شاه نقش های رشیدی

مروری بر شش نقش ماندگار زنده یاد داود رشیدی

داود رشیدی از نسل بازیگران طلایی است كه در كنار محمد علی كشاورز ، جمشید مشایخی ، عزت الله انتظامی و علی نصیریان پنج ضلع بازیگری سینمای ایران را در پنج دهه تشكیل داده اند. او پیش از ورود به سینما در صحنه تئاتر درخشید و در ادامه مورد توجه جلال مقدم برای «فرار از تله» قرار گرفت تا با یك نقش خوب بازیگری در سینما را كلید بزند. این نقش به همراه پنج نقش دیگر بزعم ما آثار ماندگار و ویژه زنده یاد رشیدی قلمداد می شوند كه درباره شان نوشته ایم. تئاترهای او سوژه این گزارش نیست.

احمد رنجبر -بخش سینما و تلویزیون تبیان

مفتش شش انگشتی / هزاردستان

در سریال «هزار دستان» زنده یاد علی حاتمی همه بازیگران خوش درخشیدند. نقش های طوری نوشته و پرداخته شد كه فرصتی ویژه برای بازیگران ایجاد كرد تا عرض اندام كنند. نقش مفتش شش انگشتی به داود رشیدی رسید كه ماموریت داشت از رضا خوشنویس اعتراف بگیرد. علی حاتمی كسی را می خواست كه بتواند خشنونت آشكار و پنهان را در رفتار،‌حركات و چشم هایش نشان دهد. مفتش نقشی استخوان دار است و رشیدی با قدرت تمام آن را بازی كرد. بدون زور اضافه ، خشونتش را به باور بیننده می نشاند و در دل رضا و بیننده رعب ایجاد می كند. هنر رشیدی وقتی بیشتر به چشم می آید كه مفتش شش انگشتی از طرف هزاردستان بازی خورده ؛‌ او باید این احساس را در چشم و صورتش منتقل كند و چه خوب این كار را می كند.

رضا شاه / كمال الملك

از نقش های كوتاه اما ماندگار رشیدی است. او در فیلم «كمال الملك» ایفاگر نقش رضاشاه بود و چنان به این كاراكتر جان داد كه باعث شده آن را از بهترین شاه های سینمایی و تلویزیونی ایران بدانیم. زنده یاد علی حاتمی برای نقش رضا شاه كسی را می خواست كه در اكت بازگیری و استایلش توامان بدجنسی و تبختر را بتواند نشان دهد. او رشیدی را انتخاب كرد و با دیالوگ هایی كه توسط ایرج ناظریان دوبله شد ، ‌نقش به صلابت و قدرت رسید. سكانس به قدرت رسیدن رضا شاه و پایان عصر قاجاریه برای زنده یاد حاتمی آن قدر مهم بود كه برایش همپای تصویری كردن زندگی كمال الملك وقت گذاشته ؛ او بخوبی می دانسته این فصل ، ‌تاثیری بسزا روی ذهن مخاطب دارد و باید در عین كوتاهی گویای تغییر قدرت در كشور باشد.

آقا حسینی / كندو

یكی از بهترین نقش های داود رشیدی در نقش «آق حسینی» فیلم «كندو» رقم خورد؛ سال 1354. آقا حسینی محور اصلی داستان نیست ولی محرك ابی برای سر زدن به كافه های تهران می شود ؛ شرط این است كه ابی بدون پرداخت پول از كافه ها خارج شود و این اتفاق دوربین «كندو» را به تهران دهه پنجاه می برود. «آقا حسینی» شمایلی است از مردان خوشگذران زمانه خویش ؛‌رنج زندان را تحمل كرده و حالا پی عیش است. نوع مراوده با ابی به همراه استایل و اكت داود رشیدی در این فیلم ، یكی از بهترین نقش های مكمل سینمای ایران را سبب شده؛ بی جهت نیست كه خودش آقا حسینی فیلم «كندو» را جزو آثار خوب و دوست داشتنی دانسته. نقش شناسنامه دارد و زنده یاد رشیدی برای رسیدن به این شناسنامه از توانش بقاعده خرج كرده است.

كریم / فرار از تله

زنده یاد داود رشیدی بازیگری در سینما را با فیلم و نقشی متفاوت شروع كرد: «فرار از تله». فیلم زمانی ساخته شد كه فیلمفارسی ها در اوج بودند اما جلال مقدم یك فیلم اكشن پلیسی ساخت و همچنان به عنوان یكی از ساخته های مهم سینمای ما مورد تحلیل قرار می گیرد. زنده یاد رشیدی در این فیلم شمایلی جذاب از ضد قهرمان نشان داد و توانایی بدنی و فیزیكی اش را به رخ كشید. تعقیب و گریز رشیدی جلوی دوربین «فرار از تله» نشان از پتاسنیل بالای این بازیگر در ایفای نقش های اكشن دارد. از آن سو چرخش دوستی كریم، بُعد دیگری از توان بازیگری رشیدی را نشان داد كه باید به شكلی آرام و باورپذیر تغییر موضعش در دوستی را به باور مخاطب بنشاند.

خوجه ممد/ شیلات

رشیدی اوایل دهه 60 یکی از متفاوت ترین نقش هایش را در فیلمی با عنوان «شیلات» بازی کرد. او در این فیلم نقش یک پیرمرد ترکمن به نام « خوجه ممد» را بازی می کند. او کارگر کارخانه شیلات است و همه در آنجا از او حرف شنوی دارند. رشیدی به خوبی توانسته بود ابعاد شخصیتی این کاراکتر را کشف و آن را در بازیش به خوبی بازنمایی کند. تصویری که رشیدی از «خوجه ممد» می سازد، از همین رو به تصویری مانا از یک پیرمرد مبارز تبدیل می شود که مخاطب تمام حرکات و رفتارهای او را در مسیری که برای مقابله با فساد حاکم بر شیلات در پیش گرفته ، می پذیرد و باور می کند. رشیدی تنها بازیگر شناخته شده «شیلات» است و از همین رو به تنهایی تمام بار فیلم را به دوش می کشد.

عطر گل یاس

داوود رشیدی در سریال «عطر گل یاس» نقش برادر ساده خانواده‌ای را داشت که سال ها در سمنان زندگی کرده و حالا به خاطر بیماری قلبی راهی تهران شده . او بعد از سی سال حالا در جایگاهی قرار گرفته بود که می‌توانست برادر کوچکترش را ملاقات کند. نقش پررنگ رشیدی، جدیت و غروری که در مواجهه با اتفاقات داشت، هنوز در ذهن خیلی از مخاطبان دهه شصتی باقی مانده و هنوز خیلی‌ها اولین تصویری که از این بازیگر دارند، دقیقا همین برادر است.