نفقه به چه زنانی تعلق می‌گیرد؟

طبق ماده 1107 قانون مدنی ایران نفقه عبارت است از نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسكن،  البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و هر آنچه را به صورت عادت یا احتیاج لازمه‌ زندگی وی باشد.

بخش حقوق تبیان

طبق ماده  1107 قانون مدنی ایران نفقه عبارت است از نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسكن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و هر آنچه را به صورت عادت یا احتیاج لازمه‌ زندگی وی باشد. البته قانون میزان دقیقی برای نفقه مشخص نكرده بلكه نفقه بر مبنای نیاز‌های متعارف و متناسب با وضعیت زن و منطبق با عرف زمان و مكان زندگی زوجین مشخص می شود.البته پرداخت نفقه منوط به تمکین زوجه است.

تعریف تمکین چیست؟

یكی از موارد، داشتن رابطه‌ زناشویی است كه در این مورد تنها به جز موارد خاص شرعی و بیماری یا درخواست‌های خلاف شئون اخلاقی یا مغایر با سلامت جسم و روح زن باید با همسر خود تمكین كند.

از موارد دیگر تمكین اقامت دراقامتگاه دایمی شوهر است یعنی زن برای دریافت نفقه باید در خانه شوهر زندگی كند مگر یك استثنا و آن اینكه در خود عقد ازدواج شرطی غیر از آن شده باشد كه زن در منزل دیگری یا خانه دیگری زندگی كند. اگر زن بدون دلیل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترك كند و حتی در خانه پدر یا مادر خویش اقامت كند مرد می ‌تواند ازدادن نفقه به وی امتناع كند و آن را پرداخت ننماید.

همچنین زن به حسن معاشرت با شوهر خویش  سفارش شده است. زنی كه بدون دلیل موجه از تمكین خودداری  می‌کند و زن ناشزه یعنی نافرمان و خاطی است مشمول نفقه نمی شود بلكه مرد می‌تواند حتی تقاضای طلاق وی را نیز به دادگاه بدهد و می‌تواند تجدید فراش ( زن دیگر اختیار كند ) كند. سوء رفتار زن یا انتخاب شغلی مغایر با شئون اخلاقی و وظایف زناشویی و داشتن معاشران فاقد صلاحیت اخلاقی از دیگر موارد نشوز است.

طبق ماده 1113 در عقد منقطع، زن حق نفقه نداشته مگر اینكه شرط شده باشد یا اینكه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد نفقه تنها منحصر به زنی است كه به عقد دایم در آمده است و در عقد یا ازدواج موقت زن مستحق نفقه نخواهد بود مگر اینكه در موقع عقد شرط شده باشد یا اینكه طرفین ابتدا با هم توافق كرده باشند.

نفقه زن پس از مرگ همسر یا طلاق همسر

در طلاق رجعی ( طلاقی كه تا مدتش تمام نشده است مرد می‌تواند رجوع كند) نفقه زن بر عهده مرد است؛ اگر طلاق به دلیل فسخ نكاح یا طلاق رخ داده باشد زن تنها در صورتی كه باردار باشد و تا زمانی كه فرزندش به دنیا بیاید حق نفقه دارد.

قبل از آنكه قانون مدنی در سال 1381 اصلاح شود زن پس از مرگ شوهرش نفقه‌ای دریافت نمی‌كرد، اما با اصلاحیه‌ای كه در همین سال  طبق ماده 1110 زن در ایامی كه در عده‌ی وفات شوهرش است نفقه دریافت می‌كند و این نفقه در صورتی كه مرد خودش دارایی داشته باشد از دارایی وی و در غیر این صورت از اموال اقارب (آشنایان و خانواده‌ی فوت شده) كه پرداخت نفقه بر عهده‌ی آنان است تامین خواهد شد.

مراحل اقدام برای دریافت نفقه چیست؟

مطابق ماده 1111 در صورت استنكاف شوهر از دادن نفقه ،زن  باید به دادگاه مراجعه كرده و دادخواست دریافت نفقه بدهد كه در این صورت دادگاه میزان نفقه را توسط كارشناسی كه دادگاه تعیین می‌كند.

چگونه نفقه خود را بگیرید

برای نقد كردن نفقه زن میتواند دو نوع شكایت حقوقی و كیفری را مطرح كند كه نوع اول دادخواست حقوقی ودیگری شكایت كیفری است.

دادخواست حقوقی: هنگامی كه زن از شوهر خود تمكین می‌كند و شوهر از دادن نفقه خودداری می کند زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده و طرح دعوی حقوقی برای گرفتن نفقه اقدام کند و در این صورت دادگاه پس از بررسی ادعای زن حكم به پرداخت نفقه خواهد داد. اما اگر محكوم به پرداخت نفقه شود و امتناع كندزن میتواند درخواست طلاق نماید و قاضی مرد را مكلف و مجبور خواهد كرد كه وی را طلاق دهد.

راه حل دیگر برای نقد كردن نفقه شكایت كیفری است كه علاوه بر دادخواست حقوقی از آنجا كه عدم پرداخت نفقه در قانون ایران جرم است زن در صورتیكه نفقه‌اش پرداخت نشود می‌تواند با مراجعه به دادسرای عمومی تعقیب جزایی شوهر را از دادگاه بخواهد و در این صورت با اثبات عدم پرداخت نفقه مرد علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون نیز محكوم خواهد شد.

موارد و اندازه و کیفیت آن چه که در نفقه بر مرد واجب است چگونه است؟

خوراک: باید به مقداری باشد که زن را سیر کند. از نظر نوع و کیفیت نیز ملاک غذایی است که برای امثال آن زن در شهرش متعارف است. همچنین نوع غذا باید با مزاج او سازگار باشد به طوری که ترک یا تحمیل آن ضرری را متوجه او نکند.

پوشاک: در جنس و نوع پوشاک نیز رعایت پوشاک متعارف شهر و دیارزن و نیز متناسب با شأنش لازم است. به گونه ای که اگر از صاحبان تجمل باشد واجب است كه علاوه بر لباس بدن، لباسى به حسب حال امثال او، برایش تهیه شود.

مسکن: در تهیه مسکن نیز ملاک همان رعایت متعارف و متناسب با شأن امثال این زن ملاک است. با توجه به این نکته که در موضوع مسکن، زن می تواند از شوهر بخواهد که برای او مسکن مستقلی تهیه کند (خودش باشد و همسرش)؛ چه به خریدن باشد و چه به اجاره و امثال آن.

هزینه درمان: در بیماریهایی که نوع مردم به آن دچار می شوند که هم دچار شدن به آنها و هم هزینه داروی آنها در بین مردم عادی و متعارف است؛ تامین هزینه جزء نفقه است و بر مرد واجب؛ اما در بیماریهای و یا هزینه های نامتعارف بر مرد واجب نیست که به عنوان نفقه هزینه ای کند.

اگر مردی با توان مالی کم به سراغ دختری از طبقه بالا برود قانون گذار به نیازهای زن متناسب با شأن او توجه دارد و زیاد کاری با توان مالی مرد ندارد، به عبارتی اگر مرد برای بدست آوردن جایگاه خاص با زنی از طبقه بالا ازدواج کند طبق قانون باید نفقه متناسب با شأن او را بپردازد.

البته رویه ای وجود دارد که بر اساس آن کارشناسان به خاطر مصالح خانواده، اعسار مرد (ناتوانی مالی) را به صورت پنهان در نظر می‌گیرند و در تعیین میزان نفقه، مراعات مرد را می‌کنند.

در فاصله میان عقد و انجام ازدواج نفقه ای به زن تعلق نمی‌گیرد مگر اینکه زن برای شروع زندگی اعلام آمادگی کرده باشد اما مرد از بردن همسرش خودداری کند که در این صورت زن صاحب نفقه می‌شود. در این صورت نیز زن باید بتواند ادعای خود را ثابت کند یعنی یا باید به نزدیک‌ترین مجتمع قضایی محل سکونت خود مراجعه و 3 برگ اظهار نامه دریافت و آمادگی خود را اعلام کند یا اینکه چند نفر را به شهادت بگیرد و استشهادیه‌ای تنظیم کند.همچنین به زنی که بعد از عقد شروع به زندگی زناشویی و رفتن به خانه شوهر را مشروط به پرداخت مهریه کند نفقه تعلق می گیرد و مرد باید نفقه وی را بپردازد. این امر در ماده 1085 قانون مدنی به طور کامل آمده است.

منبع: میزان