کودکان آینه رفتار والدین نسخه متنی

كودكان، آينه رفتار والدين هستند؛ هر آن چه مقابل اين آينه حساس قرار گيرد، به همان سان آن را منعكس خواهد كرد. بدين ترتيب كودكان، رفتارهاي والدين را تقليد مي نمايند و آن را در زندگي خود اجرا مي كنند، زيرا محيط خانواده، اوّلين محيطي است كه نوزاد زندگي خود را شكل مي دهد. در پايه ريزي شخصيت و چگونگي رشد عواطف انساني، هيچ عاملي به پاي محيط كوچك خانواده نمي رسد. تار و پود رواني اشخاص در كانون خانواده به هم تنيده مي شود. و والدين در تكوين شخصيت سالم، توانا، باتقوا و سازنده فرزندان خود نقش انكارناپذيري دارند.

كودك در اوّلين سال هاي زندگي، قبل از اين كه زبان باز كند، در اثر ارتباطاتي كه با اعضاي خانواده دارد، تصويري از خويشتن در او ايجاد مي شود، و هنگامي كه زبان مي گشايد درس هاي زيادي براي سازگاري بيشتر با محيط اطراف مي آموزد. كودك به تدريج رشد مي كند و توجه او با قضاوت ديگران درباره خود بيشتر مي شود و خودپنداري او انعكاسي از قضاوت ها و ارزيابي هايي مي شود كه افراد و اعضاي خانواده در مورد او به عمل مي آورند.

اگر اين ارزيابي ها نادرست و ناپسند باشد و جنبه تحقيرآميزي به خود بگيرد، كودك خود را تحقير شده و بي ارزش مي شمارد و اين امر در او حس خود كم بيني و حقارت ايجاد مي كند كه در مراحل بعدي زندگي باعث آزارهاي روحي و عقده هاي رواني مي گردد.

بر عكس، اگر كودك در رابطه خود با خانواده، از پذيرفتن و گرمي و محبّت و از احترام متقابل برخوردار باشد كه در آن به شخصيت و سلامت رواني كودك ارزش قائل شوند و به اصطلاح او را آن گونه كه هست بپذيرند، كودك خود را عضو باارزش و مفيدي مي پندارد و در نتيجه فردي خوش بين و با اعتماد به نفس بار خواهد آمد.

كانون خانواده، تنها پناهگاه فرزند و تكيه گاه او است هر چند خانواده كوچك ترين واحد اجتماعي است، ولي هسته اصلي جامعه، سرچشمه اجتماع بزرگ تر است؛ يعني زماني كه نوزاد چشم به جهان مي گشايد، با افكار، احساسات، نظرها، آرزوها و انتظارات اعضاي خانواده احاطه مي شود. محيط خانواده، محلي است كه كودك چگونگي زندگي كردن را ياد مي گيرد و شيوه هاي فرهنگ را عموما و فرهنگ خانواده را خصوصا مي آموزد. در اين محيط بايد عواطف و احساسات هيجاني كودك در پناه امنيت و آرامش نضج گيرد و پرورده شود. او در هر زمينه اي نياز به راهنمايي دارد. در رفتارش بايد توجّه كامل و مراقبت صحيح به عمل آيد. بايد محيط را به گونه اي جلوه داد تا كودك به خوبي احساس كند كه در پناه حمايت والدين است. بايد كودك درك كند كه راهنمايي آنها بر پايه صحيح و منطقي استوار است. اگر طفل از وضع نوين و غير منتظره اي احساس آشفتگي و اضطراب كند، بايد با توضيح كافي و سازگار با منطق و درك او، ذهن وي را روشن كرد. اغلب عوارض و مشكلات رفتاري بزرگسالي، ريشه در زمان كودكي دارد.

