نانوداروهای ضد سرطان
داروسازی نوین با کمک فناوری نانو (3)
آزاد شدن کنترل شده وافزایش تاثیردارو،کاهش عوارض جانبی وسمیت دارویی،هدف قراردادن بافتی خاص یاتوده ای بدخیم وهمچنین بهبودقابلیت پذیرش بیماران از ویژگی های منحصربه فردی است که صنایع دارویی بااستفاده از فناوری نانو به دنبال تحقق آن هستند. دراین قسمت در ادامه قسمت های (1) و (2) به بررسی بخشی دیگر از داروسازی نوین با کمک فناوری نانو می پردازیم.
نانوداروهای ضد سرطان
سرطان به عنوان یک از مهلک ترین و مرگبارترین بیماری هایی است که بشر با آن مواجه است. با ورود مواد شیمیایی گوناگون به زندگی بشر و آلودگی روزافزون زیست محیطی، آمار سرطان نیز افزایش یافته است. در این میان اگر چه داروها و روش های درمانی زیادی برای سرطان ارائه شده، ولی به دلیل آسیب های جدی که این داروها به دیگر قسمت های بدن می رساند، عوارض جانبی درمان سرطان نیز از دیگر مشکلات همراه سرطان است. لذا برای اولین در سال 1906 ایده ساخت دارویی که بدون آسیب به سلامتی سایر بافت ها و جوارح بدن، به هدف خود برسد، توسط پل ارلیخ مطرح شد. وی اسم این داروی فرضی را «گلوله جادویی» نامید.
محققان کشورمان نیز طی ماه های اخیرموفق به ساخت نانو داروی ضدسرطان سیناداکسوزوم شدند
در اغلب موارد هدف از ارائه و مصرف چنین سیستم های دارویی بالا بردن اثر درمانی، کاهش عوارض جانبی، نگهداری مقدار دارو در یک دوز مطلوب، بهینه کردن مصرف دارو، رساندن دارو به بافت مورد نظر بدون آسیب به دیگر قسمت های بدن است. بسیاری از داروهایی که ظرفیت بالای درمانی دارند، به خاطر عوارض جانبی و یا مشکل تولیدشان به شکلی که به راحتی قابل واگذاری به بیماران باشد، توسعه نمی یابند.
در این گونه موارد فناوری نانو راه کارهایی را با ترکیب اجزای فعال داروها با مولکول های دوام آور یا با فناوری های جدید تولید دارو به صورت پودرهای خیلی ریزتر ارائه داده است. به عنوان مثال برخی از شرکت ها در حال حاضر داروهای تنگی نفس و مسکن را به صورت پودری با ابعاد نانومتری تولید می کنند که با استنشاق آن نسبت به روش های سنتی جذب سریع تری از دارو به بدن صورت می گیرد. محققان کشورمان نیز طی ماه های اخیرموفق به ساخت نانو داروی ضدسرطان سیناداکسوزوم شدند،ا ین نانو داروی تزریقی ، یک ترکیب ضد سرطان بوده که جهت درمان سرطان تخمدان ، سینه ، مولتیپل میلوما ، کاپوسی سارکومای و بیماری ایدز مورد استفاده قرار می گیرد.
این نانوداروی ماده دوکسوروبیسین که برای درمان سرطان استفاده می شود و درواقع یک سم سلولی است که چون انتخابی عمل نمی کند، غلظت آن در بافت های سالم و توموری تقریبا برابر است. درون نانو کپسول های لیپوزومی محبوس می شود تا هم اثرات جانبی آن کاهش یابد هم اثرگذاری دارویی آن بالا رود. قطر این نانو دارو در حدود 100 نانومتر است و علاوه بر اینکه کوچکی آن برای ورود به بافت پرعروق تومورها مناسب است، توانایی انتقال یک حجم قابل توجه از دارو را نیز دارد. همچنین حلالیت بهتر دارو، سمیت کمتر، مدت زمان بیشتر باقی ماندن در سلول هدف و تسهیل ورود به داخل سلول از دیگر مزایای آن عنوان شده است.
ویواژل داروی ضدویروس ایذر بر پایه دندریمر است. دندریمر نوعی پلیمر است. پلیمرها می توانند به صورت خطی یا شبکه ای باشند، دندریمر یک پلیمر شبکه ای به حساب می آید. در یک دندریمر، زنجیره های مولکولی پلیمری شده شبکه ای که هر کدام شعبه های جدیدی می سازند در نهایت یک مغز یا هسته مرکزی را شکل می دهند. درمان های جدید سرطان از راه فناوری های نانومواد مغناطیسی در حال توسعه هستند. این درمان ها بر اساس نانوذرات آهن مغناطیسی است که با تغییر یک میدان مغناطیسی اعمال شده قابل گرم شدن هستند. این حرارت باعث می شود که سلول های سرطانی که از سلول های معمولی به دما حساس تر هستند، از بین بروند.
