چگونه از مشکلات زهر چشم بگیریم؟!
انسان موجودی است که خداوند در او انواع نیازها را به ودیعت گذاشته است. از نیازهای بشر احتیاج او به شادی و نشاط است. اسلام دینی هم نوا با فطرت است. درون همه انسانها گرایش به شادی و خوشحالی وجود دارد و اسلام مخالفتی با این گرایش درونی ندارد و حتی در برخی موارد تشویق به برگزاری ایجاد شادی میکند.
امام علی علیهالسلام میفرماید: «إِنَ هَذِهِ الْقُلُوبَ تَمَلُّ كَمَا تَمَلُّ الْأَبْدَانُ فَابْتَغُوا لَهَا طَرَائِفَ الْحِكْمَة[1] بدرستى كه این دلها اندوهگین میشوند چنانكه بدنها اندوهگین میشوند، براى آنها تازه هاى حكمت را طلب کنید.»
یعنى همانطوری که بدن خسته میشود و نیازی به استراحت دارد؛ جان و روح انسان نیز بر اثر حوادث روزگار افسرده میشود که باید روح را با بیان نکتههای ناب و تازه شاد و مسرور ساخت.
شادی در واقع واکنشی به اتفاقات بیرون است که برای انسان رخ میدهد و در برخورد با آن انسان آن حالتهای درونی خود را به نمایش میگذارد. چنانکه امیرمومنان در مورد رسول خدا صلوات الله علیه چنین میفرماید:« كَانَ رَسُولُ اللَّهِ لَیَسُرُّ الرَّجُلَ مِنْ أَصْحَابِهِ إِذَا رَآهُ مَغْمُوماً بِالْمُدَاعَبَةِ وَ كَانَ یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ یُبْغِضُ الْمُعَبِّسَ فِی وَجْهِ إِخْوَانِه[2] روش رسول خدا چنین بود، هر وقت اصحاب خودش را اندوهناک میدید او را با شوخی و مزاح خوشحال میکرد و پیوسته چنین میفرمود که خداوند از چهره عبوس و گرفته غضبناک میشود.»
روایات فراوانی از معصومین علیهمالسلام نقل شده است که نشان از اهمیت شاد بودن و شاد کردن دارد تا جایی که شاد کردن مومن برابر با شادی خداوند قرار داده شده است. از امام صادق علیهالسلام نقل شده که« أَنَّهُ قَالَ مَنْ سَرَّ مُوْمِناً فَقَدْ سَرَّنِی وَ مَنْ سَرَّنِی فَقَدْ سَرَّ رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ سَرَّ رَسُولَ اللَّهِ فَقَدْ سَرَّ اللَّهَ وَ مَنْ سَرَّ اللَّهَ أَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ[3] هر کس مومنی را شاد کند مرا شاد کرده است و کسی که مرا شاد کند رسول خدا را شاد کرده است و هر کس رسولالله را شاد کند خداوند را شادمان کرده است که با شاد شدن خداوند او را داخل بهشت میکند.» شاد کردن مومن در واقع شاد کردن خدا و رسول و ائمه علیهمالسلام است.»[4]
امام سجاد علیهالسلام فرمود : «حق كسى كه تو را برای رضای خداوند خوشحال كند این است كه اول شكر و سپاس الهى به جا آورى كه او سبب مسرور شدن تو شده است و سپس از آن شخص نیز تشکر نمایی.» این نشان از اهمیت موضوع شادی دارد که حق شاد کننده را باید با دعا و ستایش بپردازی...»
شادی واقعی
قرآن در این ارتباط میفرماید: "قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُون"؛[یونس، 58] ای پیامبر! به مومنان بگو که به دلیل قرار گرفتن در دایره فضل و رحمت پروردگار شاد باشند و چنین توفیقی از هر آنچه تا کنون به دست آوردهاند بهتر است.
