علامه حاج سیدمحمدحسین حسینی تهرانی
عالم ربانی و عارف حکیم، علامه حاج سیدمحمدحسین حسینی تهرانی، در سال 1303 خورشیدی، در خانوادهای پارسا و پرهیزکار دیده به جهان هستی گشود. پدرش آیتاللّهحاجسیدمحمد صادق، از دانشمندان و عارفان برجسته بود. بیشتر خاندان وی، اهل دانش و تقوا بودند وسلسله نسبشان از طرف مادر پدری، به علامه مجلسی میرسد. مرحوم حاج ملامهدی نراقی صاحب جامع السعادات جدّ اعلای مادری وی هستند. علامهسیدمهدی بحرالعلوم و آیتاللّه العظمی بروجردی نیز از عمه زادگان ایشان به شمار میآیند.
عالم فرزانه، علامه حاج سیدمحمدحسین حسینی تهرانی، پس از پایان آموزشهای ابتدایی و متوسطه، با شوق فراوان برای تحصیل علوم دینی وارد حوزه علمیه شد. وی به دست مرحوم آیت اللّه میرزا محمد تهرانی، صاحب مستدرک البحار که از بزرگان علمای عصر و دایی پدری او بودند، لباس مقدس روحانیت را بر تن کرد. ایشان در سال 1364 هجری قمری، به شهر مقدس قم عزیمت کرد و در مدرسه مرحوم آیت اللّه حجت، معروف به مدرسه حجتیه ساکن گردید. علامه بزرگوار لحظهای از تحصیل علم غافل نماند و همواره به درس و بحث و مطالعه مشغول بود. وی در مدت اقامت در قم، خود را به زیور دانش و معارف آراست و به برکت استادان و بزرگان آن دیار، در علم و حکمت و عرفان خوشههای فراوان چید و افقهای جدیدی فرا راهش گشوده شد.
دانشمند بزرگوار وفاتح قلّههای بلند دانشهای مختلف، علامه سیدمحمدحسینتهرانی، به علوم عقلی به ویژه درس فلسفه بسیار علاقهمند بودند. در اوایل سکونت وی در قم، فیلسوف ارزشمند آیتاللّه میرزا مهدی آشتیانی از تهران به قم آمده بودند و قصد تدریس کتاب شرح منظومه را به صورت خصوصی برای علامه و چند نفر دیگر داشتند؛ ولی در آستانه شروع درس، میرزا مهدی آشتیانی به دلایلی دوباره به تهران برگشتند. پس از آن جوان پرشور و با اشتیاق، علامه سیدمحمدحسین تهرانی مأیوس نشد و همواره در پی یافتن استاد فلسفه بود که با مفسّر عالیقدر و فیلسوف بزرگ، علامه طباطبایی آشنا گردید و به مراد دلش رسید. وی غیر از فلسفه، یک دوره هیئت قدیم و تفسیر را نیز از محضر پرفیض علامه طباطبایی فرا گرفت.
علامه حکیم و مفسر عالیقدر، حاج محمدحسین تهرانی، موفقیتهای علمی خویش را بیشتر مدیون استاد بزرگوارش، علامه طباطبایی میداند و میگوید:
«حقا اگر ما به چنین مردی برخورد نکرده بودیم، خَسِرالدّنیا و الاخرة میشدیم و دستمان از همه چیز خالی بود».
ایشان در ادامه میافزاید: «ما پس از پایان درس، تا درِ منزل ایشان میرفتیم و در راه گفتوگو میکردیم. ایشان از حالات بزرگان و اولیای خدا، به ویژه آیت اللّه حاج میرزا علیقاضی میگفتند. مجالس گفتوگوی ما در شبانهروز علاوه بر دروس رسمی، به دو یا سه ساعت میرسید». عشق و علاقه آیت اللّه تهرانی به علامه طباطبایی به جایی رسید که وی برای استفاده بهینه از محضر علامه، اتاقی در کنار منزل ایشان اجاره کرد و از مدرسه به آنجا منتقل شد. وی هر روز یکی دو ساعت به غروب به منزل علامه میرفت و تا پاسی از شب از کانون با صفای بحث و گفتوگوی علمی با علامه لذت معنوی میبرد.
استاد اخلاق و عرفان علامه تهرانی، پس از سالها بهرهگیری از محضر استادان و بزرگان حوزه علمیه قم، در سال 1371 هجری قمری، به توصیه علامه طباطبایی و برای افزایش معلومات خویش، اولین هجرت علمی را به سوی نجف اشرف آغاز کرد و در جوار بارگاه نورانی امیرمؤمنان علیهالسلام مسکن گزید.
