تنوع زیستی - جلسه اول
اهداف:
آشنایی با مبحث تنوع زیستی
- آشنایی با كار و كارشناسان اداره فضای سبز شهرداری تهران
وسایل مورد نیاز: _____
1-1 تنوع زیستی و شبکه حیات شهر ما
سئوال اصلی كه معمولاً برای خیلی از ما ممکن است وجود داشته باشد این است که، برخی از حیوانات یا گیاهان به چه دردی میخورند و برای چه وجود دارند؟ مثلاً گوسفند، ما فواید گوسفند را چه برای انسان ها و دیگر جانداران می دانیم و می دانیم که وجود حیواناتی مانند گوسفند برای ادامه حیات بسیار مهم است ولی حیواناتی مانند ببر كه به آدمخوار بودن شهرت دارند (البته این خصوصیت مخصوص بعضی از ببرها كه در بنگال زندگی میكنند وجود دارد، نه همه آنها و این تصور در مورد بقیه گوشتخواران نیز با افسانه آمیخته شده و آنچنان حقیقت ندارد!) و یا سوسكها كه موجوداتی ترسناک هستند و یا مگسها كه مزاحم اند و یا هر گونه گیاهی و یا جانوری كه ما در اطراف خود میبینیم و به نظر وجودشان بی فایده است، به چه درد می خورند؟
مگس مزاحم
هدف از طرح این سئوالات در طی این پروژه آن است که دانش آموزان به یك شبكه از حیات در محل زندگی خود برسند و با درك ارتباطاتی كه بین عناصر آن (گیاهان مختلف، جانوران مختلف و عناصر غیر زنده مانند: آب، خاك و هوا و در آخر انسان) وجود دارد، پاسخ خود را خواهند یافت. این شناخت از محیط میتواند تعمیم یابد و به شناخت از كلیه روابط موجود در طبیعت برسد. و چون در مورد همان محیطی است كه دانش آموزان در آن زندگی میكنند، برایشان ملموستر و باور پذیر است. برای آنكه بتوانیم نقش هر یك از عناصر را بیابیم، ابتدا باید عناصر و تنوع آنها (تنوع زیستی) را بشناسیم. سپس باید بتوانیم آنها را طبقه بندی كنیم و آنگاه باید بتوانیم ارتباطات هركدام را كشف كرده و در آخر شبكه حیات را بسازیم.
شما باید بتوانید در طی این پروژه دانشآموزان را راهنمایی كنید تا این سیر را طی كنند. این سیر را برایشان توضیح دهید. سعی كنید تا بفهمند در حال حاضر در كجا هستند و به كجا می خواهند برسند و در آنها احساس نیاز به انجام چنین پروژهای را ایجاد كنید.
تنوع گیاهان و جانورا
1-2 مراحل سیر شناخت و کشف ارتباط
روندی كه در زیر گفته میشود، یك پیشنهاد برای شروع مطلب است. روش پیشنهادی:
مرحله اول
برای آنكه بدانیم در کدام مرحله از سیر شناخت تا كشف ارتباطات بین موجودات زنده هستیم، این دو مطلب كوتاه را مطالعه می کنیم:
مطلب 1: "یك دختر جوان، از اعضای یك گروه دوستدار محیط زیست، به مدت یك هفته بر بالای یك درخت زندگی كرد تا آن درخت و درختان اطرافش را از قطع شدن نجات دهد. برای ساخت یك جاده ارتباطی بین دو شهر، تصمیم به قطع این درختان گرفته شده بود، زیرا به گفته كارشناسان راهسازی، كوتاه ترین و بهترین مسیر برای ساخت این جاده از میان این جنگل كوچك میگذرد."
مطلب 2: "یك گروه دوستدار محیط زیست به تصمیم مسئولین برای ساخت منبع ذخیره سوخت در نزدیكی یك دریاچه طبیعی اعتراض كردند. این دریاچه محل زمستان گذرانی و تخمگذاری پرندگان مهاجری است كه از نقاط سردسیری شمال به آنجا میآیند و با ساخت منبع ذخیره سوخت و آلودگیهای ناشی از آن، آسیب خواهد دید. به گفته مسئولین، ساخت این منبع ذخیره سوخت برای تأمین سوخت ساكنین آن منطقه در فصل سرما، ضروری است."
حال از دانش آموزان بخواهید كه برداشت خود را از مطالب خوانده شده بگویند و نظرشان در مورد مطالب خوانده شده چیست؟ بحث را طوری هدایت كنید كه جواب این چند سئوال را با خود مرور كنند: در این دو مطلب بحث اصلی بر سر چه بود؟ چند نوع دیدگاه در این مطالب نسبت به آن موضوع اصلی تشخیص دادند؟ نظرشان نسبت به آن دیدگاهها چیست و خودشان با كدام موافقند و چرا؟
حال این سئوالها رامطرح كنید:
چرا این موضوعات ذهن بعضیها را در دنیا به خود مشغول كرده؟ چرا این موضوعات اهمیت دارند؟ آیا واقعاً اینقدر اهمیت دارند؟
نظراتشان را بر روی یك كاغذ یادداشت كنید و از آنها بخواهید این كاغذ را نگه دارند تا در آخر پروژه دوباره نظراتشان را با آن مقایسه كنند.
سعی كنید هیچ نوع قضاوتی به دانشآموزان تحمیل نشود. هیچ لزومی ندارد كه همه با این مسئله كه همه اجزای طبیعت مفید هستند، موافق باشند. بهتر است بگذاریم تحقیق كنند و در آخر با دلیل مفید یا بی مصرف بودن اجزاء آن را قضاوت كنند.
دلایلی كه دانشآموزان میآورند به احتمال زیاد بیشتر دلایل اخلاقی است و یا هیچ دلیلی ندارند و یا كلی است. این دلایل میتواند اشتباه نباشد، بلكه در طی این پروژه لازم است تا دلایل واقعی كه ذهن انسان آنها را منطقی بداند پیدا شوند.
هر دانش آموز در آینده نقشهای گوناگونی را در جامعه خواهد داشت، درست مثل عناصر طبیعت. و اگر جایگاه خود و عناصر محیطیشان را در این شبكه درست پیدا نكرده باشند، كنشها و واكنشها را نفهمیده باشند، به یك آسیب زننده تبدیل خواهند شد كه راه را بر استفاده خود، و نسلهای دیگرشان از محیط زیست خواهند بست. درست كاری كه بزرگ ترهای این دانش آموزان در حال حاضر در دنیا انجام میدهند.
مرحله دوم
در این مرحله می خواهیم سیر منطقی پروژه را بیان کنیم. یعنی این مطلب را: "برای اینكه بتوانیم نقش هر یك از عناصر را بیابیم، ابتدا باید عناصر و تنوع آنها (تنوع زیستی) را بشناسیم. سپس باید بتوانیم آنها را طبقه بندی كنیم و آنگاه باید بتوانیم ارتباطات هركدام را كشف كرده و در آخر شبكه حیات را بسازیم." به طور ملموستر: اجزای طبیعت نیز مانند اعضای یك خانواده هستند.
آنها هم نسبت به هم وظایفی دارند و این وظایف را انجام میدهند. و برای همین هم اهمیت دارند و برای اینكه اهمیت چیزی را درك كنیم، باید بفهمیم كه آن چیز چه نقشی را برای خود و اطرافش بازی میكند. درست مانند ما آدمها كه اگر بخواهیم شخصی را در اجتماع از نظر اهمیت طبقهبندی كنیم، نقشش را در محیط خانه، كار، دوستان و ... میسنجیم و بعد به آن رتبه میدهیم. یا میتوانید مثال اعضای بدن را بزنید.
یعنی اینكه مثلاً اگر كسی از ما بپرسد برای چه حس چشایی باید وجود داشته باشد؟ ما برای جواب به نقش آن فكر میكنیم و سودی كه برای ما دارد. و برای اینكه نقش چیزی را بفهمیم باید آن را بشناسیم و خصوصیاتش را بدانیم، تا بتوانیم بر اساس آن بر روی نقشش قضاوت كنیم.
تنوع زیستی در تالاب
تکلیف: فعالیت های انجام شده در این جلسه را به صورت گزارش نوشته و به همراه پاسخ سئوالات مطرح شده برای ما ارسال نمایید.
محل بازدید/ اردو/ خرید: برای پیشبرد پروژه خود می توانید به اداره فضای سبز شهرداری منطقه تان مراجعه کرده و در مورد نمونههای جمع آوری کرده و خصوصیات آنها با كارشناسان صحبت كرده و اطلاعات مفیدی دریافت کنید.
منابع مطالعه: کتاب تنوع حیات/ نویسندگان: وسلسون، ادوارد/ مترجم: عبدالحسین وهاب زاده/ انتشارات جهد دانشگاهی مشهد.
بخش پژوهش های دانش آموزی سایت تبیان
تنظیم: یگانه داودی
مطالب مرتبط
تنوع زیستی - جلسه سوم
تنوع زیستی - جلسه چهارم
تنوع زیستی - جلسه پنجم
تنوع زیستی - جلسه ششم