خدا کند این تلخی را هیچوقت نچشی!!
فقر یکی از معضلاتی است که بسیاری از مردم کره خاکی با آن دست و پنجه نرم می کنند و هر روز طعم تلخ آن را بیش از پیش می چشند و این در حالی است که فقر همردیف با مرگ است. حضرت علی درود خدا بر او، فرمود: فقر مرگ بزرگ است و نیز فرمودند: آگاه باشید كه فقر نوعى بلا است. (نهج البلاغة/ترجمه دشتى/665 ،723 )
چیزی تلخ تر از ناداری نیست
حضرت علی علیه السلام فقر را نوعی بلا معرفی کرده و از آن به عنوان مرگ بزرگ یاد می کند، از لقمان، روایت شده كه به پسرش گفت: «پسرم! شیره درخت صبر را چشیدم و پوست درخت را هم خوردم؛ ولى چیزى كه از نادارى تلخ تر باشد، نیافتم. »
فقر و نداری بسی سخت و رنج آور است اما خدای ناکرده اگر کسی گرفتار این بلا شد چه باید کند؟ می بایست نزد اغنیا رفته و از آنان در جهت رهایی از مشکلش یاری خواهد؟
فقرت را پنهان کن
اولین قدم در مواجهه با این مرگ بزرگ پنهان داشتنش است، از سفارش لقمان به پسرش است كه گفت : ... پسرم پس اگر روزى به نادارى مبتلا شدى، آن را براى مردم، آشكار نكن؛ چون تو را خوار مى شمارند و هیچ فایده اى به تو نمى رسانند باز گرد به سوى كسى كه تو را به فقر مبتلا كرد و او بر گشایش كار تو تواناتر است، و از او حاجت بخواه. كیست كه از او درخواست كند و او عطایش ندهد یا به او اعتماد كند و او نجاتش ندهد». «پسرم! هر گاه فقیر شدى، تنها به درگاه پروردگار عز و جل آه و ناله كن و او را بخوان و به سوى او تضرّع نما و از فضل او و خزانه هاى او درخواست كن؛ زیرا غیر خدا، هیچ كس مالك خزانه هاى خدا نیست». عبد اللَّه بصرى در حدیثى مرفوعه از امام صادق (علیه السلام) نقل كرده است كه فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه) به امیر مۆمنان (علیه السلام) فرمود: اى على، خداوند فقر را به عنوان امانتى به مردم سپرده است، هر كس آن را پنهان دارد، پاداشش همچون پاداش روزهدارى است كه شب را در عبادت خدا به سر برده است، و هر كس آن را نزد ثروتمندى فاش سازد و او به وى كمك نكند گویى او را كشته است. آگاه باشید كه او را با نیزه و شمشیر نكشته بلكه با زخمى كه بر قلب او وارد ساخته وى را به قتل رسانده است. (ثواب الأعمال/ترجمه انصارى/353)
راهکارهای دور کردن فقر
1) ذکر لاحول و لا قوّة إلّا باللَّه العلىّ العظیم: امام صادق علیه السّلام مىفرماید: هر كه نعمتى بر او رخ نمود بسیار بگوید «الحمد للَّه»، و هر كه را هم حزن بسیار بدو روى آورد باید طلب آمرزش كند، و هر كه فقر و تهیدستى گریبانش گرفت بسیار بگوید: «لا حول و لا قوّة إلّا باللَّه العلىّ العظیم» كه این فقر را از او بزداید.(بهشت كافى/ترجمه روضه كافى/128)
2) نماز: نبى اكرم (صلی الله علیه) چون براى اهل بیتش مشكلى پیش مىآمد میفرمود اى اهل من نماز بخوانید، نماز بخوانید. (مكارم الأخلاق/ ترجمه میرباقرى/ج2/145)
3) صدقه: امام پنجم فرمود نیكى و صدقه فقر را برطرف كنند، عمر را بیفزایند و هفتاد مرگ بد را دور كنند. (الخصال/ترجمه كمرهاى/ج1/88)
خصلت هایی که فقر و روزی با خود به همراه دارد
سعید بن علاقه گوید از امام یكم (علیه السلام) شنیدم میفرمود تارهاى عنكبوت را در خانه گذاشتن سبب فقر است، در حمام ادرار کردن سبب فقر است، جنب چیز خوردن سبب فقر است، با چوب گز خلال كردن سبب فقر است، ایستاده شانه زدن سبب فقر است، خاكروبه در خانه گذاشتن سبب فقر است، سوگند دروغ سبب فقر است زنا سبب فقر است حرصورزیدن سبب فقر است. خواب میان نماز مغرب و عشا سبب فقر است، خواب بین طلوعین سبب فقر است. عادت بدروغگوئى سبب فقر است، اندازه نداشتن زندگى سبب فقر است. قطع رحم سبب فقر است، بسیار سرود گوش گرفتن سبب فقر است، رد سائل مذكر در شب سبب فقر است.
سپس فرمود آیا اكنون شما را آگاه نكنم بدان چه روزى فراوان میكنند، عرض كردند چرا یا امیر المۆمنین فرمود:
جمع میان دو نماز روزى را فراوان میكند. تعقیب پس از نماز بامداد و نماز عصر روزى را زیاد میكند، صله رحم روزى را زیاد میكند، روفتن در خانه روزى را زیاد میكند، همراهى با برادران دینى روزى را زیاد میكند، بامداد دنبال روزى رفتن روزى را زیاد میكند، استغفار روزى را زیاد میكند، امانت دارى روزى را زیاد میكند، حقگوئى روزى را زیاد میكند، جواب اذان گو دادن روزى را زیاد میكند.
سخت ترین نوع فقر
فقر فقط به فقر مادی خلاصه نمی شود؛ در میان کلام بزرگان به انواعی از فقر اشاره شده است که در نوع خود سخت ترین نوع فقر و ناداری هستند.
امام زین العابدین علیه السلام ـ در بیان سفارش هاى لقمان علیه السلام به پسرش فرمودند:اى پسرم! سخت ترین ندارى، نداشتن دل است و بزرگ ترین مصیبت، بدهكارى است و بالاترین محرومیت و بلا، همان بدهكارى است و سودمندترین ثروت، بى نیازىِ دل است. پس در همه اینها درنگ كن و به آنچه خدا قسمت فرموده، قانع و خشنود باش. هر گاه دزد بدزدد، خداوند عز و جلاو را از روزى اش باز مى دارد و گناه آن، بر عهده اوست. حال اگر شكیبایى مى ورزید، از راه خودش به آن روزى دست مى یافت.
و پیامبر اكرم صلى اللَّه علیه و آله و سلم فرمود: اى على! فقرى، سختتر از جهل نیست. (گلچین صدوق (گزیده من لا یحضره الفقیه)/ج2/104)
هر حادثهاى كه محنتش بسیار است غالب شدهام بر آن و اینم كار است
جز فقر كه غالبست و گر فاش كنم عار است و گر نهان كنم دشوار است
مریم پناهنده
بخش نهج البلاغه تبیان
منابع:
1) حکمت نامه لقمان، آیت الله محمد محمدی ری شهری
2) گلچین صدوق (گزیده من لا یحضره الفقیه)/ج2
3) الخصال/ترجمه كمرهاى/ج1
4) مكارم الأخلاق/ ترجمه میرباقرى/ج2
5) بهشت كافى/ترجمه روضه كافى
6) ثواب الأعمال/ترجمه انصارى
7) نهج البلاغة/ترجمه دشتى
مطالب مرتبط:
