پروفسور محمد عبدالسلام
زندگی نامه
پروفسور محمد عبد السلام در 29 ژانویه سال 1926 میلادی در شهر کوچکی بنام ژانگ (jhang) در ایالت پنجاب پاکستان دیده به جهان گشود . او در خانواده ای مذهبی و متدین به دنیا آمد . پدر سلام مسئول آموزش در یک مجتمع کشاورزی بود .
خیلی زود نشانه های نبوغ در محمد جوان ظاهر شد ، او در 14 سالگی بالاترین نمره های آزمون ورودی دانشگاه پنجاب را به خود اختصاص داد و از فرط شادی فاصله لاهور تا خانه خود را با دوچرخه طی نمود. .
این توانایی هوشی بالا ، مسئولان کالج دولتی دانشگاه پنجاب را مجاب کرد تا به این نوجوان شایسته بورس تحصیلی اعطا نمایند . در سال 1946 در سن 20 سالگی او مدرک کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه ایالتی پنجاب دریافت کرد و در همان زمان موفق به اخذ بورسیه تحصیلی کالج سنت جان دانشگاه کمبریج انگلستان شد که در آنجا دومدرک کارشناسی ریاضی و کارشناسی فیزیک را در سال 1949 دریافت نمود و سال بعد از آن جایزه اسمیت ( smith prize)دانشگاه کمبریج را برای بهترین پژوهش پیش دکتری در زمینه فیزیک دریافت کرد .
در سال 1951 او با انتشار پایان نامه دکترای خود در زمینه الکترودینامیک کوانتومی موفق به اخذ درجه دکترای تخصصی فیزیک شد . همین کارهای او در زمینه الکترودینامیک کوانتومی برای او جایزه آدامز (adams prize ) و اعتبار جهانی را به همراه داشت .
در سال 1951 سلام با رویای انتقال آنچه در جوانی با تلاش فراوان آموخته بود به جوانان کشور خود به سرزمین مادری اش بازگشت و کرسی تدریس ریاضی دانشگاه دولتی را بر عهده گرفت و بعد از یکسال توان علمی بالا او رئیس دپارتمان ریاضی این دانشگاه برگزید .
ناکافی بودن امکانات در پاکستان و برخی اختلافات مذهبی موجود در این کشور باعث شد عبدالسلام که امکان تحقیق و ایجاد مرکزی پژوهشی در پاکستان را نمی دید ، سرزمین مادری خود را ذر سال 1954 به مقصد انگلستان ترک گوید ، این تجربه تلخ هرگز از ذهن عبدالسلام محو نگردید و بعدها زمینه ساز تاسیس مرکز ICTP در سال 1964 در ایتالیا شد .
از سال 1957 سلام به عنوان استاد فیزیک نظری در کالج سلطنتی لندن مشغول بکار شد ، سلام همچنین از سال 1961 تا 1974 بعنوان مشاور علمی رئیس جمهوری پاکستان و از سال 1964 تا 1993 مدیریت مرکز ICTP را بر عهده داشت .
جایزه نوبل
در دهه 70 میلادی استیون واینبگر ( steven winberg ) و شلدون گلاشو و دانشمند بزرگ جهان اسلام هر سه بطور مستقل به نظریه وحدت نیروی الکترومغناطیسی و هسته ای ضعیف دست پیدا کردند، که بعد ها در شتاب دهنده های آزمایشگاه ذرات بنیادی CERN در ژنو با کشف بوزن w و z بطور عملی صحت نطریه آنها به اثبات رسید .
این نظریه با پیشنهاد سلام نظریه electroweak (الکترو ضعیف ) نامیده شد. نظریه الکتروضعیف بعدها زیرساخت های مدل استاندارد در فیزیک ذرات بنیادی را شکل داد .
دریافت جایزه نوبل عبدالسلام را به اولین دانشمند مسلمان که موفق به اخذ این جایزه در علوم شد مبدل کرد .
