مقام قرآن
اسناد جاویدان(4)

كتاب های ادیان هندی

وداها(Veda): نخستین آثار كتبی هندوها «ودا» نامیده می‌شود كه به معنی دانش است. از میان وداهای متعدد، تنها چهار ودا باقی مانده است كه مجموعه‌ای است از سرودهای ستـایش،( Rig-Veda)، دانش آهنگها كه در هنگام قربـانی و مراسـم دینی خوانـده می‌شود.(Sama-Veda)، دانـش قواعــد قربـانی،(Yajur - Veda)، دانش قواعد سحر وجادو و افسونها،(‌Atharva- veda).

برهمانا(Brahmana ): در اواخر قرن هفتم قبل از میلاد برهمنیسم رشد كرد و «برهمن ها» دارای قدرت معنوی شدند و رفته رفته شروع به تدوین و تكمیل برهمانا كه شامل اصول اعمال مذهبی و عبارات و افسون?ها برای پیشوایان دینی هند بود، نمودند كه مجموعه بسیار بزرگی مشتمل بر متن ادعیه و مقالات و تشریفات قربانی ها است. بعضـی قطـعات آن جمـله هـایی بی سر و ته و تكرار مكررات است. هر چند در برخی قسمت های آن شباهت هایی به مناسك و عبادات قوم یهود نیز به‌ چشم می‌خورد. در این مجموعه چندین نوع عقیده به خدا پیدا می‌شود و رفته رفته تمایل و سیر به طرف «وحدت عالم وجود» و عقیده به یك خدایی پیش می‌رود.

اوپانی شادها (Upanishads): اوپانی شاد، یعنی حضور در مجلس علم و عبارت از محاورات محرمانه فلاسفه آنان و یكی از بزرگترین آثار فلسفه و عرفان هند می‌باشد. مجموعه ای كه در طی سه چهار قرن تا انتهای قرن سوم قبل از میلاد نوشته شده است و تا حدی وابسته به مجموعه «برهمانا»‌ می باشد. غالباً بصورت یك رشته مطالعات برای از بر كردن بوده است و تكرار مكررات به نظر می‌رسد. این مجموعه و مجموعه برهمانا در حقیقت جواب ها و تفسیرهایی است درباره سؤالاتی كه بدون جواب در وداها راجع به حقیقت جهان، حیات انسانی و اعمال و افكار بشری مطرح شده است.

تری پیتاكی (Tripitaki): بودا در زمان حیات خود كتابی ننوشت. اما پس از او گفته‌ها و اندرزهایش در سه كتاب بنام تری پیتاكی یعنی «سه زنبیل خرد» گرد آمد كه مجموعاً كتاب مقدس آئین بودا شد. كتابهای دیگری نیز درباره داستان زندگی و دستورهای بودا نوشته شده كه از آن جمله «جاتاكا» می‌باشد كه دوره های حیات قبلی بودا را شرح می‌دهد.

در ارتباط با كتبی كه به آنها اشاره شد هر چند در برخی از آنها معارف و جملات عرفانی زیبایی پیدا می‌شود اما آئین و مسلكی كه ارائه می‌نمایند بیش از آنكه به یك دین شباهت داشته باشد به یك فلسفه شبیه است.

با مطالعه اسناد باقی مانده از آنها چنین نتیجه گیری می شود كه هندوئیسم به یك نوع تثلیث به نام «تری مورتی» اعتقاد دارد. سه خدای بزرگ به نامهای برهما (متصدی آفرینش جهان) ویشنو (اداره كنندة عالم) و شیوا (متصدی انهدام جهان). اما از نظر تقدیس و پرستش سطح این عمل مقدس بقدری پائین آمده است كه كمتر موجودی ولو برای یك بار هم شده مورد پرستش هندوها قرار نگرفته باشد و در كتاب های تاریخ ادیان گاهی سخن از میلیونها خدای هندو به میان می‌آید. آنان بر اساس عقیده تناسخ و حلول، عقیده دارند كه روح خدا در بسیاری از حیوانات و حشرات وارد می‌شود و خدایی می‌كند ولذا معابد و تشریفات مذهبی فراوانی برای برخی حیوانات ترتیب داده شده است و در این خصوص گاوها شانس بیشتری داشته‌اند. با وجود این نباید منكر شد كه گاهی متفكران و فلاسفه هندی به «حقیقت واحد محیط بر جهان » و گاهی به «وحدت وجود» توجه داشته‌اند‌. اما این نظرات عالمانه فقط در برخی نوشته‌های فلاسفة آنان به چشم می‌خورد و آن غیر از دینی است كه عملاً دست پیروان این ادیان می‌باشد.

هندوئیسم به یك نوع تثلیث بنام «تری مورتی» اعـــتقاد دارد. سه خدای بزرگ به نام های برهما (متصدی آفرینش جهان) ویشنو (اداره كنندة عالم) و شـیوا (متصدی انهدام جهان).

بودیسم و جنیسم هم از نظر تصوراتی كه درباره موجودات معبود و مقدس داشته‌اند، كاملاً تحت تأثیر هندوئیسم باقی مانده و در این مسیر داستان بودا از همه جالب‌تر است.

بودا كه نام اصلی‌اش سیداتا و یكی از شاهزادگان قوم ساكیا بوده و نزدیك به كوههای هیمالایا زندگی می‌كرده، پس از آشنایی با تعلمیات هندوها و خواندن وداها تحت اثر یك انقلاب روحی تاج و تخت را كنار گذاشت و مدتی انزوا اختیار نمود و به ریاضت و تفكر پرداخت. پس از سال ها رنج و ریاضت، تفكر و خلوت، عاقبت در زیر یك درخت انجیر اندیشه‌ای را كشف كرد كه به عقیده خود او راز زندگی و سعادت است.آنچه كه او كشف كرد یك قانون ساده و طبیعی بود و آن اینكه بر جهان قانون پاداش و كیفر حكم فرماست. از نیكی، نیكی و از بدی، بدی زاید. وی پس از كشف این قانون منكر قربانی و دعا و زاری و پرستش خدایان و تأثیر این امور در سرنوشت انسان شد. وی با ایمان به«قانون ازلی جهان» منكر وجود خدا و خدایان شد و همچنین كتاب مقدس«ودا» را نیز مورد انكار و انتقاد قرار داد.
جالب اینجاست كه وی به استناد اسناد باقی مانده و موجود از وی، منكر عبادت و پرستش خدایان بود، پس از مرگش توسط پیروان و طرفداران او آئین و فلسفة وی به صورت یك دین در آمد، مجسمه هایش در معابد قرار گرفت و قربانی ها در مقابل آنها انجام گرفت‌ و خودش نیز در حد یك معبود و خدا پرستش گردید. در واقع بوداییسم به گونه ای انسان پرستی تبدیل شد.

كنفسیوس نیز جهت اصلاح بخشی از مفاسد اجتماعی در چین به بیان روشها و آئینی پرداخت كه اصلاح گرایانه بود ولی هرگز ادعایی بر دین بودن آموزش های خود و از جانب خدا بودن آن ها ننمود. این پیروان كنفسیوس بودند كه تحت تأثیر هندوئیسم و یا بودائیسم معجونی از اعتقادات تناسخی ادیان هندی و نظرات اجتماعی كنفسیوسی ساختند و رنگ و بوی مذهب به آن دادند. چینی‌ها هم مثل بسیاری از ملل دیگر برای همه چیز جان و روان قائل بودند و خود را محصور در میان جان های خیر و شر می‌پنداشتند و آن ها را تقدیس می‌كردند و پرستش مظاهر قدرت طبیعت و پرستش نیاكان در بین آنان كاملاً رایج بود.

كنفسیوس نیز جهت اصلاح بخشی از مفاســـد اجتماعی در چین به بیان روش ها و آئینی پرداخت كه اصلاح گرایانه بود ولی هرگز ادعایی بر دین بودن آموزش های خود و از جانب خدا بودن آن ها ننمود.

ادامه مطلب در اسناد جاویدان(5)...