هفته جهانی فضا

[هفته جهانی فضا] (WSW) را می‌توان بزرگ‌ترین رویداد مردمی در سراسر دنیا در رابطه با فضا دانست. به‌طور معمول، مراسم این هفته توسط اداره [امور فضای ماورای جوّ] سازمان ملل و با حمایت [انجمن هفته جهانی فضا]، كه تشكیلاتی غیردولتی است، هماهنگ می‌شود. در این هفته، مردم راجع به فواید حاصل از بهره‌برداری از فضا آموزش می‌بینند و كودكان به فراگیری علوم فضایی و توجه به آینده تشویق می‌شوند.

هفته جهانی فضا فرصتی برای دولت‌هاست تا دستاوردها و فعالیت‌های فضایی خود را به اطلاع مردم برسانند. تشویق مردم به مشاركت در فعالیت‌های مرتبط با فضا از مهم‌ترین اهداف این هفته به شمار می‌رود. این امر منجر به جلب حمایت‌های عمومی از برنامه‌های فضایی و ترویج راه‌اندازی نهادهای مرتبط با فضا خواهد شد.

اهداف سازمان ملل از انتخاب هفته جهانی فضا عبارت است از:

-آموزش مردم نقاط گوناگون جهان راجع به فواید حاصل از بهره‌برداری از فضا

-رونق استفاده از فضا برای توسعه اقتصادی پایدار

-جلب حمایت‌های عمومی از برنامه‌های فضایی

-تشویق كودكان به فراگیری علوم و توجه به آینده

-ترویج راه‌اندازی نهادهای مرتبط با فضا در نقاط مختلف دنیا

-جلب همكاری‌های بین‌المللی برای آموزش و امداد فضایی

اكثر كشورهای عضو سازمان ملل متحد، با در نظرگرفتن اهداف فوق، همه ساله برنامه‌های متنوعی در این زمینه ترتیب می‌دهند كه از آن جمله می‌توان به برگزاری جشنواره‌ها، چـاپ تمبـرهای یـادبـود، طراحی پوستر، نشـر كتب مـربـوط به علوم و فناوری فضایی و برگـزاری نمایشگاه‌ها اشاره كرد.

برگزاری مسابقات نقاشـی و داستان‌نویسی برای گروه‌های مختلف سنی كودكان و نوجوانان، همچنین برپایی نمایشگاه‌های علوم فضایی برای بازدید عموم و به‌ویژه دانش‌آموزان، و سخنرانی دانشمندان و متخصصان این حوزه، از دیگر برنامه‌های متداول این هفته است. اطلاع‌رسانی در مـورد اهمیـت تحقیـق و پژوهـش فضـایی، سطح دانش عمومی را به‌ویژه در كودكان، نوجوانان و جوانان افزایش داده، راه را برای پیشرفت و توسعه هر چه بیشتر این فناوری می‌گشاید؛ در نهایت توسعه فناوری فضایی و كاربردهای گسترده آن در زندگی بشر امروز به بهبود كیفیت زندگی مردم خواهد انجامید.

نقش ایران در انتخاب هفته جهانی فضا

[یونی‌اسپیس]، كنفرانسی مربوط به كاوش و استفاده صلح‌آمیز از فضای ماورای جوّ است كه توسط سازمان ملل متحد برگزار می‌شود. در سومین دوره این كنفرانس كه در 19 تا 30 ژوئیه سال 1999 در وین اتریش برگزار شد، برای استفاده از فناوری فضایی در راستای ارتقای سطح زندگی حال و آینده بشر تاكید و فعالیت‌هایی در این‌باره پیشنهاد شد. یكی از پیشنهادها، انتخاب یك روز در سال به عنوان روز فضا بود. این پیشنهاد مورد پذیرش كنفرانس یونی‌اسپیس3 قرار گرفت، اما در مورد تاریخ آن بین 4 اكتبر و 10 اكتبر بین كشورها اختلاف‌نظر وجود داشت. كنفرانس به مدت دو روز به بحث در این مورد پرداخت تا بتواند جمع‌بندی لازم را در این زمینه داشته باشد. پیشنهاد هیأت جمهوری اسلامی در آن جلسه، انتخاب هفته فضا بین این دو تاریخ به جای روز فضا بود. با طرح این پیشنهاد، جلسه از بن‌بست خارج شد و هفته جهانی فضا به تصویب یونی‌اسپیس3 و در نهایت، مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید.

نهادهای هماهنگ‌كننده هفته فضا

هماهنگی جهانی

اداره امور فضای ماورای جوّ سازمان ملل متحد با همكاری با انجمن هفته جهانی فضا، مشاركت جهانی نهادها در هفته جهانی فضا، حمایت از شركت‌كنندگان، جذب تبلیغات و دریافت و جمع‌بندی گزارش‌ها را به‌عهده دارند. این خدمات شامل توسعه و حمایت از شبكه جهانی هماهنگ‌كنندگان ملی، آماده‌سازی و توزیع محصولات آموزشی و ترویجی، نگهداری از پایگاه اطلاع‌رسانی هفته جهانی فضا و انتشار گزارش سالانه فعالیت‌ها می‌شود.

انجمن هفته جهانی فضا، سازمانی غیر‌دولتی، غیر‌انتفاعی و غیر‌عضویتی است و توسط هیات مدیره ممیزی اداره می‌شود كه افرادی از 20 كشور دنیا در آن مشغول به فعالیت هستند. ریاست این انجمن بر عهده [ریچارد ترماین-اسمیت] از مركز فضایی ملی انگلستان است و در فهرست اعضای آن افرادی چون باز آلدرین، فضانورد معروف آپولو، تا نمایندگان سازمان‌های فضایی كشورهایی چون مالزی و بنگلادش حضور دارند.

هماهنگی ملی

هفته جهانی فضا به‌وسیله برنامه‌ریزان ملی هماهنگ می‌شود كه سخاوتمندانه وقت و انرژی خود را به این جشن سالانه اختصاص می‌دهند. هماهنگ‌كنندگان مراسم از سازمان‌ها دعوت می‌كنند كه در ویژه‌برنامه‌های هفته جهانی فضا شركت جویند، اطلاعات و داده‌های فعالیت‌ها و رخدادها را گردآوری و از طریق رسانه‌ها و انجمن هفته جهانی فضا به سازمان ملل منتقل می‌كنند كه حاصل آن، گزارش هفته جهانی فضا در هر سال است.

این گزارش افزون بر معرفی هفته جهانی فضا و دست‌اندركاران هماهنگی و برگزاری آن، تاریخچه مراسم و فعالیت‌های صورت گرفته در طی هفته مذكور را به تفكیك قاره و كشورهای فعال در آن شامل می‌شود. همچنین بخش ویژه‌ای به انعكاس پروژه‌های صورت گرفته در راستای تحریك و تشویق دانش‌آموزان و جوانان نسبت به مقوله فضا و كاربردهای آن در زندگی روزمره انسان اختصاص دارد كه به‌طور خاص با فرستادن دانش‌آموزان به محیط شبیه‌سازی‌شده بدون گرانش، احساس حضور در فضا را برای آنها ایجاد می‌كند. برای این منظور، دانش‌آموزان سوار بر هواپیمای مخصوصی می‌شوند كه با مانورهای ویژه، شرایط بی‌وزنی در فضا را شبیه‌سازی می‌كند.

نهادهای وابسته

به منظور بسط و هماهنگی برنامه‌های هفته جهانی فضا و نیز تقویت برنامه‌های مشاركتی میان موسسات مربوط به فضا، انجمن هفته جهانی فضا از برنامه‌های دیگر سازمان‌ها برای ارتباط و وابستگی داوطلبانه با این انجمن حمایت می‌كند. این طرح برای تشكیلات دولتی و غیردولتی فعال در حوزه فضا آزاد است.

سازمان‌های وابسته از امتیاز و اعتبار انتشارات رسمی هفته جهانی فضا و حضور در پایگاه اطلاع‌رسانی رسمی و دیگر امتیازها برخوردار خواهند بود. موسسات وابسته همچنین شانس برقراری ارتباط با مسوولان ارشد انجمن فضایی جهانی را كه از مراسم هفته جهانی فضا حمایت كرده یا در آن شركت می‌كنند، دارند. این امر برای سازمان‌های وابسته در انجمن جهانی فضا به معنای سرقفلی بوده و موجب پیشبرد و توسعه محصولات و خدمات مربوط به فضای آنها می‌شود.

حق عضویت این نهادهای وابسته، متناسب با سطح مزایای موردنظرشان، 500 دلار در سال یا بیشتر است. تعدادی از نهادهای وابسته به انجمن هفته جهانی فضا عبارتند از:

-مدیریت و خدمات [ایدس‌اسپیس]

-جامعه اخترفیزیك بنگلادش

-شركت فناوری‌های كاوش فضایی

-[شركت فضایی و موشك‌های استراتژیك لاكهیدمارتین]

-[سامانه‌های پرتاب اِی‌تی‌كِی]

-[شركت فوترون].