ابزار جدید انتقال دارو
حصول اطمینان از این که دارو به بافت یا بخش مورد نظر بدن بیمار هدایت شود و همچنین اطمینان از میزان داروی استفاده شده، دو نمونه از مهم ترین مسائل پزشکی نوین هستند. این امر به طور خاص برای درمان سرطان اهمیت دارد. چون داروهای شیمی درمانی برای سلول های عادی و سرطانی مانند سم عمل می کنند.
به خاطر ناسازگاری برخی مواد با بدن و دفع سریع آن ها توسط سامانه ایمنی بدن، داروها به طور موقت در داخل یک ساختار هماهنگ با سامانه ایمنی بدن قرار می گیرند و در هنگام نیاز در موضع بیماری به سرعت از داخل آن آزاد می شوند.
همان طور که در قسمت های قبلی شرح دادیم در دارورسانی تمام تلاش محققان بر ساخت روبات هایی است که در داخل بدن بتوانند وارد شوند. خود را به موضع مناسبی برسانند و سلول زیانبار را نابود کنند. آن ها باید کاری کنند که این روبات ها با سامانه ایمنی بدن، امواج گرمایی اداره کننده گردش خون و تعادل بدن هماهنگ و سازگار باشند.
انتقال دارو از پوست
قورت دادن یک قرص معمولاً کار آسانی است، اما هنوز هم خیلی ها فراموش می کنند که داروهای خود را به موقع و به اندازه مصرف کنند و مقدار دارو یا دوز دارو در خون افت و خیز دارد. چسب های دارویی که به پوست می چسبند از این مشکلات جلوگیری می کنند. این چسب ها در سال 1990 برای ترک اعتیاد مورد استقبال قرار گرفت. مجموعه ای از این چسب ها چند هفته که مورد استفاده قرار می گرفت، مقدار نیکوتین بدن را به تدریج کاهش می داد و با این کار فرد به مرور اعتیاد خود را از دست می داد. امروزه چسب های پوستی برای انتقال استروژن برای درمان بیماری های هورمون، نیتروگلیسیرین برای گلودرد، اسکوپولامین برای بیماری های حرکتی و دریازدگی، فنتانیل برای کنترل درد و کلونیدین برای فشار خون بالا مورد استفاده قرار می گیرد. سال ها تحقیقات به بررسی احتمالی و حد تحقق دارو رسانی تراپوستی (دارورسانی از پوست) اختصاص یافته است. اولین مدل موفق برای انتقال تراپوستی در سال 1979 ایجاد شد.
انواع چسب های پوستی
برچسب های میکروسوزنی: این برچسب ها دارو را در یک مایع یا پلیمر نگهدارنده ذخیره می کنند.
چسب تک لایه: یک چسب پلیمری که به پوست می چسبد ودارورادربرمی گیرد.
چسب چند لایه: چسب چندلایه غشایی دارد که نرخ تغذیه دارو را به ویژه داروهایی که باید خیلی کند به پوست تغذیه شوند.
مساله اصلی در چسب های درمانی، انتقال آسان و موثر دارو از طریق دو سد اصلی پوست یعنی استراتوم کورنئوم و اپیدرمیس است که استراتوم کورنئوم اهمیت بیشتری دارد. استراتوم کورنئوم 10 تا 15 میکرومتر ضخامت دارد، اپیدرمیس 10 تا 50 میکرومتر و لایه درمیس 2 تا 3 میلیمتر ضخامت دارد. معمولاً دارو یا ناقل انتقال تراپوستی نمی تواند به آسانی از استراتوم کورنئوم عبور کند. فناوری نانو نقش برجسته ای در این موارد دارد.داروهای نانومتری ،می توانند به صورت مستقیم وموثربه اپیدرمیس انتقال داده شوند.اندازه کوچکتر داروها،نفوذ پذیری راآسان می کند.
مریم نایب زاده بخش دانش و زندگی تبیان
منبع: Nano-nanoclub-bioemm-ipt- njavan- umsha.ac –parsidoc- nanomedicen
کتاب آشنایی با فناوری نانو(کاربردها)2-سلیمی،طاهری،احمدوند
