آموزش و آزادی عمل

چگونه در دانش آموزان "انگیزه " ایجاد نمائیم ؟ (2)

 بیان هدف

پژوهش های انجام شده نشان داده اند  : "یادگیرندگانی که از هدف های درسی مطلع نمی شوند ، به خوبیِ یادگیرندگانی که معلم پیش از آغاز درس دقیقا به آنها می گوید که چه انتظاراتی از آنها دارد ، در پیشرفت تحصیلی موفق نمی شوند . "

لازم است معلم علاوه برهدف های آموزش خود ، از یادگیرندگان بخواهد تا آنان نیز برای خود هدف های یادگیری برگزینند.

هدف های یادگیری زمانی بیشترین انگیزه را برای دانش آموز ایجاد می کند که دقیق و قابل دستیابی باشند و باور کنند که رسیدن به این هدف ها برایشان مهم است .

استفاده از اظهاراتی چون :"خوب" ، "عالی" و "آفرین" پس از عملکرد درست دانش آموز، از تدابیر موثر انگیزشی است . تشویق دانش آموز ، ساده ترین و طبیعی ترین وسیله ای است که در اختیار معلمان قرار دارد . موثرترین تشویق آن است که به رفتار و عملکرد درست دانش آموز وابسته باشد .

ضمنا معلم نباید بیشتر از اندازه ی لازم دانش آموزان را مورد ستایش و تشویق قرار دهد . تشویق بیش از اندازه ، اثرش را از دست می دهد .

وقتی معلم به خود زحمت می دهد و در دفترچه ی تکلیف دانش آموزان اظهارات تشویق آمیزی می نویسد ، این اظهارات ، بر کوشش ، دقت ، نگرش یا هرآنچه سبب افزایش یادگیری دانش آموزان می شود تاثیر چشم گیری بر جای می گذارد .

نه خیلی ساده ، نه خیلی دشوار

افرادی که دارای انگیزش پیشرفت هستند ، به سراغ تکالیفی می روند که مستلزم خطر کردن است . این نوع تکالیف ، اگر به درستی انجام پذیرد ، منجر به افزایش احساس اعتماد به نفس در یادگیرنده می شوند . اما تکالیف بسیار آسان ، به چنین احساسی نمی انجامد و تکالیف بسیاد دشوار نیز غالبا به شکست و ناکامی فرد منجر می شود . بنابراین ، سطح مسائل و تکالیف درسی باید منطبق بر سطح توانایی یادگیرنده باشد ، به گونه ای که او با کوششی که به کار می گیرد از عهده ی انجام آنها برآید. یادگیری زمانی از بیشترین میزان انگیزش برخوردار است که سطح آن متوسط باشد .

 

آموزش،  در ارتباط با زندگی واقعی

هرقدر مطالب درسی معنی دارتر و منطقی تر جلوه کنند ، کنجکاوی فرد را بیشتر تحریک می نمایند . بنابراین ، معلم باید هم مطالب یادگیری را معنی دار جلوه دهد و هم فرصت یادگیری اکتشافی را برای دانش آموزان فراهم نماید تا دانش آموزان خود به کشف معنی مطالب بپردازند .

فضای آموزشی باید باز ، آزاد و انسانی باشد . به گونه ای که افراد آزادی عمل داشته باشند تا هر شیوه ی یادگیری را که مایل اند خود انتخاب نمایند . یکی از شرایط مهم آموزش ، ایجاد فضای آزاد یادگیری و تشویق یادگیرندگان به اظهار عقاید و اندیشه های خود و همچنین تشویق آنها به استفاده از روش های اکتشافی و ابداعی یادگیری است .

آزادی عمل

فضای آموزشی باید باز ، آزاد و انسانی باشد . به گونه ای که افراد آزادی عمل داشته باشند تا هر شیوه ی یادگیری را که مایل اند خود انتخاب نمایند . یکی از شرایط مهم آموزش ، ایجاد فضای آزاد یادگیری و تشویق یادگیرندگان به اظهار عقاید و اندیشه های خود و همچنین تشویق آنها به استفاده از روش های اکتشافی و ابداعی یادگیری است .

مشوق های درونی و بیرونی

مشوق های درونی ، به جنبه هایی از فعالیت یادگیری گفته می شود که مورد علاقه ی یادگیرنده است و لذا به خودی خود خاصیت انگیزشی دارند ؛ مشوق بیرونی پاداش ها یی هستند که نسبت به فعالیت یادگیری جنبه ی بیرونی دارند ، مانند ستایش و نمره ی خوب .

بعضی وقت ها موضوع یادگیری به گونه ای است که برای دانش آموزان مفید و مورد نیاز  است و با اشتیاق آن را یاد می گیرند  . برای نمونه ، " بسیاری از دانش آموزان با اشتیاق درس های مکانیکی یا عکاسی را انتخاب می کنند و برای یادگیری آنها سخت می کوشند. برای این دانش آموزان خود ِ فعالیت یادگیری جنبه ی تشویقی دارد و نیازی به مشوق بیرونی نیست . "

این گونه دانش آموزان برای انجام کارهای مورد علاقه شان دارای انگیزش درونی هستند و نیازی به مشوق بیرونی ندارند . معلم باید سعی کند تا آنجا که می تواند موضوع ها و فعالیت های مورد علاقه ی یادگیرندگان را در اختیار آنان بگذارد.

متاسفانه بعضی موضوع های درسی آموزشگاهی چندان مورد علاقه ی دانش آموزان نیستند و یادگیری آنها به خودی خود موجب تشویق و تقویت آنان نمی شود .

در این گونه مواقع ، استفاده از مشوق های بیرونیِ متنوع ضرورری است . از جمله مشوق های بیرونی می توان به نمرات معلمان ، تشویق های کلامی و غیر کلامی ، و سایر تدابیر مربوط به ستایش فعالیت های موفقیت آمیز یادگیری اشاره کرد .

البته  در ضمنِ استفاده از مشوق های بیرونی برای واداشتن دانش آموزان به انجام فعالیت های یادگیری ، سعی کنید تا آنجا که ممکن است آنان را نسبت به فعالیت های یادگیری علاقه مند سازید.

روان شناسان برای ایجاد و افزایش انگیزش درونی دانش آموزان پیشنهادهای زیر را داده اند :

**  با دادن فرصت های فراوان ( در محدوده ی برنامه درسی ) برای تصمیم گیری درباره ی آنچه دانش آموزان یاد خواهند گرفت و چگونگی یادگیری آنها ، خودمختاری را در آنان تشویق کنید .

** تکالیف یادگیری را متناسب با توانایی هریک از دانش آموزان برگزینید.

**  تا آنجا که می توانید از پروژه های همراه با فعالیت استفاده نمائید ، یعنی فعالیت هایی که با زندگی واقعی مرتبط هستند.

**  در صورت امکان ، فعالیت ها را با نیازهای دانش آموزان جور کنید.

** به یادگیری ، جنبه ی شخصی بدهید و سعی کنید دانش آموزان  به صورت هیجانی یا عاطفی درگیر فعالیت یادگیری بشوند.

** از دادن تکالیف خسته کننده و آزارنده اجتناب کنید .

مطالب مرتبط :

تشویق: هدف یا وسیله؟

تشویق و تنبیه ، اصلی مهم در تربیت اسلامی

تشویق 5