پەيوەندي قورئان و هونەر

   کەرەسەگەلي هونەري يەکێک لە ڕەساترين و بەڵيغ ترين ئامرازي ڕاگەياندن و بانگەشەي پەيامە .هونەر نيز يەک شێوەي واتەيە،يەک شێوەي بە جێ هێنانە.بەڵام ئەم شێوەي واتە لە هەر شێوەي تەبييني تر،ڕەساتر،ميزانتر ،بەبڕشت ترو ماندگارترە.ئەگەر زواني عێلمي يا عادي خاوەني ئەم تايبەتمەندي و واتەي ڕاستەوخۆي حەقايقەسە،زواني هونەر نيز ئەم تايبەتمەنديانە دارايە کە واتەي غەيرڕاستەخوويي  ئاوەها حەقايقەسە.تەک ئەم جياوازيە کە زواني هونەر نيشاندەري حەقايق بە شێوەي ڕاستە کي ئەوانە نيە.بەڵکوو بەر خەياڵ ڕاسايە.

قورئاني پيروز بۆ قووڵايي دان و قايم تر کردن ناوەرۆک و مەبەستي خۆي لە زەيني گوێگري لە يەک شێوەي هونەري قازانج برديەسێ .بۆ نموونە ،بۆ نيشان دايني گرنگي بەخشش لە ڕێگاي خودا بڕێ جار   دەگوين هەر کەسێک بۆ ڕازي بوونو خۆشحاڵي خودا دارايي و ماڵي خۆي بەخشش بکي چەن بەرابەري ئەوه پاداشي بوو ئەم قسە يەک واتەي عادي يا زانستي يا ڕاستەکيە.

بەڵام کاتێک کە ئاوەها مانا لە ئايەي 261سوورەي بقرە دە بينن،قورئاني پيروز ئەم ڕاژە لە قاڵبي يەک واتەي هونەري هاورديە لە ئەوە،پەيوەندي تازە بەيني بەخشش و دانەي گەنم نيشان دايەسي:(کەسێک کە ماڵي خۆي لە ڕێگاي خودا بەخشش بکي وەک تۆمي بوو کە حەوت هۆشە بکي).

هەر چەن لە قورئاني پيروز بە ڕاشکاوي ئايەي سەبارەت بە هونەر وبايەخي ئەوە نە هاتيە بەڵام لە ئەوێ کە بانگەوازي قورئاني پيروز و ئيسلام بە چتانيە کە لە سروشتي مرۆڤە حەز بە جواني و گۆزەڵي و بەهرە لە شێوەکاني هونەري بۆ ڕاکێشي زۆرتر لە ئۆموري سروشتيە کە لە هەبووني ئينسانە قورئاني پيروز ئەشي بە هونەر و بايەخي ئەوە خەريک بوو.

 بڕێک لە ئاياتي قورئان کە لە ئەم بەستێنە هاتيە:

الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنسَانِ مِن طِينٍ (سجده ئايه 7)

ئه‌و خوايه زاتێکه هه‌موو شتێکي به‌چاکي و ڕێکوپێکي به‌ديهێناوه‌، له‌سه‌ره‌تاوه ئاده‌ميزادي له قوڕ دروست کردووه‌.

 اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ قَرَارًا وَالسَّمَاء بِنَاء وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَرَزَقَكُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ فَتَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ (64غافر)

خوا ئه‌و زاته‌يه که زه‌وي بۆ کردوون به شوێني سره‌وتن و ژيان و حه‌وانه‌وه‌، ئاسمانيشي به‌سه‌رتانه‌وه ڕاگرتووه‌، ڕووخسارو شێوازتاني نه‌خشاندووه‌، به‌جوانترين شێوه‌ش نه‌خشاندويه‌تي، له ڕزق و ڕۆزي چاک و پاک و به‌سوود به‌هره‌وه‌ري کردوون، جا ئا ئه‌وه‌يه خواي په‌روه‌ردگارتان، پاک و بێ گه‌رد و بڵنده ئه‌و خوايه‌ي که په‌روه‌ردگاري هه‌موو جيهانيانه.

ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ (ئايه 14مومنون)

له‌وه‌و دوا نوتفه‌که‌مان کردووه به خۆ هه‌ڵواسه‌رێك (سه‌ره مێکوته‌يه‌ك) پاشان خۆهه‌ڵواسه‌ره‌که‌مان کردووه به گۆشتپاره‌يه‌ك، ئينجا (شێوازى) گۆشتپاره‌که‌مان به په‌يکه‌رى ئێسك گۆڕيوه‌و به گۆشت په‌يکه‌رى ئێسکه‌که‌مان داپۆشيوه‌، ئه‌وساله شێوه‌يه‌کى تردا ده‌رمان هێناوه (که شێوه‌ى ئاده‌ميزادێکى ڕێکو پێکه و ڕۆحى پێ به‌خشراوه‌)، به ڕاستى خواى مه‌زن به‌رزو پيرۆزو موباره‌که‌و چاکترين به‌ديهێنه‌رو چاکترين دروستکاره‌.

قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللّهِ الَّتِيَ أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالْطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِي لِلَّذِينَ آمَنُواْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ (ئايه32اعراف )

(ئه‌ي پێغه‌مبه‌ر(صلى الله عليه وسلم) پێيان) بڵێ: ئه‌وه کێيه پۆشاک و زينه‌ت و جوانيه خواييه‌کاني له به‌نده‌کاني حه‌رام کردوه که له بنه‌ڕه‌تدا خۆي بۆي به‌ديهێناون؟ هه‌روه‌ها ئه‌وه کێيه ڕزق و ڕۆزيه چاک و پاکه‌کاني حه‌رام کردوه‌؟! به‌و خه‌ڵکه بڵێ: هه‌موو ئه‌و شتانه بۆ ئيماندارانه له ژياني دنياداو له کاتێکدا پاڵفته‌ن له ڕۆژي قيامه‌تدا، ئا به‌و شێوه‌يه ئايه‌ت و فه‌رمانه‌کان ڕوون ده‌که‌ينه‌وه بۆ که‌سانێک که بزانن و هوشيار بن.

يَا بَنِي آدَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ (ئايه 31 اعراف )

ئه‌ي نه‌وه‌ي ئاده‌م، خۆتان بڕازێننه‌وه به پۆشاک له‌به‌ر کردن، له‌کاتي هه‌موو نوێژو چوونه ناو مزگه‌وتێکدا، بخۆن و بخۆنه‌وه (له نازو نيعمه‌ته‌کان) به‌ڵام زياده‌ڕه‌وي مه‌که‌ن، چونکه به‌ڕاستي خوا له سنوور ده‌رچووان و زياده‌ڕه‌واني خۆش ناوێت.

ئاياتي بان تواوان نيشانەي ئەوەسە کە خوداوەند نيز لە گۆزەڵي و جواني لە ديارديان هەواڵ دەداي و بە نەخشي هونەر ،گۆزەڵي ،هەماهەنگي ،دڵنەوايي و شێوەي جوانو دڵگري لە بوونەوەراني خۆي ئاماژه دەفەرموون ئيمە نيز ئەشي دەرس بگريم و لە کارانمان لە هونەر و گۆزەڵي و خولقاندني شێوەکاني نوو و دڵگر کومەک بگرين.

سەرچاوەي: پەژوهشاني فەرهەنگي حووزە علميە.