مرکز تحقیقات بین اللملی تحقیقات فیزیک نظری :ICTP
عبدالسلام که خود دانشمندی از کشوری در حال توسعه بود کاستی ها و مشکلات فیزیکدانان جوان این کشورها را درک می کرد بنابراین برای کمک به این جوانان در سال1964 مرکز ICTP را در ایتالیا تاسیس نمود.
عبدالسلام بر این باور بود که با توسعه علمی فاصله میان کشورهای جهان سوم و توسعه یافته را کم کرد. بنابراین از تمام اعتبار جهانی خود برای تاسیس این مرکز با حمایت سازمان ملل متحد و دو بخش آن یعنی UNESCO و IAEA و دولت ایتالیا بهره گرفت.
این مرکز اهداف عمده ی زیر را پیگیری می کند:
الف) حمایت از دانشجویان ارشد و دکترا و محققان فیزیک و ریاضی به وی‍‍‍ژه از کشورهای در حال توسعه
ب) انجام تحقیقات علمی با هدف نیازهای کشورهای در حال توسعه و ایجاد محل اجتماع برای ارتباط علمی این کشورها
پ) انجام تحقیقات در بالاترین سطح کیفی بین المللی و ایجاد محیط تحقیقاتی و هدایت شده برای نیاز علمی بین المللی توسط دانشجویان و دانشمندان جهان سوم
عبدالسلام قسمت عمده ی زندگی خود را به فعالیت در این مرکز اختصاص داده و تمامی سهم خود از جوایز بین المللی را صرف این مرکز نمود. او همواره در راستای تعالی علمی کشورهای در حال توسعه تلاش می نمود و تمامی زندگی خود را به کوشش علمی و انسانی در این راستا اختصاص داد.
تدین
عبدالسلام همواره فردی مذهبی و معتقد به اسلام شناخته می شد و خود منشاء فعالیتهای علمی و بشر دوستانه اش را دین مبین اسلام معرفی می نماید و گفته است:
"خواست خداوند کریم در قرآن است که قوانین متنوع طبیعت را با تلاش خود بازتاب کنیم و نوع بشر برای نگریستن و اندیشیدن به این سخاوت ها از جانب خداوند توفیق یافته است، که من همواره با قلبی خاضع سپاس گذار قادر یکتا می باشم"
او در مراسم سخنرانی دریافت جایزه نوبل خود آیه ای از قرآن را قرائت نمود:
"و من کل شی ءٍ خلقنا زوجین لعلکم تذکرون"
"و از همه چیز به صورت جفت آفریدیم تا برای شما تذکری باشد"
آیه 49 سوره الذاریات
و گفت این آیه قرآن مرا به نظریه خود رهنمون نمود.
برخی فعالیتهای علمی
در زیر به برخی از مهم ترین دستاورد های علمی پروفسور عبدالسلام اشاره می شود:
_ تئوری دو گانگی نوترینو و پیش بینی نقض اجتناب ناپذیر پاریته در بر هم کنش ضعیف
_ وحدت پیمانه ای بر هم کنش الکترومغناطیسی و هسته ای ضعیف (الکترو-ضعیف)
_ پیش بینی نظری وجود ذرات بزرگ W و Z
_ خصوصیات تقارنی ذرات بنیادی، تقارن یکانی
_ نرمالیزه کردن مجدد تئوری فرونها
_ارائه مدل سلام-پتی (pati-salam model) فرمولاسیون عملی ابر فضا و ابر میدان
_ تئوری سوپر منی فولدها (supermanifolds) به عنوان هندسه ی چار چوب برای درک ابر تقارن
_ایجاد ابر هندسه به عنوان پایه ی هندسی ابر تقارن
_پیش بینی فوتون ها ی هندسی
وفات
پروفسور محمد عبدالسلام در 21 نوامبر 1996 در سن 70 با کوله باری از خدمت به بشریت و اندوخته ی علمی در آکسفورد انگلستان دیده از جهان فرو بست. پیکر وی پس از انتقال به پاکستان در مسجد احمدیه در حضور 13000 پاکستانی و دانش پژوهان سر تا سر جهان به خاک سپرده شد.
گردآوری و تدوین: محمدصادق ابراهیمی