شعار و پوستر هفته جهانی فضا

موضوع هفته جهانی فضای هر سال، برگزار‌كنندگان مراسم را در مورد برنامه‌هایشان در مسیر خاصی هدایت می‌كند.

افزون بر این، هفته جهانی فضا با استفاده از یك شعار واحد جهانی بر آن است تا وحدت و هماهنگی سراسری و منحصر به فردی را در زمینه فضا در طی این هفته میان برگزاركنندگان ایجاد نماید.

شعار این هفته توسط هیات مدیره انجمن هفته جهانی فضا و با هماهنگی كامل با اداره امور فضای ماورای جوّ سازمان ملل برگزیده می‌شود. از همین رو، كمیته هماهنگ‌كننده مراسم هفته جهانی فضا از تمامی برگزار كنندگان خواسته است كه: "برنامه‌های خود را به‌گونه‌ای ساماندهی كنند كه شعار هفته جهانی در تمامی برنامه‌هایشان متبلور باشد."

این موضوع در همه جنبه‌های تبلیغی و انتشاراتی در طی این هفته دیده شود.

پوستر هفته جهانی فضا هرساله طوری تعیین می‌شود كه به پیشبرد و گرامی‌داشت هفته جهانی فضا كمك كند. این پوستر در عین اینكه موضوع سالانه همایش را می‌نمایاند، نام رخداد و تاریخ‌ها را به شش زبان رسمی متداول از نظر سازمان ملل متحد به همراه دارد.

هفته جهانی فضا در ایران

كشور ما، ایران، كه در انتخاب هفته جهانی فضا نقش به سزایی داشت، از همان ابتدا فعالیت‌های كم و بیش گسترده‌ای را در این‌باره در كشور به انجام رسانده است. از نخستین سال برگزاری هفته جهانی فضا، یعنی سال 2000، مركز سنجش از دور ایران به عنوان نماینده جمهوری اسلامی ایران در مراسم بین المللی هفته جهانی فضا و مجامع مرتبط با فعالیت‌های فضایی به طور رسمی شركت كرده و حضور كشورمان را به عنوان یكی از طرفداران و پیشگامان برگزاری هفته جهانی فضا حفظ كرده است. از سال 1384 فعالیت‌های مركز سنجش از دور و مراكز تحقیقات ماهواره‌ای كشور و تشكیلاتی كه در زمینه مخابرات فعالیت می‌كردند به مجموعه تازه تاسیس سازمان فضایی ایران منتقل شد. از آن پس، سازمان فضایی ایران بانی و هماهنگ‌كننده ملی برگزاری مراسم هفته جهانی فضا است. تمام سازمان‌ها و نهادهای خصوصی، دولتی و نهادهای غیرانتفاعی و حتی افراد و شهروندان عادی می‌توانند در برگزاری برنامه‌های این هفته مشاركت داشته باشند. از سال 1383 تا 1386 به دلیل همزمانی هفته جهانی فضا با ماه مبارك رمضان، برگزاری مراسم این هفته در كشورهای اسلامی به زمانی پس از ماه رمضان موكول ‌شد؛ به عنوان مثال، زمان هفته جهانی فضا در ایران در سال 1386 از 19 لغایت 25 آبان‌ماه تعیین شد.

فعالیت‌هایی كه مراكز فضایی كشور از جمله سازمان فضایی ایران در طول هفته جهانی فضا در كشور انجام می‌دهند، متنوع است. در این خصوص، همه ساله مسابقات نقاشی و قصه‌نویسی برای رده‌های سنی كودك، نوجوان و بزرگسال برگزار و با برپایی مراسم، مقالاتی درباره فضا و فناوری فضایی ارائه می‌شود. انتشار تمبر و پوستر خاص هفته جهانی فضا و همچنین به كارگیری رسانه‌های گروهی كشور در به نمایش درآوردن اهمیت حیاتی كاربردهای فناوری فضایی در امر توسعه و پیشرفت جامعه از دیگر فعالیت‌هایی است كه همه ساله در طول این هفته در كشور انجام می‌گیرد.

تجربه كوتاه چندساله هفته جهانی فضا نشان داده است، برگزاری سالانه مراسم این هفته در سطح ملی و بین‌المللی، در ارتقای سطح فرهنگ و بهبود شرایط زندگی مردم با گسترش بهره‌برداری از علوم و فناوری فضایی مؤثر بوده است.

بخش دانش و فناوری