فناوری اطلاعات بر بالین بیمار

پزشک امروز بدون فناوری اطلاعات همان طبیب دیروز هم نیست. با رشد همه جانبه روش های نوین زندگی، شاهد نقش فناوری اطلاعات در درمان و تحقیقات پزشکی نیز هستیم و بنابر نیازهای خود می توان این زندگی را جهت داد، چرا که فناوری اطلاعات بی کم و کاست در خدمت زندگی بهتر است.

این روزها در دنیا فناوری اطلاعات با یک شماره پرونده می توانید به تمام اطلاعات پزشکی خود دست پیدا کنید. سیستم های مدیریت اطلاعات سلامت به بخش ها و تخصص های مختلفی تقسیم شده اند که از جمله آنها موارد ذیل را می توان نام برد.

سیستم های ذخیره اطلاعات بیمار، سیستم های اطلاعات سلامت، سیستم های اطلاعات دارویی، سیستم های درمانی و جراحی، سیستم های پیگیری درمان، سیستم های هدایت بیمار، سیستم های کنترل کلینیک، سیستم های درمان از راه دور، سیستم های پبت اطلاعات اموات و کالبد شکافی، سیستم های راهبری پرستار، رباتهای جراح، سیستم های داروخانه و سیستم های پذیرش بیمار و بسیاری دیگر که حتی نام بردن آنها در این مقاله نمی گنجد.

اما در پس پرده طراحی تمام این ها یک هدف مشترک وجود دارد که آن تسهیل در کار درمان است. با استفاده از این سیستم ها بیمار در کمترین زمان بهترین خدمات را دریافت می کند، پزشک تمام وقت از هر جای دنیا که بخواهد به بیماران خود دسترسی دارد و اطلاعات بیماران در همه جا به طور کامل در دسترس است. دسترسی همگانی به اطلاعات پزشکی در بستر شبکه های الکترونیکی یک رویا نیست آن را به وضوح می توان در سازمان های درمانی که به این سیستم ها نزدیک شده اند مشاهده کرد. سامانه هایی مانند ذخیره الکترونیکی اطلاعات سلامت (HER) که می تواند اطلاعات بهداشتی، درمانی و سلامتی فرد را پیش از تولد، یعنی زمانی که فرد دوران جنینی را طی می کند تا پس از مرگ یعنی وقتی دیگر در قید حیات نیست را به صورت اطلاعات جامعی در یک فایل الکترونیکی ذخیره سازی کرده و آن را در یک شبکه اختصاصی در دسترسی افراد مشخصی قرار دهد، به عنوان نمونه بارزی از کارکردهای فناوری اطلاعات در امر سلامت به شمار می رود.

تعریف

کلمه تندرستی (سلامت) الکترونیکی که ترجمه Electronic Health است دارای تعاریفی استاندارد و بسیار تخصصی است که به شکل ساده می توان آن را این گونه تعریف کرد: «تمامی امور سلامت که به هر نحو با آثار فناوری اطلاعات اعم از رایانه ای شدن، اصلاح ساختار یا تغییر شیوه دسترسی باشد را سلامت الکترونیک گویند». سلامت الکترونیکی، به دلیل نوظهور بودن هر روز اشکال جدیدی را بروز می دهد و به همین دلیل نیز نمی توان برای آن تعریفی جامع و همیشگی ارائه کرد که به اتمام اشکال آن مستقیما اشاره کند و به صورت کلی نیز به دلیل هم پیوندی ایجاد شده بین حوزه سلامت و حوزه فناوری اطلاعات زیرشاخه های بسیاری را به وجود آورده است که بیشتر آنها نیز به عنوان رشته ها و تخصص های مستقل در دانشگاه هایی مختلفی تدریس می شوند. رشته Medical Informatics از این دسته است.

تاریخچه

پرونده الکترونیکی تندرستی به عنوان یک طرح استاندارد و سراسری دارای سابقه کوتاهی است و در اکثر نقاط جهان 2 یا 3 سال بیشتر از عمر آن نمی گذرد اما صورت محلی و تک شعبه ای تقریبا از سال هایی که ارائه نرم افزارها برای کاربری های متنوع رایج شد این سیستم ها نیز شروع به کار کردند که یکی از اولین سیستم ها نیز سیستم پذیرش بیمارستانی بوده است. این سیستم در ابتدا در بیمارستان های آمریکا، انگلستان و ژاپن پیاده سازی شد و سپس به دیگر نقاط جهان سرایت کرده و در آنجا نیز بومی گردید.

پرونده الکترونیکی سلامت در اشکال مختلف و با عناوین متفاوتی در کشورهای مختلف مطرح شده است و بنابراین شرایط خاص آن کشورها دارای صورت ها و نمودهایی ویژه است. حدود 20 سال پیش در آلمان ایده استفاده از کارت های هوشمند برای امور سلامت مطرح شد. این کارت ها ی هوشمند که تا قبل از آن صرفا برای امور بانکی از آنها استفاده می شد، توانستند در مدتی کوتاه، در نظام درمانی این کشور نقش خود را ایفا کنند. این سیستم ها در سال 1998 دارای استانداردهایی شدند که در یکی از اصلی ترین آنها این سیستم ها به 6 سطح تقسیم شده است، البته تقسیم بندی های آن چندان روشن نیست و تنها امور مربوط به درمان را برای آن لحاظ کرده اند و در سطوح اولیه آن اطلاعات پذیرش بیمار و ارتباط بین سیستم های ناهمگون که خاصیت کار بیمارستانی نیز همین است مطرح می شود و در سطوح بالاتر آن، امور ارتباطات از راه دور و مبادلات چندرسانه ای مطرح می گردد. نمونه هایی مانند پروژه کشف ژنوم انسانی در سال 1993 آغاز و در سال 2003 به پایان رسید که در این پروژه اطلاعات ژنوم انسانی در سال 1993 آغاز و در سال 2003 به پایان رسید که در این پروژه اطلاعات ژنوم انسانی کشف و در یک پایگاه داده مخصوص ذخیره سازی شد.

نیازهای ملی و محلی

امور مرتبط به سلامت به لحاظ گستردگی زمینه کارکرد، دارای نیازهای بسیار متنوعی است، اما اصلی ترین نیاز برای پیاده سازی سیستم های نوین درمانی، نیاز به فرهنگ سازی است. این نیاز از آن جهت بسیار اهمیت دارد که برای استفاده از این سیستم ها سه دسته از افراد جامعه یعنی بیمار، پزشک و دست اندرکاران سلامت می بایست همگی با این سیستم ها و نوع کارکرد آنها آشنا باشند و از آن مهم تر به وجود آنها با دید مثبت نگاه کرده و سعی کنند نتایج و مزایای آن را برای خود تحلیل کنند تا بتوانند با آنها ارتباط بسیار عمیق تری برقرار کنند.

دیگر نیازهای این سیستم ها داشتن زیرساخت های ارتباطی مناسب است تا بتواند ارتباطی پایدار، ایمن و ارزان را برای واحدها درمانی فراهم کند. نیازهایی مانند سیستم های آموزشی و تجهیزاتی نیز از دیگر نیازهاست. البته اینرا هم باید خاطرنشان کرد که الکترونیکی شدن به معنای اینترنتی شدن نیست.

منبع: جام جم

تنظیم برای تبیان : محسن مرادی