آیین شبیه خوانی روز عاشورا در اردبیل
همزمان با عاشورای حسینی، گروههای كثیری از عاشقان اهل بیت (ع) در نقاط مختلف شهر اردبیل با برپایی آیین‌های شبیه‌خوانی، فجایع خونبار دشت كربلا را برای عزاداران ترسیم می‌كنند. آیین‌های سنتی شبیه خوانی روز عاشورا در اردبیل در میادین و یا مقابل مساجد در سه نوبت سپیده دم، ظهر و شامگاه عاشورا با شكوهی خاص اجرا می‌شود.
مراسم شبیه خوانی به دو نوع ثابت و سیار به اجرا در می‌آید. در عزاداریهای روز عاشورا گروههای شبیه‌خوانی سیار سوار بر اسب با عبور از خیابانهای شهر صحنه‌های كربلا را روایت می‌كنند. در برخی از شهرها و روستاهای استان نیز میدانی بزرگ به عنوان نمادی از میدان جنگ مهیا شده و یاران واهل بیت امام حسین (ع) در یك گوشه و لشكریان عمرسعد ملعون در گوشه‌ای دیگر قرار می‌گیرند و با ورود اصحاب امام به كارزار حماسه كربلا و درنهایت با شهادت امام حسین (ع) و آتش زدن خیمه‌ها شبیه خوانی به انجام می‌رسد. یكی از نویسندگان هنرهای نمایشی در این‌باره می‌گوید: شبیه‌خوانی معمولا توسط عده‌ای از عزاداران معتقد و با استعداد انجام گرفته و بازیگران آن به دو دسته تقسیم می‌شوند.
موافق خوانان، معمولا نقش امامان معصوم و اصحاب ابا عبدالله الحسین (ع) را اجرا می‌كنند ، گویش آنها ادبی بوده و به صورت نظم سخن می‌گویند و مطالب خود را به صورت آهنگین روی دستگاه ماهور و گوشه‌های آن ادا می‌كنند.
محمد سیمزاری گفت : مخالف خوانها دسته دیگرند كه نقش عمرسعد، شمر و لشكریان یزید را بازی می‌كنند و مطالب خود را معمولا بصورت نثر و با صدای بلند، خشن و خوفناك ادا می‌كنند. وی افزود: موسیقی، بویژه ابزارهایی مانند طبل و شیپور نقش اساسی در ایجاد شور و هیجان در شبیه‌خوانی دارد.
وی گفت : نسخه‌هایی كه مورد استفاده شبیه‌خوانها و تعزیه‌گردانها قرار می‌گیرد تماماً نثرها و نظم‌هایی است كه از گذشته به دست به دست و سینه به سینه منتقل شده‌اند. به گفته وی سرآیندگان اشعار تعزیه كاملا مشخص نیستند اما نكته مهم این است كه مطالب و تاریخ واقعه كربلا بطور دقیق در شبیه‌خوانی‌ها مشاهده می‌شود و گروه اجرا معمولا حساسیت ویژه‌ای در مورد اینكه تعزیه اجرا شده حتما منطبق بر واقعیتهای حادثه كربلا باشد به خرج می‌دهد.
وی اضافه كرد: هرچند برخی محققان‌علاقه‌مند در سالهای اخیر اقدام به پژوهش در مورد تعزیه و جمع آوری اسناد در این زمینه كرده‌اند اما این نگرانی وجود دارد كه این هنر اصیل مردمی رفته رفته عظمت خود را از دست بدهد. به گفته وی جمع آوری و حفظ متون مختلف شبیه‌خوانی، ارائه آموزشهای ابتدایی به شبیه‌خوانها و مهمتر از همه حفظ بافت سنتی شبیه‌خوانی وظیفه‌ای است كه ارگانهای هنری و فرهنگی كشور در حفظ و بسط این هنر مردمی بر عهده دارند.
نماینده ولی فقیه و امام جمعه اردبیل نیز گفت: ضرورت دارد آیین‌های این ایام با متانت خاص و به دور از هرگونه شیوه‌های بدعت آمیز و سبك برگزار شود.
حجت‌الاسلام و المسلمین سیدحسن عاملی افزود: عزاداریهای امام حسین (ع) حكمتی دارد كه باید بیش از پیش احیا شود.
وی افزود: نوآوری در عزاداریها وقتی مورد قبول است كه به اصالت عزاداری اصیل سنتی و مختص ایام محرم خدشه وارد نشود.
امام جمعه اردبیل اقامه نماز اول وقت را از اهداف عالیه نهضت حضرت امام حسین (ع) ذكر كرد و عزاداران را به برپایی باشكوه نمازهای جماعت دراین ایام توصیه كرد. حجت‌الاسلام عاملی همچنین از استان اردبیل به‌عنوان خطه ولایتمدار و دوستدار حقیقی اهل بیت یاد كرد و افزود: نباید اجازه بدهیم با برخی رفتارهای غیر مستند این چهره درخشان منطقه خدشه دار شود.
استان اردبیل به ویژه مركز این استان از گذشته‌های دور در برپایی باشكوه عزاداری ایام محرم شهرت دارد وبه همین منظور بسیاری از دوستداران حسینی از دور و نزدیك و حتی از كشورهای همسایه برای شركت در این عزاداریها به شهر اردبیل مسافرت می‌كنند.
منبع:
