کرم ابریشم - جلسه چهارم

اهداف:

آشنایی با انواع رده بندی کرم ابریشم

مقدمه

دگردیسی، Metamorphosis فرآیندی است که طی آن موجود زنده دگرگون می شود. نظیر دگردیسی پروانه ها و دوزیستان.
کرم ابریشم حشره ای با دگر دیسی کامل است. خصوصیات این جاندار از دیدگاه جانور شناسی به شرح ذیل است.

شاخه: بند پایان
زیر شاخه: شاخکداران
رده: شش پایان – حشرات
زیر رده: بالداران
طبقه: دگردیسی کامل
راسته: پروانه ها
زیر راسته: دیتریشا
بالا خانواده: بامبیکوئیده
1)خانواده: بامیسیده
زیر خانواده: بامبیسینه
جنس: بامبیکس
گونه: موری
2)خانواده: سچورنیده
زیر خانواده: سچورنیده
جنس آنتریا
گونه:
کرم ابریشم تاسار هندی
کرم ابریشم تاسار چینی
کرم ابریشم تاسار ژاپنی
کرم ابریشم موگای هندی
جنس: فیلوزمیا
گونه

کرم ابریشم اری
یک گونه کرم ابریشم اری
در این رده بندی کرم ابریشم جزو حشرات با دگردیسی کامل است. پدیده دگر دیسی در راسته های دیپترا، لیپیدوپترا، کلئوپترا، استرپسیپترا و هیمنوپترا با که بدون دگردیسی است.
دوره ی زندگی کرم ابریشم توت و مراحل آن
کرم ابریشم توت در اوایل بهار در هنگام رویش بهاره ی درخت توت از تخمخارج و پس از حدود 4 هفته تغذیه از برگ توت، بالغ می شود. سپس لارو در یک مکان خشک شروع به تنیدن پیله نموده و طی 4 تا 5 روز به شفیره تبدیل می شود.
شفیره داخل پیله طی 9 تا 14 روز به پروانه ی کرم ابریشم تبدیل می شود. پروانه های ماده پس از جفت گیری تخم گذاری می کنند و دوره ی زندگی دوباره تکرار می شود.
تخم کرم ابریشم
بیشتر حشرات از جمله کرم ابریشم طی فعالیتی که خواب یا دیاپوز نامیده می شود، قادرند فصول خیلی گرم و یا سرد را با صرف کم ترین انرژی تا زمان مساعد شدن هوا (فصل بهار) سپری نمایند.
خواب کرم ابریشم در مرحله ی تخماست در حالی که حشراتی وجود دارند که در دیگر مراحل زندگی شان به خواب می روند. این ویژگی به دلیل ترشح مواد شبه هورمونی از غدد زیر مری شفیره ی ماده است. نژآد های یک نسله تخم های دیاپوزی، و نژاد های چند نسله تخم های غیر دیاپوزی می گذارند. نژاد های دونسله در پایان پرورش اول و برای پرورش دوم در همان سال تخم های غیر دیاپوزی و در مرحله بعد تخم دیاپوزی می گذارند.
تخم نژاد های یک نسله تابستان را بدون هرگونه فعالیت فیزیولوژیک طی می کنند و وارد مرحله ی زمستان گذرانی می شوند. این تخم ها به طور معمول در هنگام رویش بهاره ی درخت توت تفریخ می شوند. ولتنیسم تحت تأثیر اثر متقابل ژنتیک و محیط است. عواملی نظیر حرارت، نور و رطوبت در تعداد نسل در سال موثر است. در این میان نژاد های دونسله بیشتر از عوامل محیطی متأثر می شوند. امروزه با استفاده از اسید آلایی دیاپوز را متوقف نموده و در نتیجه تخم ها وادار به تفریخ می شوند. بنابراین با تفریخ مصونوعی امکان چند بار پرورش در سال در منطقه ی معتدله وجود دارد.
تخم های تازه گذاشته شده ی کرم ابریشم همچون تخم های غیر دیاپوزی رنگدانه ندارند و زرد رنگ می باشند. اما بعد از چند روز تغییر رنگ داده، دارای رنگ تیره (به طور مثال سیاه ارغوانی) می شوند.
تکامل جنین داخل تخم ها در مراحل اولیه ی رشد متوقف می شود و تخم ها به خواب می روند. مدت زمانی که تخم ها مرحله ی خواب را می گذرانند بستگی به دمان نگهداری تخم نوغان دارد.
در مرحله ی بعد و در طی مرحله ی زمستان گذرانی چنانچه دمای محیط افزایش یابد امکان رشد جنین وجود دارد. بنابراین حفظ دمای نگهداری نوغان در طی زمستان (5درجه) خیلی مهم است. بعد از مرحله زمستان گذرانی و همزمان با گرم شدن طبیعت هر زمان که تخم نوغان ها در شرایط دمایی و رطوبتی مناسب دوران تفریخ قرار گیرند، جنین دراز داخل تخم، ضخیم و کوتاه تر شده و مراحل تکامل جنینی شامل چرخش جنین و تشکیل اندام های خارجی به ترتیب مشاهده می شود.