و به همین دلیل است که در مناجات زیبایی از امام سجاد (علیه السلام) میخوانیم: "إلهی من ذا الذی ذاق حلاوة محبتک فرام منک بدلا"؛[بحار الأنوار، ج 91، ص 148] چه کسی شیرینی محبت تو را چشیده و با این حال به دنبال جایگزین دیگری است؟!
حق شاد کننده
اسلام برای شاد کننده نیز حقی لازم دانسته است؛ امام سجاد علیهالسلام میفرماید:« وَ حَقُّ مَنْ سَرَّكَ لِلَّهِ تَعَالَى أَنْ تَحْمَدَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَوَّلًا ثُمَّ تَشْكُرَه[5] و اما حق كسى كه تو را برای رضای خداوند خوشحال كند این است كه اول شكر و سپاس الهى به جا آورى كه او سبب مسرور شدن تو شده است و سپس از آن شخص نیز تشکر نمایی.» این نشان از اهمیت موضوع شادی دارد که حق شاد کننده را باید با دعا و ستایش بپردازی.
خنده نعمتی الهی
شادی را از خود خداوند نیز میتوان آموخت؛ آنجا که میفرماید:« وَ أَنَّهُ هُوَ أَضْحَكَ وَ أَبْكَى[نجم/43] و اینكه او خود خنداند و گریاند.» اما باید مواظب بود که خندههای ما با بیارزشها توأم نشود. رسول اکرم صلوات الله علیه فرمودند:« یَا أَبَاذَرٍّ وَیْلٌ لِلَّذِی یُحَدِّثُ فَیَكْذِبُ لِیُضْحِكَ الْقَوْمَ، وَیْلٌ لَهُ، وَیْلٌ لَهُ، وَیْلٌ لَهُ[6] واى بر آنكه سخنی بگوید و سخنش دروغ باشد؛ كه گروهی از آن بخندند واى بر او! واى بر او! وای بر او.»
بنابراین، و با توجه به احادیث اهل بیت علیهمالسلام که فرمودند:« یَفْرَحُونَ بِفَرَحِنَا وَ یَحْزَنُونَ بِحُزْنِنَا[7] در شادیهای ما شادند و در اندوه ما ناراحت هستند.» اسلام به شادی و غم هر دو نظر دارد و در هر دو اعتدال باید رعایت شود نه اینکه در روز ولادت ائمه افراد را به حزن و اندوه وابداریم.
شادی های ممنوعبرخی از میان انواع شادیها، تنها آن بخش از شادی مقطعی که حتی در میان نخبگان موجود در جوامع غیر دینی نیز از ارزش چندانی برخوردار نیست را برجسته کرده و به غلط میخواهند این باور را به جامعه القا کنند که اسلام با هرگونه شادی مخالف است.
بر خلاف ایده اسلامی که شادی و غم متعادل را مورد پذیرش قرار داده است، چنین افرادی برای کسب شادی دست به انجام اعمال نامتعارف زده و به جای آن که واقعا شاد باشند، به عبارت عامیانه الکی خوش هستند و هنگام غمها نیز به دلیل باور نداشتن به معاد دچار افسردگیهای شدید شده و به رفتارهای نامتعادل دیگری چون خودکشی میزنند!
یک نکته مهم
یادمان باشد دنیا پیچیده با مشکلات و سختی هاست و اگر ما بخواهیم خودمان را از لذت های کوچک و شاد بودن محروم کنیم توان مقابله با آن ها را نخواهداشته باشیم ، جمله معروفی هست که : "شاد بودن بزرگترین انتقامی است که می توان از زندگی گرفت" .
پی نوشت ها:
[1]. نهجالبلاغه، صبحی صالح، ص504
[2]. كشفالریبة، ص83
[3]. الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا علیهالسلام، ص374
[4]. عدةالداعی، ص194
[5]. وسائلالشیعه، ج15، ص179
[6]. أمالی، طوسی، ص537
[7]. تحفالعقول، ص123
فرآوری: محمدی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
سایت رهروان ولایت
سایتاسلام کوئست