وی در طول هفت سال اقامت خود در حوزه پررونق و دیرین نجف، از محفل درس بزرگان آن دیار، در فقه و اصول و حکمت و عرفان توشههای علمی برگرفت و به مراتب عالیتری از علم و تقوا دست یافت.
آیتاللّه سیدمحمدحسین حسینی تهرانی، در مسیر کسب دانش، محضر استادان بسیاری را درک کرد. از استادان تأثیرگذار وی در حوزه علمیه قم میتوان از آیتاللّه سید محمد حجّت، سید محمد داماد، حاج آقا حسین بروجردی، حاج شیخ مرتضی حائری و حاج سید رضا بهاءالدینی نام برد. وی در حوزه پرشکوه نجف اشرف نیز خرمن وجودش را ازمحفل علمی استادان بزرگی چون آیت اللّه شیخ حسین حلّی، آقابزرگ تهرانی، سیدجمالالدین گلپایگانی، آیت اللّه انصاری همدانی و آیت اللّه سید ابوالقاسم خویی لبریز کرد. ایشان برای ادامه برنامه سلوکی و معنوی خویش در نجف اشرف، به سفارش استاد ارجمندش علامه طباطبایی، با آیتاللّه حاج شیخ عباس قوچانی، وصی مرحوم آیتاللّه میرزا علی قاضی رابطه برقرار کرد. پس از شش سال ارتباط با وی، به حضور مرحوم حاج سید هاشم موسوی حداد رسید و از محضر عرفانی و اخلاقی ایشان نیز بهرهها جست.
استاد عظیم الشأن و حکیم فرزانه، علامه حاج سید محمد حسین حسینی تهرانی، به علت داشتن تقوا و اخلاص بالا، در طول دوران تحصیل در حوزه علمیه قم یا نجف اشرف، همیشه مورد احترام استادان خویش قرار میگرفت. هنگام تحصیل وی در نجف، استاد بزرگوارش علامه طباطبایی، یک دوره از کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم خود را از قم برای وی فرستاد. در زمان اقامت آیت اللّه تهرانی در مشهد مقدس نیز، علامه طباطبایی در سفری به این شهر، میهمان منزل وی میشدند و حتّی نماز خود را هم با اصرار و پافشاری، به ایشان اقتدا میکردند.
علامه سیدمحمدحسین تهرانی در سال 1377 هجری قمری، پس از پایان تحصیلات عالی در علوم عقلی و نقلی و رسیدن به درجه اجتهاد، برای ادای تکلیف و اقامه شعایر دینی و ترویج فرهنگ ناب اسلامی، به سفارش استاد عرفانش، آیت اللّه حاج شیخ محمدجواد انصاری همدانی به تهران بازگشت و در مسجد قائم، به نشر احکام اسلامی و ارشاد مردم در راستای تحکیم بنیانهای حاکمیت دین، به ویژه ولایت فقیه و نماز جمعه و لزوم بازگشت به قرآن همت گماشت.
حوزه علمیه مشهد مقدس، در سایه وجود بارگاه ملکوتی ثامن الائمه امامعلیبنموسیالرضا علیهالسلام از دیرباز محفل درس استادان بزرگ بود و شخصیتهایی همچون شیخ بهایی، شیخ حر عاملی، علامه محمدتقی جعفری و بسیاری دیگر از بزرگان در آن بارگاه مدفوناند. مفسرحکیم، علامه حاج سیدمحمدحسین حسینی تهرانی، پس از 24 سال تلاش مخلصانه در شهر تهران، در سال 1400 هجری قمری، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به منظور مجاورت آستان مقدس رضوی به مشهد مشرف شدند تا با عنایات امام رضا علیهالسلام شروع به تدریس نموده و با علم و دانش خویش، مشتاقان علوم اهل بیت و تشنگان معارف الهی را سیراب سازند. ایشان در مدت پانزده سال اقامت خویش در آنجا، شاگردان بسیاری را تربیت کرد و محافل علمی و اخلاقی فراوانی را برگزار نمود.
تألیف و نشر دانش، از سنتهای جاودانه و همیشگی بزرگان علم و دانش بوده است. عالمان دینی در راستای گسترش اسلام، ارزشهای مذهبی و زنده کردن مقدسات دینی میکوشیدند. علامه بزرگوار حاج سید محمدحسین حسینی تهرانی نیز در کنار تدریس، از نگارش و تألیف غفلت ننموده، کتابهای گرانمایهای از خود به یادگار گذاشت که هرکدام، چون چراغی فروزان در آسمان دانش نورافشانی میکنند. برخی از آثار مشهور ایشان عبارتاند از: رساله سیر و سلوک منسوب به بحرالعلوم، رساله لُبُّ اللُّباب در سیر و سلوک اولیالالباب، توحید علمی و عینی، مهر تابان، روح مجرد، لمعات الحسین، هدیه غدیریه، اللّهشناسی، معادشناسی، نور ملکوت قرآن، نور ملکوت نماز و نور ملکوت دعا و... .
