اختلافات ظریف و اشتون چیست؟

ایران و 1+5، پنجمین دور مذاکرات خود در وین را از چندی پیش آغاز کردند و هدف از این مذاکرات نگارش متن توافق نهایی اعلام شده بود.

با این وجود به نظر می رسد به دلایل تکنیکی و به دلایل سیاسی، رسیدن به یک متن مورد توافق تا روز 30 تیر به سادگی امکانپذیر نخواهد بود.

علت اصلی این است که ظاهرا امریکا مایل نیست در 4 حوزه لغو یکباره تحریم ها، حفظ ظرفیت فعلی غنی سازی ایران، موضوع تحقیق و توسعه و مسائل مرتبط با بخش نظامی ایران دیدگاهی واقع بینانه اتخاذ کند و محدودیت هایی که غرب خواهان آن است، از نظر ایران خط قرمز محسوب می شود..که در ادامه توضیحاتی کوتاه در این مورد بیان می شود:

1-تعداد سانتریفیوژها؛ حقی که غرب با زیاده خواهی به دنبال کتمان آن است

ایران در خصوص تعداد سانتریفیوژها در حالی تاکید دارد که تعداد دستگاه های خود را دست کم در 19 هزار سانتریفیوژ فعلی حفظ کند غربی ها بر کاهش دستگاه های فعال در ایران تاکید دارند.

سانتریفیوژها یکی از عمده اختلافات ایران و گروه 1+5 را تشکیل می دهد و تعداد سانتریفیوژهای فعال و تعدادی که قرار است در آینده راه اندازی شود محل مناقشات گسترده ای است؛ آمریکا که با هدف محدود کردن برنامه هسته ای ایران وارد این دور از مذاکرات شده بودتعداد 4 تا 5 هزار سانتریفیوژ را برای ایران مناسب ارزیابی می کند.

از سوی دیگر اما موضع ایران در مذاکرات این است که باید بتواند به اندازه ظرفیت غنی سازی داشته باشد که بتواند سوخت مصرفی نیروگاه بوشهر را تولید کند. نیروگاه بوشهر سالانه 30 تن دی اکسید اورانیوم 5 درصد مصرف می کند و برای تامین سوخت آن، ایران باید 54000 ماشین سانتریفیوژ نوع اول را به طور کامل راه اندازی کند.

ایران در مذاکرات تاکید کرده است اصراری به استفاده از نوع خاصی از ماشین ها ندارد ولی تعداد و نوع ماشین ها باید به اندازه ای باشد که در مجموع ایران بتواند 120 هزار سو (SWU) غنی سازی لازم برای تامین سوخت راکتور بوشهر را انجام بدهد.

ایران اکنون حدود 8000 ماشین فعال دارد. تعداد کل ماشین های نصب شده ایران در نطنز و فردو 21000 عدد است.

منابع مطلع می گویند موضع فعلی ایران در مذاکرات این است که هیچ ماشینی را برنمی چیند و همین تعداد ماشین را حفظ خواهد کرد ولی آماده است درباره برنامه زمان بندی افزایش این تعداد ماشین ها به 54000 عدد با 1+5 مذاکره و تفاهم کند.

2-برنامه موشکی؛ تلاش تندروها برای به چالش کشیدن مذاکرات

با وجود آنکه ایران بارها بر غیرقابل مذاکره بودن توان موشکی خود تاکید کرده، اما آمریکا و کشورهای اروپایی اصرار دارند که این موضوع باید در توافق پایانی لحاظ شود. یکی از دیپلمات‌ها می‌گوید ممکن است تلاش برای امتیازگیری، بر روی میزان توان حمل موشک و همچنین آزمایش‌های موشکی متمرکز شود.

یکی از عمده تحلیل های رسانه ای در غرب نیز بحث توان موشکی ایران بود و رژیم صهیونیستی به همراه تندروهای آمریکایی بر این باور هستند که باید توان موشکی ایران به عنوان بخشی از توافق جامع نهایی مورد بررسی قرار بگیرد و مورد کنترل قرار بگیرد.

پس از آنکه دور چهارم مذاکرات وین نیز بدون پیشرفت به پایان رسید برخی از رسانه ها یکی از عمده اختلافات این دور از مذاکرات را خواست آمریکا برای مذاکره بر سر توان موشکی ایران و مخالفت هیئت مذاکره کننده کشورمان با این موضوع عنوان کردند.

3- مدت گام نهایی؛ تلاش واشنگتن برای طولانی کردن روند برداشته شدن تحریم ها

آمریکا و متحدانش اعلام کرده‌اند که محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران باید حداقل تا 10 سال ادامه داشته باشد، اما تهران اعلام کرده این زمان باید بسیار محدود باشد.

بر این اساس، واشنگتن در چهارمین دور از مذاکرات وین پیشنهادی را به ایران مطرح کرده است که بر اساس آن از تهران خواسته شده توافق نهایی میان ایران و 1+5 در مدت زمان 10 تا 15 سال به اجرا دربیاید و در این زمان بر اساس گام هایی که تهران در خصوص اعتماد سازی در برنامه هسته ای خود بر میدارد، تحریم ها نیز برداشته می شود؛ پیشنهادی که با مخالفت تهران مواجه شد.

ایران اما می خواهد در پایان یک دوره مشخص اعتمادسازی که شامل برخی محدودیت ها و افزایش بازرسی ها باشد، برنامه هسته ای خود در عرصه بین المللی حالت عادی پیدا کرده و به عنوان یک عضو پیمان عدم گسترش سلاح های هسته ای (ان پی تی) بتواند بدون هیچ گونه محدودیتی به تعیین حجم موردنظر خود برای برنامه غنی سازی بپردازد.

4-غنی سازی؛ مهمترین اختلاف نظر ایران و غرب

موضوع حجم و ظرفیت برنامه غنی سازی ایران، مهمترین موضوعی است که اکنون دو طرف درباره آن اختلاف نظر دارند. بر این اساس و به گفته رسانه های غربی، ایران باید با اتخاذ تصمیمی راهبردی، در حجم برنامه غنی سازی خود تغییر ایجاد کند. اگر این کشور آماده انجام چنین کاری باشد، رسیدن به توافق تا تابستان امسال امکان پذیر است. در غیر این صورت، کار به مانع خواهد خورد.

کنگره آمریکا و همچنین مقامات اسرائیلی خواستار آن هستند که در توافق نهایی، ایران از ظرفیت غنی سازی معادل تنها سه هزار سانتریفیوژ نسل اول و ذخیره محدودی از اورانیوم 3.5 درصدی برخوردار باشد که آستانه دستیابی ایران به سلاح هسته ای را به یک سال برساند.

این در حالی است که ایران بر اساس توافق ژنو غنی سازی خود را در سطح 20 درصد متوقف کرده است و غنی سازی کمتر از 5 درصد در جریان است و بر این اساس حق غنی سازی برای ایران به رسمیت شناخته شده است؛ غرب اما می خواهد ظرفیت غنی سازی ایران در توافق نهایی از این سطح هم کمتر باشد.

به نظر می رسد رسیدن به یک توافق نهایی برد-برد در حال حاضر امکان پذیر نیست زیرا امریکا با نگاه حداکثری وارد این مذاکرات شده است.که بنا به نظر کارشناسان چند سناریو می توان در نظر گرفت که تولید بیست درصدی اورانیوم برای ایران در صورت شکست مذاکرات است.

یکی دیگر از سناریوهایی که اخیرا از آن سخن گفته می شود این است که ایران و 1+5 همان مقدار از مباحث را که تا کنون بر سر آن تفاهم کرده اند در قالب یک توافق موقت جدید تنظیم کنند و در ازای آن بخش های بیشتری از تحریم ها برچیده شود.

هیچ کدام از دو طرف ایران و 1+5 فعلا به طور علنی در این باره سخن نگفته اند چرا که اصلی در توافق ژنو وجود دارد که می گوید درباره هیچ چیز توافق نشده مگر اینکه درباره همه چیز توافق شده باشد. اما کارشناسان می گویند این اصل مربوط به توافق جامع است و وقتی که پای یک توافق موقت جدید در میان باشد دیگر لازم نیست که درباره همه چیز توافق شود.

به این ترتیب شیوه ای ایجاد خواهد شد که بدون از بین رفتن ظرفیت مذاکرات، زمان بیشتری برای بحث درباره مسائل دشوار ایجاد شود.

مطالب مرتبط:

حاشیه های مذاکره عراقی ایران و امریکا

روز فوتبالی ظریف و دیپلمات ها

روز دوم مذاکرات چگونه گذشت؟