خدا آدمهای بادکنکی را دوست ندارد!

در سیره تربیتى امام هادى علیه‏السلام براى تربیت نفوس و زدودن صفات ناپسند از وجود آدمى به زمینه‏ها و ریشه‏هاى خودپسندى اشاره شده است. آن حضرت مى‏فرماید: «مَنْ اَمِنَ مَكْرَ اللَّهِ وَ أَلِیمَ أَخْذِهِ تَكَبَّرَ حَتَّى یَحِلَّ بِهِ قَضَاوُهُ وَ نَافِذُ أَمْرِهِ وَ مَنْ كَانَ عَلَى بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ هَانَتْ عَلَیْهِ مَصَائِبُ الدُّنْیَا وَلَوْ قُرِضَ وَ نُشِرَ؛(1) هر كس از مكر و مؤاخذه دردناك خداوند، خود را در امان احساس كند، تكبر مى‏ورزد تا اینكه با قضا و تقدیر خداوند مواجه گردد؛ اما انسانى كه بر دلیل روشنى از پروردگارش دست یافته است، مصیبتهاى دنیا بر او سخت نخواهد بود؛ گرچه قطعه قطعه شده و [اجزاء بدنش] پراكنده شود.»

طبق این رهنمودِ ارزشمند، هر شخصى در راه رسیدن به تكامل و مقام والاى انسانیت لازم است كه هرگز از وجود خداوند متعال و محاسبه و مؤاخذه‏اش غفلت نكند. غفلت از خداوند و روز معاد، انسان را به انواع مفاسد دچار مى‏كند و در حقیقت از خدا فراموشى به خود فراموشى تنزل یافته، هدف خود را در زندگى گم مى‏كند. چنین فرد غافلى از خود هرگز نمى‏پرسد كه:

از كجا آمده‏ام آمدنم بهر چه بود             به كجا مى‏روم آخر ننمایى وطنم

اما اگر انسان خود را در پرتو نور الهى قرار دهد و از نسیم رحمت حق بهره‏ور گردد، هرگز در مقابل حوادث و مصائب دنیوى مغلوب نمى‏گردد؛ چرا كه به پشتوانه‏اى قوى همچون نیروى حق تكیه زده و در حصارى محكم پناه گرفته است.

بنابراین، ریشه مهم لغزشها، خطاها و آلوده شدن به صفات ناپسند، همان غفلت از خداوند و خود فراموشى است كه اشخاص را از رسیدن به اهداف والاى انسانى باز مى‏دارد.

امام دهم علیه‏السلام در روایتى دیگر به عواقب زیانبار صفت ناپسند تكبر اشاره كرده و در این مورد هشدار داده و فرموده است: «مَنْ رَضِیَ عَنْ نَفْسِهِ كَثُرَ السَّاخِطُونَ عَلَیْهِ؛(2) هر كس از خود راضى باشد، غضب كنندگان بر او بسیار خواهند شد.»

صفت تكبر انسان را نه تنها در معرض خشم مردم، بلكه مورد غضب خداوند نیز قرار مى‏دهد كه در قرآن فرمود: «إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْتَكْبِرِینَ»؛(3) «خداوند گردنكشان [و متكبران] را دوست ندارد.» عذاب جهنم و محرومیت از الطاف الهى از دیگر رهاوردهاى تكبر است.

خویشتن را بزرگ مى‏بینى؟               راست گفتند یك دو بیند لوچ

در روایت آمده است كه روزى حضرت سلیمان بن داود علیهماالسلام امر كرد كه تمام پرندگان و انس و جن به همراه او بیرون آمده، در بساط شگفت انگیز سلیمان علیه‏السلام جاى گیرند. دویست هزار نفر از بنى آدم و دویست هزار نفر از جنیان با او بودند. بساط او به قدرى بلند شد كه صداى تسبیح ملائكه را در آسمانها شنید. سپس بساط او آن قدر پایین آمد كه كف پایش به دریا رسید. در آن حال، ندایى آسمانى به اصحاب سلیمان علیه‏السلام گفت: اگر در دل فرمانرواى شما (سلیمان علیه‏السلام) ذره‏اى تكبر بود، بیشتر از آنچه بلند كرده‏اند، او را به زمین فرو مى‏بردند.(4)

ز خاك آفریـدت خداوند پاك        پس اى بنده افتادگى كن چو خاك

تواضع سر رفعت افرازدت        تـكــبــر بــه خــاك انــدر انـــدازدت

1. تحف العقول، ص 483.          2. بحارالانوار، ج 69، ص 316.            3. نحل / 23.              4. معراج السعاده، ص 270.

تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه - حسین عسگری