هرگاه والدين در هر مرحله اي از رشد، به كودك مسؤوليتي در خور توانش بدهند، به تدريج درباره خود به عنوان يك فرد قابل اعتماد و شايسته مي انديشد. اگر والدين صادقانه به او محبّت كنند، او دوست داشتن ديگران و مورد علاقه ديگران بودن را ياد مي گيرد؛ و بالاخره اگر والدين از اعتماد به نفس او نسبت به استقلال يافتن جلوگيري نكنند، او قادر خواهد بود در خلال دوره نوجواني به درجه اي از اعتماد به نفس دست يابد و به تدريج خود را از وابستگي كودكانه رها سازد. از پيامبر گرامي اسلام(ص) روايت شده است كه فرمودند: «رَحِمَ اللهُ مَنْ اَعانَ وَلدَه عَلي برّه. قال قُلْتُ كَيفَ يُعينُهُ عَلي برهّ؟ قالَ يَقْبَلُ مَيْسُورَهُ و يتجاوَزُ عن مَعسورِه و لايُرْهِقُهُ و لايَخرُقُ بِه؛ خدا رحم كند بر كسي كه فرزندان خود را بر نيكي مدد رساند. شخصي مي گويد پرسيدم: چگونه او را بر نيكي كردنش اعانت كند؟ حضرت فرمودند: كار آساني كه از او به عمل آيد، قبول كند و كاري كه بر او دشوار باشد و او انجام ندهد، از او درگذرد و تكليف هاي دشوار به او معين نكند و با سفاهت و تندي با او برخورد نكند.»

نگرش ها و رفتار والدين مي تواند تسهيل كننده و يا مانع جريان رشد و تكامل كودك باشد. والدين سخت گير و خشن، مانع مي شوند فرزندانشان از روابط مثبت و سازنده با همسالان خويش كه براي استقلال آنان بسيار مهم است، بهره گيرند.

توقعات و محدوديت هاي والدين، اغلب فرآيند رشد را در كودكان و نوجوانان دشوار مي سازد. نتيجه رفتار والدين، بستگي تام به اين دارد كه كودك چگونه رفتار والدين را مشاهده و معناي آن را چگونه درك مي كند.

خانواده بايد ضمن حمايت از كودك فرصت هايي براي او فراهم آورد كه بتواند به روش خود و با توجه به رشد و توانايي هاي خويش، مهارت هايي را فرا گيرد و با مسائل خود به طور نسبي دست و پنجه نرم كند. كودك بدين ترتيب احساس خودارزشي و اعتماد به نفس مي كند، ولي حمايت بيش از اندازه و يا عدم حمايت،
موجب مي شود كودك در توانايي هاي خود شك كند و نتواند استعدادهاي خود را بشناسد.

والدين بايد در محيط خانواده به احساسات كودكان توجّه كنند و بي تفاوت نباشند. پدر و مادري كه به احساسات كودكان خود و حتي احساسات ساير مردم بي تفاوت اند، به احتمال زياد بازتاب همان ويژگي را در خصوصيات بزرگسالي فرزندانشان خواهند ديد. والديني كه آراي ديگران را برنمي تابند و پيوسته از ديگران انتقاد و ثروت خود را بيهوده صرف مي كنند، يا در گفت و گوهاي خود از مذهب، درستي و مهرباني و ساير ارزش هاي اخلاقي با بدي و بي ارزشي ياد مي كنند، بي ترديد الگوهاي ناصوابي براي فرزندانشان خواهند بود. امام سجاد(ع) در اين زمينه مي فرمايند: «فاعْمَلْ في أَمرِه عَمَلَ المُتزَيَّن بِحُسْنِ اثره عليه في عاجل الدُّنيا؛1 با فرزندت آن چنان رفتار كن كه اثر نيكوي تربيت تو مايه زيبايي و جمال اجتماعي او شود، او را

* كودكان، آينه رفتار والدين هستند؛ هر آن چه مقابل اين آينه حساس قرار گيرد، به همان سان آن را منعكس خواهد كرد. بدين ترتيب كودكان، رفتارهاي والدين را تقليد مي نمايند و آن را در زندگي خود اجرا مي كنند.