنشان را نشان دهند ، با کمترین بودجه حاضر به ساخت فیلم می شوند ، حال این فیلم با کمک سازمان یا نهادی دولتی یا خصوصی باشد ، یا با هزینه ی شخصی ساخته شود ، فرقی نمی کند. باید صرفه جویی ، اولین شرط ساخت فیلم باشد . منتقد و تماشاچی هم دیگر این را می دانند و با توجه به همین شرایط از داوری های واقعی پرهیز می کنند . وقتی در همین جشنواره فیلم های خارجی را می بینید و در تیتراژ ابتدایی و انتهایی فیلم ، اسامی گروه سازنده جلوی چشمت قطار می شوند ، باز هم به مستند سازان ایرانی آفرین می گویی . ولی بعد تر به این آفرین خودت هم ایمان نداری . این آفرین مثل نمره ی بیستی است که به انشای یک دانش آموز ابتدایی می دهند . با توجه به سواد و زمانی که ان دانش اموز داشته کار قابل ستایشی صورت گرفته . اما آن چند خط محل مراجعه برای نشانه شناسی زبان فارسی نیست. معرف هیچ چیزی نیست.

کوتاه آمدن مستند سازان با سابقه به ساخت فیلم های تک نفره و کم خرج و بعضا خلق الساعه ، سینمای مستند را به سمتی می برد که بسیار ی تصور کنند که سینمای مستند ، نوعی از فیلم سازی دمدستی است که اگر نمی توان در گونه های دیگر هنر خودی نشان داد پس حداقل می شود ، یک دوربین ساده به دست گرفت و از هر چه به قاب دوربینت- و نه قاب ذهن انسانی مستند ساز – تصویر بگیری و اسمش را بگذاری فیلم مستند و از آن بدتر به خودت هم بگویی مستند ساز .

جشنواره امسال از بابت جذب مخاطبین وضعیت اسف باری داشت . اکران هایی که تماشاچیانش انگشت شمار بودند . انگشت شمار تعبیر کنایی کم بودن تماشاچی نیست که در مقام استنباط لفظی هم عبارت انگشت شمار ، برازنده ی آن است . نکته ی جالبی که در این اکران ها وجود داشت ، استقبال بهتر تماشاچی ها در  روز های آغازین بود . با این که به سنت معمول جشنواره ها ، فیلم های مهم در روزهای آخر باید نمایش داده شوند و طبیعتا انتظار استقبال در روز های پایانی باید بیشتر باشد . اما این بار برعکس بود.

در همان اکران های انگشت شمار هم ، نیمی از تماشاچیان فیلم ها را کامل نمی دیدند. و قاعدتا با این  شرایط میل و رغبت برای دنبال کردن دیگر فیلم ها باقی نمی ماند .

حتی اگر سینمای مستند را مثل تئاتر هنر دور همی بدانیم که اهل همان هنر ، مشتریانش هستند باز هم باید استقبال بهتری را شاهد باشیم . کافی بود، همان کسانی که مستند می سازند یا در خیال ساختن مستند هستند ، مشتری جشنواره ی سینما حقیقت باشند ، آن وقت فیلم ها برای صندلی های خالی ، و ارائه ی بیلان برگزاری جشنواره ای بین المللی فیلم مستند به نمایش در نمی آمد. صندلی های سینما فلسطین و عصر جدید و حقیقت از اهل سینمای مستند پر می شد که دست کم مثل تئاتری ها آبرو داری شده باشد.

این استقبال با شکوه ، حتما از سر دلسردی نیست .

بخش سینما وتلویزیون تبیان