توحید، محوریترین بخش از اصول عقاید یک انسان مسلمان را تشکیل میدهد، از اینرو در طول تاریخ، عالمان اسلام با الهام از آیات قرآن و روایات معصومان علیهالسلام ، کتابهای بسیاری در این زمینه به زیور طبع آراستهاند. مفسر معاصر، علامه حاج سیدمحمدحسین حسینی تهرانی در کتاب اللّهشناسی، با تفسیر آیه مبارکه «اللّه نور السموات و الارض» یک دوره از مباحث توحید را به زیبایی مطرح کرده است. در این کتاب، از مسأله توحید ذاتی، اسمایی و افعالی ذات مقدس حضرت حق، کیفیت پیدایش عالم آفرینش، نیاز موجودات به خداوند، عشق خدا به عالم و عشق عالم به خدا بحث میشود. علامه تهرانی همچنین در این کتاب، شبهات منکران لقای خدا را پاسخ میدهند.
ریشه بسیاری از گناهان، در فراموشی معاد و قیامت است. بر این پایه، استاد اخلاق، علامه سیدمحمدحسین حسینی تهرانی، در جلسات اخلاقی خود، همیشه لزوم توجه به معاد را یادآور میشدند.
ایشان در این جلسات، بحثهای قرآنی و روایی را به همراه برهانهای عقلی و نکات عرفانی درباره معاد و روز رستاخیز مطرح میکردند. مجموعه 75 جلسه ایشان درباره قیامت و آخرت، در کتاب ده جلدی معادشناسی جمع شده است. علامه در این کتاب، در زمینه چگونگی مرگِ انسانها، عالم برزخ، نحوه ارتباط ارواح با این دنیا، نَفْخ صور و مردن تمام موجودات، کیفیت زنده شدن مردگان و قیامشان در پیشگاه حق تعالی بحث میکند. شفاعت، رسیدگی به اعمال انسانها، بهشت و دوزخ، کیفیت خلقت فرشتگان و وظایف آنها از دیگر مطالب این کتاب است. مجموعه معادشناسی در سال 1362 به عنوان کتاب برگزیده سال انتخاب شد.
قرآن، کتاب وحی و هدایتگر انسانها به راه سعادت و رضوان الهی است. عالمان اسلامی همواره در گسترش معارف والای آن و جلوگیری از تحریف معنوی و کجفهمی آیات، زحمات بسیاری را متحمل شدند. علامه سیدمحمدحسین حسینی تهرانی با نگارش کتاب نور ملکوت قرآن، با تفسیر برخی از آیات شریفه این کتاب عزیز، دستورات و احکام اسلامی را با بیانی شیوا و رسا مطرح نمودند. بخشهایی از مطالب این کتاب ارزشمند عبارتاند از: قرآن راهنما به بهترین آیینهاست، قرآن ورود در صراط مستقیم و گرایش از ظلمت به نور است، رابطه انسان کامل با قرآن و قرآن با انسان کامل، چگونگی وحی، خلقت انسان و سیارات، و تأثیر قرآن در تمدن عظیم اسلامی.
مفسر بزرگ، علامه حاج سیدمحمدحسین حسینی تهرانی، پس از سالها دانش اندوزی و خدمت به اسلام و قرآن، در پی ناراحتی قلبی در بیمارستان امام رضا علیهالسلام ، مشهد مقدس بستری شدند و مدتی تحت معالجه و درمان بودند، ولی مداوای پزشکان تأثیر گذار نشد. ایشان پس از 71 سال عمر پربار در راه اعتلای فرهنگ غنی و ناب اسلامی، در روز هفدهم تیرماه سال 1374، دعوت حق را لبیک گفت و به دیار باقی شتافت. وی دیدگان پرفروغ و حقبینش را آرام بر روی هم گذاشت و خورشید تابان عمرش غروب کرد تا در جوار قرب حق تعالی به آرامش ابدی برسد. پیکر مطهر و پاک علامه تهرانی، در میان حزن و اندوه شیفتگان علم و فقاهت تشییع و پس از طواف دور ضریح نورانی مولایش امام رضا علیهالسلام ، و اقامه نماز توسط عارف وارسته آیت اللّه العظمی بهجت، در صحن انقلاب حرم رضوی به خاک سپرده شد.
منبع:سایت حوزه نت
تهیه و تنظیم:فریادرس گروه حوزه علمیه