هنگامی که رشد جنین کامل شد، رنگ تخم به سیاه متمایل به آبی تغییر می یابد. رنگ جنین در این مرحله کاملا سیاه است واز روی پوسته ی تخم دیده می شود. این مرحله را تخم آبی می نامند. در زمان تغییر زنگ پوسته ی تخم، اولین رویت جنین به شکل لکه ای است که لکه چشمی نامیده شده است و سپس در روز بعد کل جنین به صورت یک جسم سیاه قابل رویتاست. تخم ها طی 24 ساعت بعد از مرحله ی تخم آبی تفریخ می شوند.
تعداد تخم هایی که یک پروانه می گذارد تحت تأثیر عوامل ژنتیکی، محیطی و نواقص آناتومیکی متفاوت است و در شرایط طبیعی حدود 500 عدد است.
تخم گذاری طی 3 تا 4 ساعت و با رفتار تخم ریزی بسیار زیبایی انجام می شود. بدین ترتیب که پروانه ی ماده تخم ها را به شکل مدور کنار یکدیگر می چیند.
تخم کرم ابریشم کوچک است و شکل و وزن آن در نژاد های مختلف، متفاوت است. میانگین وزن هر تخم 6/0 میلی گرم و وزن مخصوص آن ١/٧٥٠ میلی گرم می باشد. طول آن به طور متوسط 1 تا 3/1 میلی متر و عرض آن 9/0 تا 2/1 میلی متر  است.
شکل آن ممکن است تخم مرغی شکل، مسطح، بیضوی با یک میکروپیل در حفره ی جلویی باشد. میکروپیل در نژاد های مختلف با برآمدگی هایی به اشکال متفاوت است.
غشاء تخم دارای سه لایه شامل کوریون (لایه خارجی)، ویتلین و سروزی است و بعد از اینها غشاء زرده یا ماده ی مغذی نطفه قرار دارد. عامل تغییر رنگ تخم، غشاء سروزی است. نژاد های پیله سفید، تخم های زرد کمرنگ می گذارند، ولی نژاد هایی که پیله ی زرد تولید می کنند تخم های زرد پررنگ می گذارند. رنگ تخم پس از تغییر رنگ بر اساس نژاد و سویه ممکن است خاکستری مایل به ارغوانی روشن یا تیره، خاکستری مایل به سبز و خاکستری مایل به قهوه ای روشن یا تیره باشد. پوسته ی تخم کرم ابریشم مواد چسبنده ای دارد که سبب چسبیدن تخم ها به سطح تخمگذاری می شود. بعضی از نژاد ها نظیر نژاد بغدادی این ماده ی چسبنده را ندارند. چسبندگی تخم ها به تکیه گاه زیاد نیست و به سهولت جدا می شوند.
هسته ی تخم بلافاصله بعد از خروج از شکم پروانه ی ماده در مرحله ی متافاز است و حاوی 2 تا 5 اسپرم می باشدکه تنها یکی از آنها به قسمت قدامی تخم نفوذ کرده و تا زمان تشکیل تقسیم های هسته ای و تشکیل پرونوکلئوس ماده می ماند. چند اسپرمی بودن کرم ابریشم سبب ایجاد حالت های استثنایی پلی پلوئیدی، ترکیب شدن دو هسته ی اسپرم و یا زنده ماندن اجسام قطبی می شود. تخمک و اسپرم در کرم ابریشم درخت توت هر یک 28 کروموزوم دارند.
لارو کرم ابریشم
تخم کرم ابریشم پس از زمستان گذرانی به طور معمول در زمان رویش بهاره ی درخت توت تفریخ می شود.
کرم ابریشم در دوران لاروی فعالانه از برگ توت تغذیه می نماید و ضمن پوست اندازی رشد می یابد. در هنگام پوست اندازی حرکات لارو متوقف شده و به اصطلاح به خواب می رود. از زمان تفریخ تخم تا اولین پوست اندازی سن اول لاروی نامیده می شود. تعداد سن لاروی بر حسب نژاد متفاوت است. لیکن هیبرید های تجارتی عموما پنج سن لاروی و چهار بار پوست اندازی دارند. پوست اندازی در نتیجه ی تعدادی فرآیند های فیزیولوژیک است که با توقف تغذیه شروع شده و با تشکیل پوست جدید و در نهایت تعویض پوست ادامه می یابد. پوست اندازی در همان دوران لاروی نتیجه ی عمل هورمونی است که از غده ی پیش سینه ای ترشح می شود و هورمون پوست اندازی نام دارد.
البته در پوست اندازی هورمونهای کورپس آلاتا نیز نقش دارند. هورمون جوانی که در ثبات و تداوم ویژگی های لاروی نظیر تغذیه نقش دارد از کورپس آلاتا ترشح می شود.
لارو کرم ابریشم هنگامی که از تخم خارج می شود و به رنگ سیاه یا قهوه ای تیره با سری بزرگ و بدنی پوشیده از موهای ریز (بریستل ها) می باشد که در این زمان کرم مورچه ای نامیده می شود..
سر شامل 6 جفت استمات، یک جفت شاخک، آرواره ی پایین، آرواره ی بالا، لب پایین، لب بالا و اندام تنیدن نخم می باشد.
دهان از نوع ساینده است و لارو کرم ابریشم به کمک آرواره های بالا برگ توت را برش می دهد.
لب پایین مابین آرواره قرار گرفته است. آرواره پایین و لب پایین هر کدام در رأس خود یک جفت پالپ دارند. اندام تنیدن نخ در بین این پالپ ها است.
سینه شامل سه حلقه اول، دوم و سوم می باشد. هر حلقه یک جفت پا دارد و هر پا دارای بند است و به عبارتی پاهای واقعی هستند. در نوک هر پا کروشه وجود دارد که یک زایده ی چروک شبیه پنجه برای نگه داشتن برگ توت در هنگام خوردن است. در قسمت پشتی حلقه ی دوم قفسه سینه لکه های چشمی وجود دارد.
شکم دارای 9 بند قابل تشخیص است. در بند های 3 تا 6 و همچنین بند شکمی 5 جفت پا یا برجستگی گوشتی وجود دارد.
  در بند دوم شکمی لکه هلالی و در بند پنجم شکمی لکه ی ستاره ای قابل مشاهده است. در طرفین تمام بند های بدن به جز بند های دوم و سوم منافذ تنفسی وجود دارد. روی ناحیه ی پشتی هشتمین بند، شاخ پشتی وجود دارد.
دستگاه های داخلی کرم ابریشم شامل مجرای گوارشی، غده ی ابریشمی، لوله های مالپیگی، رگ دراز پشتی شامل مجرای جلویی به نام آئورت و مجرای عقبی به نام قلب، دستگاه عصبی و تولید مثلی می باشد. دستگاه تنفسی شامل روزنه تنفسی و تراشه است.
دستگاه گوارش به سه بخش قدامی، میانی و خلفی تقسیم می شود. پخش میانی از پخش های دیگر بزرگتر است. بخش خلفی شامل روده ی باریک و راست روده می باشد. مواد دفعی در راست روده جمع آوری و فشرده شده و به شکل مدفوع چند وجهی از مخرج دفع می شود.
سیستم گردش خون از نوع باز است و خون از طریق انقباضات به رگ پشتی و درون حفره ی بدن جریان داشته و منتشر می شود. خون در نژاد های پیله زرد به رنگ زرد است و در بیشتر واریته های دارای پیله ی سفید بی رنگ است. دستگاه تناسلی لارو ماده شامل تخمدان ها و مجرای تناسلی و در جنس نر شامل بیضه ها و مجرای تناسلی است. تفکیک جنس نر و ماده با استفاده از تعدادی علایم جنسی امکان پذیر است. در جنس ماده چهار نقطه ی شیری رنگ مدور در ناحیه ی شکمی بند یازدهم و دوازدهم لاروی به نام ایشیواتا و در جنس نر تنها یک نقطه در حلقه ی دوازدهم وجود دارد که تفکیک جنس نر را در اوایل سن پنجم امکان پذیر می سازد.. این قسمت ها در حشره ی بالغ به اجزای دستگاه تناسلی جنس ماده و نر تبدیل مس شوند، مثلا در جنس نر به کیسه ی اسپرم و مجرای لقاح تغییر می یابد.
در کرم ابریشم از بدو تولد غدد ابریشمی وجود دارند که دارای مقادیر جزیی ابریشم نیز هستند. در سن پنجم در سلول های غده ابریشمی 18 تا 20 تقسیم درون سلولی اتفاق افتاده و هسته چند قسمتی می شود و در نتیجه رشد غدد ابریشمی در روز سوم سن پنجم از سایر اندام ها سریع تر شده و در پایان سن پیجم به طور تقریبی قسمت اعظم فضای داخلی بدون لارو را غدد ابریشم ساز پر می کند.
در این موقع رنگ بدن کاملا شفاف بوده و لارو قابلیت تحرک پیدا می کند و سرش را در جستجوی محلی برای آغاز تنیدن پیله بالا نگه می دارد. غده ی ابریشمی در زیر و اطراف روده قرار دارد، به طوری که دو بخش این غده در ناحیه ی لب پایین به یکدیگر متصل می شوند.
بخش عقبی غده ی ابریشمی شامل حدود 500 سلول بزرگ فیبروئین و بخش میانی با حدود 300 سلول سریسین تارهای ابریشمی را می سازند. فیبروئین حدود 80 درصد و سریسین حدود 20 درصد تارهای ابریشمی را تشکیل می دهند.
لارو کرم ابریشم قبل از تنیدن پیله مدفوع نرمی همراه با مقادیر زیادی رطوبت دفع می کند. سپس شروع به تنیدن تارهای ابریشمی به درو خود نموده و با ایجاد پیله در داخل آن جای می گیرد. پس از مدتی لارو در داخل پیله ه شفیره تبدیل می شود.

تکلیف:

محل بازدید/ اردو/ خرید: