«خاك آشنا» همچنان به‌روز است
بهمن فرمانآرا و اكران آخرین فیلمش:
«خاك آشنا» همچنان به‌روز است
نمی‌خواهم بی‌تفاوت و منفعل باشم
بهمن فرمانآرا از اكران این روزهای «خاك آشنا» سخن گفت و مطرح كرد: «بخش عظیمی از مخاطبان این فیلم را جوانان تشكیل می‌دهند.»
«خاك آشنا» فیلمی ملی است
بهمن فرمانآرا كارگردان سینما در گفت‌وگویی با خبرنگار سینمایی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در ارتباط با «خاك آشنا» كه پس از دو سال سرانجام به نمایش درآمده است، گفت: طی اكران‌های خصوصی این فیلم، احساس كرده‌ام كه مخاطبان آن را دوست داشته‌اند. علاوه بر این در گفت‌وگوهای مختلف، تماشاگران «خاك آشنا»، آن را اثری ملی خوانده‌اند و حتی آقای شایسته، پخش‌كننده این فیلم معتقد است كه این فیلم، اثری ملی است كه همه باید آن را ببینند. چراكه تاكنون فیلمی ملی‌تر از «خاك آشنا» نبوده است.
این كارگردان در پاسخ به سوالی درباره‌ی اصلاحات و حذفیات این فیلم، پاسخ داد: اگر بخواهیم به صورت خرده خرده حساب كنیم، 4 سكانس فیلم به طور كامل و 90 درصد از یك سكانس دیگر آن مورد حذف قرار گرفته‌اند. بدون شك حذف این سكانس‌ها به فیلم لطمه زده و فیلم هنوز شما را با خود می‌برد.
با حذفیات؛ «خاك آشنا» همچون عكسی شده كه چشم‌های آن را درآورده‌اند
فرمان آرا با بیان اینكه حذفیات شرایط زمانه است، گفت: اگرچه در «خاك آشنا» مسایلی كه به ارتباط نسل جوان و قدیمی جامعه مربوط می‌شود، هنوز وجود دارد. اما با حذفیاتی كه در فیلم بوجود آمده است، این فیلم مانند عكسی شده است كه چشم‌های آن را درآورده‌اند. هویت شخصیت‌های فیلم به نوعی گم شده است اما با این شرایط امیدوارم كه مردم و تماشاگران خودشان این موارد را در ذهن خود جایگزین كنند.
او درپاسخ به اینكه قرار بوده است پس از «یك بوس كوچولو»؛ «سفر به تاریكی» را بسازد،گفت: از آنجا كه تمام «سفر به تاریكی» در آلمان اتفاق می‌افتد، تصمیم گرفتم تا پیش از فرارسیدن زمان ساخت آن، كار دیگری انجام دهم تا بیكار نباشم و به همین دلیل فیلمنامه «خاك آشنا» را نوشته و به اجرا درآوردم.
برایم مهم بود با نسل جوان مكالمه برقرار كنم
این كارگردان در ادامه با اشاره به جمعیت 65 درصدی جوانان ایران، گفت: 65 درصد از جامعه ما را افراد زیر 25 سال تشكیل می‌دهند، پس من نمی‌توانم نسبت به این بخش جامعه و حس آنها به مملكت و سرنوشت آنها بی‌تفاوت باشم. در «خاك آشنا» هم برایم مهم بود كه با این نسل مكالمه برقرار كنم و اكنون هم فیلمنامه دیگری را در ارتباط با همین موضوع آماده كرده‌ام كه مربوط به یك معلم ادبیات دبیرستان می‌شود كه صاحب فرزندی جوان است.
او همچنین عنوان كرد: با توجه به اینكه بخش عظیمی از مخاطبان این فیلم را جوانان تشكیل می‌دهند، در «خاك آشنا» سعی كرده‌ام كه برخی حرف‌ها را به صورت مستقیم مطرح كنم.
گذشت زمان خللی ایجاد نكرده و این فیلم همچنان به روز است
بهمن فرمان آرا با اشاره به اینكه «خاك آشنا» در سال 86 ساخته شده است، ادامه داد: در همان سال هم آمادگی داشتیم تا فیلم در جشنواره فجر به نمایش درآید ولی تا 11 ماه پس از ساخت، این فیلم به واسطه اصلاحیه‌های مختلف و بحث پروانه نمایش معطل شد و سرانجام امسال در سال 88 به نمایش درآمده است و معتقدم گذشته زمان، خللی در آن ایجاد نكرده است و این فیلم همچنان به روز است.
كارگردان «بوی كافور عطر یاس» مطرح كرد: فیلم‌ساز، همواره قصد دارد كه با ساخت فیلم بتواند با مخاطبانش ارتباط برقرار كند. اما گاه برخی از فیلم‌ها دارای تاریخ مصرفی مشخص هستند و برخی دیگر نه! به عنوان مثال فیلم «شازده احتجاب» با وجودی‌كه 35 سال پیش ساخته شده هنوز نو به نظر می‌رسد، فیلم‌های دیگرم مانند «یك بوس كوچولو» و «بوی كافور، عطر یاس» هم به همین صورت هستند، اما «خانه‌ای روی آب» اینگونه نبود و تاریخ مصرف داشت. آن فیلم متعلق به زمانه‌ای خاص بود و مانند آن بود كه آینه‌ای را در برابر اجتماع قرار داده باشند.
نمی‌خواهم بی‌تفاوت و منفعل باشم
فرمانآرا، در ادامه به وجه اجتماعی آثارش اشاره كرد و گفت: دركل فیلم‌ساز بی‌تفاوتی نیستم و نمی‌خواهم كه بی‌تفاوت باشم. من هیچ‌گاه در پی آن نبوده‌ام كه تنها برای سرگرمی فیلم بسازم.
این كارگردان در بخش دیگری از این گفت‌وگو در پاسخ به ممیزی و حاشیه‌های كه همواره برای تمام اغلب فیلم‌هایش بوجود آمده است، به ایسنا خاطرنشان كرد:«شازده احتجاب» در زمان خود جایزه اصلی جشنواره فیلم تهران را دریافت كرد، اما در هنگام اكران با ممیزی مواجه شد.
«سایه‌های بلندباد» هم چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب توقیف شد. بنابراین من به این مسئله عادت دارم. البته این حرف به آن معنا نیست كه خودم به دنبال آن می‌روم، اما به عنوان فردی كه در این جامعه زندگی می‌كند به هیچ عنوان نمی‌توانم نسبت به مسایل اجتماعی و سیاسی مملكتم منفعل باشم.
او ادامه داد: در فیلم «خاك آشنا» به طور مستقیم به شكوه و جلال تاریخی و فرهنگی ایران اشاره شده و در كنار آن مسئله تأثیرپذیری نسل‌ها از یكدیگر هم در این فیلم به تصویر درآمده است.
به‌هیچ عنوان معتقد به كناره‌گیری نیستم
فرمان آرا قطع رابطه روشنفكران و جوانان را امری نامناسب برشمرد و افزود: در مصاحبه‌های قبلی‌ام هم گفته‌ام كه قطع ارتباط روشنفكران با اجتماع، جامعه را متضرر خواهد كرد. من به شخصه به هیچ عنوان معتقد به كناره‌گیری نیستم، چراكه ما در اجتماع زندگی می‌كنیم. اینكه فرد بخواهد قهر كند و منتظر باشد كه درب خانه او را بزنند كار درستی نیست، ما حتما نباید به انتظار آن باشیم كه درب خانه‌مان را بزنند بلكه اگر نیمه‌شب درب همسایه را هم زدند، باید برخیزیم. من همواره در مورد اجتماع و جامعه‌ام چنین حسی داشته‌ام و این مسئله چه پیش و چه بعد از انقلاب برایم تفاوتی نكرده است.
این تفكر در فیلم‌هایم، از جمله «خاك آشنا» هم منعكس شده است و در آنها هم شاهد هستیم كه زندگی كردن بدون اینكه با مملكت آشنا باشیم، امكان ندارد و اگر هم ممكن باشد، زندگی بی‌حاصلی است.
این كارگردان در ادامه مطرح كرد: گاه برخی از روشنفكران ما كاری به اوضاع و مسائل جاری ندارند و یا برخی از افراد سعی می‌كنند كه خود را با شرایط زمانه تطبیق دهند. به هر حال من بر این باورم كه باید میان نسل جوان و روشنفكران ما نوعی دیالوگ برقرار شود تا هر دوی آنها از بذر عاطفه‌ی كه در این مملكت پاشیده شده بهره‌مند شوند.
من معتقد به سكوت بره‌وار نیستم. به همین دلیل، من به شخصه هیچ‌گاه در ائتلاف‌های مختلف شركت نكرده‌ام، چراكه هیچ‌گاه لزومی ندیده‌ام كه بخواهم خود را پشت دیگران پنهان كنم. چون معتقدم آدم وقتی می‌خواهد حرفی بزند، چرا خودش صحبت نكند؟
هیچ كجای دنیا را بیش از اینجا دوست ندارم
فرمان آرا با توجه به اینكه نسل جوان همواره دغدغه‌اش بوده است و در اغلب فیلم‌هایش به آنها توجه ویژه‌ای داشته است، گفت: بسیاری از جوانان و نسل سومی‌های امروز، بسیار باسوادتر از آنچه كه به نظر می‌آید، هستند. اما با این وجود، خود جوان‌ها بر روی یكدیگر تاثیر بسیاری دارند. در این فیلم هم سعی می‌شود كه در نهایت به نماینده نسل جوان در این فیلم گفته شود كه در هر حال عشق وجود دارد و این عشق می‌تواند اشكال مختلفی چون عشق مادر و فرزند، عشق خواهرزاده و دایی و یا حتی عشق به مملكت و آب و خاك باشد.
این كارگردان در بخش دیگری از مصاحبه آنجا كه صحبت عشق و علاقه به وطن شد، مطرح كرد:هنگامی كه روح و دلم پیش ایران است، نمی‌توانم جسم خود را به جای دیگری بكشانم. این مملكت هر مشكلی هم كه داشته باشد كشور من است و هیچ كجای دنیا را بیش از اینجا دوست ندارم. اگر هم حرفی می‌زنم یا فیلمی می‌سازم، از سر نیاز روحی است تا در قالب آن به نسل جوان بگویم كه بچه‌ها، این مملكت را برای شما خواهیم گذاشت. این مملكت مانند ارث عظیمی است كه اگر به دست یك فرد الوات بیفتد، حرام می‌شود، من می‌خواهم به جوانان بگویم كه نباید اینگونه این میراث فرهنگی را حرام كنند، بلكه باید قدر آن را به نحو شایسته‌ای بدانند.
فرمانآرا در عین حال مطرح كرد: حسی كه من به مملكت دارم، نمی‌گویم یگانه است، اما بسیار شخصی است. البته به غیر از من افراد دیگری هم هستند كه دلشان برای این آب و خاك می‌تپد و اینجا مانده‌اند و كار می‌كنند. من هم به دلیل عشق به ایران است كه مانده‌ام و حرف‌هایی كه در فیلم‌هایم وجود دارد هم برگرفته از چنین حسی است.
انتخاب بازیگر بستگی به داستان دارد
در ادامه‌ی این گفت‌وگو از بازیگران و عواملی كه در این فیلم با فرمانآرا همكاری كردند، صحبت شد.
فرمانآرا در پاسخ به سوالی مبنی بر حضور پررنگ رضا كیانیان در فیلم‌هایشان مطرح شده بود، گفت: رضا كیانیان صورت یك انسان روشفكر را دارد و من هم در فیلم‌های مختلفم به این افراد نیاز داشتم. اما در فیلم كمدی كه قصد دارم در ایتالیا بسازم، علیرضا خمسه و احتمالا اكبر عبدی ایفای نقش خواهند كرد. به هر حال انتخاب بازیگر بستگی به داستان دارد.
این كارگردان در ادامه صحبتش درباره بازیگران آثارش، به رویا نونهالی و نقش‌های متفاوتی كه در فیلم‌هایش داشته اشاره كرد و با بیان اینكه حضور كوتاه او در فیلم «بوی كافور، عطر یاس» بسیار ماندگار بوده، از گریم متفاوت نونهالی در «خاك آشنا» و بی‌حاشیه بودن او سخن گفت.
او همچنین فیلمبرداری فوق‌العاده محمود كلاری را شایسته تقدیر و تشكر دانست.
امیدوارم تماشاگران خود فیلم را تبلیغ كنند
فرمانآرا در ارتباط با بحث تبلیغات شهری فیلم «خاك آشنا» هم اظهار كرد: بهترین شیوه تبلیغ، تبلیغ دهان به دهان است و این نوع تبلیغ، شیوه‌ای است كه با هیچ پولی نمی‌توان آن را خرید. اگر تماشاگری فیلم را دوست داشته باشد و به دوست دیگری توصیه كند، این بهترین تبلیغ است. لذا امیدوارم كه تماشاچیان این فیلم خود به تبلیغ برای «خاك آشنا» بپردازند.
این كارگردان مطرح كرد: من نمی‌خواهم بگویم كه «خاك آشنا» مانند قرصی است كه اگر آن را استفاده كنیم، دردهایمان برطرف می‌شود. این فیلم درباره عشق ساخته شده و علاوه بر در نظر گرفتن انواع مختلف عشق‌های انسانی؛ عشق به مملكت و سرزمین را نیز در نظر دارد. علت انتخاب كردستان برای این فیلم هم آن است كه این خطه، پهناوری این سرزمین را به یاد می‌آورد و در نهایت كوچك بودن ما در برابر ایران را به تصویر می‌كشد.
فرمانآرا با بیان اینكه تمام داستان و حركات در «خاك‌آشنا» براساس عشق است، ادامه داد: حضور پیشخدمت با بازی خانم مریم بوبانی هم به منظور برقراری ارتباط با فضای روستایی در این فیلم گنجانده شده است. البته این حرف بدان معنا نیست كه «خاك آشنا»، فیلمی روستایی است. من این فیلم را در سرزمین پهناور كردستان ساختم، اما سعی كرده‌ام كه جهان را نیز به داخل این سرزمین وارد كنم.
بهمن فرمان آرا در پایان با بیان اینكه برای جلوگیری از قاچاق «خاك آشنا» با وجود درخواستهای زیاد آن را به هیچ جشنواره‌ای خارجی نفرستاده‌است، گفت: به شخصه مسائل ایمنی را خیلی رعایت كرده‌ام و در داخل كشور هم تاكنون این فیلم تنها چند نمایش خصوصی داشته است.
تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی
