تبیان، دستیار زندگی
ضلال» و «ضلالت» به معنى انحراف از حق است. و اضلال در مقابل هدایت، و از امور عدمى است و چون هدایت به معناى دلالت و ارشاد به مقصود است، إضلال، فقدان هدایت است و در اصطلاح منطق، رابطه‏ى این دو، ملکه و عدم است. یعنى اگر هدایت در جایى موجود باشد، هیچ گاه ضلالت
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

معناى إضلال خداوند در قرآن چیست؟


«ضلال» و «ضلالت» به معنى انحراف از حق است. و اضلال در مقابل هدایت، و از امور عدمى است و چون هدایت به معناى دلالت و ارشاد به مقصود است، إضلال، فقدان هدایت است و در اصطلاح منطق، رابطه‏ى این دو، ملکه و عدم است. یعنى اگر هدایت در جایى موجود باشد، هیچ گاه ضلالتى از آن جهت در آنجا نخواهد بود ولى اگر هدایت نباشد، نبودن هدایت، ضلالت است. لذا بر خلاف هدایت، ضلالت را نمى‏توان به خداوند نسبت داد. زیرا عدم، قابل دادن و گرفتن نمى‏باشد.


گمراهی

پاسخ تفصیلی

1.معناى «ضلل»:

ضلال و ضلالت به معناى انحراف از حق است.[1] در واقع ضلالت در برابر اهتدا و اضلال در مقابل هدایت است، و چون هدایت به معناى دلالت و ارشاد به مقصود است،[2] إضلال فقدان آن است.

2.نسبت بین هدایت و اضلال:

«هدایت» امرى واقعى و موجود و «اضلال» امر عدمى و غیر موجود است و لذا هدایت را مى‏شود به خداوند نسبت داد ولى ضلالت و گمراهى را نه؛ زیرا چیزى که ردّ شى‏ء و عدم است قابل دادن و گرفتن نیست.

ضلالت، نبودن هدایت است و به اصطلاح منطق، رابطه این دو، رابطه‏ى ملکه و عدم است. یعنى اگر هدایت در جایى موجود باشد، هیچ گاه ضلالتى از آن جهت در آنجا نخواهد بود ولى اگر هدایت نباشد، نبودن هدایت، ضلالت است.[3]

3.مقصود از اضلال:

با توجه به آیات شریفه، هدایت الهى به دو قسم تکوینى و تشریعى تقسیم مى‏گردد که انسان از هر دوى آنها برخوردار مى‏باشد. به خلاف إضلال که فقط تکوینى است و تشریعى ندارد. زیرا خداوند تبارک و تعالى هادى بالذّات است، چون محال است که خداى سبحان رَبّ بالذّات و معبود بالذات و مستعان مطلق باشد ولى هادى بالذّات نباشد.[4] و اگر غیر از این بود گمراهان و بدکاران در برابر خداوند عذر مى‏آوردند که ما خواستار هدایت تو بودیم ولى تو ما را گمراه کردى.

اضلال، و گمراه ساختن از ناحیه‏ى خداوند همان قطع هدایت و برگرفتن نعمت و توفیق و رها ساختن انسان به حال خود مى‏باشد که نتیجه‏اش گمراه و سرگردان ماندن در طریق هدایت است

بنابراین، خداوند اضلال تشریعى و ابتدایى ندارد و همگان را در وهله‏ى نخست با هدایت تشریعى و ابتدایى خود به راه راست و صلاح و فلاح و رستگارى دعوت مى‏کند و در این مرحله هیچ اضلالى وجود ندارد ولى اگر کسى این هدایت تشریعى را نپذیرفت و به اختیار خویش، بیراهه‏ى گمراهى را در پیش گرفت، و از مهلت توبه و تراخى انابه و تأخیر مجازات متنّبه نشد و استفاده نکرد و به فطرت الهى خود برنگشت ، آنگاه به اضلال تکوینى خداوند مبتلا خواهد شد.[5]

4.ضلالت ابتدایى و ضلالت مجازاتى و فرق آن دو:

ضلالت ابتدایى آن است که خداوند بخواهد در آغاز، کسى را گمراه سازد . چنین امرى از خداوند محال است و با حکمت او سازگارى ندارد و از طرف ذات اقدس خداوند جز خیر و رحمت چیزى نازل نمى‏شود. و او در آغاز کسى را گمراه نمى‏کند بلکه اِضلال او مجازاتى است یعنى تبهکاران با سوء اختیار خویش به بیراهه رفته و گرفتار ضلالت شده‏اند. پس در حقیقت، ضلالت ابتدایى منسوب به بندگان خدا مى‏گردد و ضلالت مجازاتى منسوب به خداى تعالى است.[6]

نتیجه:

معناى اضلال الهى: اضلال، و گمراه ساختن از ناحیه‏ى خداوند همان قطع هدایت و برگرفتن نعمت و توفیق و رها ساختن انسان به حال خود مى‏باشد که نتیجه‏اش گمراه و سرگردان ماندن در طریق هدایت است.[7]

اگر کسى هدایت تشریعى إلهى را نپذیرفت خداوند نیز، بنا به خواست خود او، او را مشمول هدایت تکوینى خود نمى‏گرداند. در چنین وضعى شخص گمراه به حال خود رها مى‏شود.

به عبارت دیگر، عمل و فعل انسان ظالم و کافر و منحرف، علت است بر آنکه او از هدایت الهى برخوردار نباشد، و این بر اساس سنت نظام هستى، که نظام علّى و معلولى است مى‏باشد و به همین جهت، خداوند فرموده است که: قوم کافر[8] و ظالم[9] و فاسق[10] را هدایت نمى‏کند.

پی نوشت ها:

[1] قرشى، سید على اکبر، قاموس قرآن، ج 4، ص 192.

[2] قاموس قرآن، همان، ج 7، ص 145.

[3] جوادى آملى، تفسیر موضوعى، قرآن در قرآن، ناشر: مرکز نشر اسراء، چاپ اول بهار 1378 هش، ج 1، ص 197.

[4] همان، ص 186.

[5] همان، ص 197.

[6] علامه طباطبایى، المیزان، ترجمه موسوى همدانى، 20 جلدى، ناشر: انتشارات اسلامى، ج 12، ص 355.

[7] مکارم شیرازى، تفسیر نمونه، ج 8، ص 164.

[8] بقره، 264 - مائده، 67 - توبه، 37.

[9] بقره، 258 - مائده، 51 - آل عمران، 86.

[10] توبه، 80 - آل عمران، 86 - مائده، 108.

بخش قرآن تبیان


منبع: سایت اسلام کوئست

مطالب مرتبط:

هدایت و گمراهی به دست خداست!

منظور از آیه «یُضِلٌّ مَن یَشَآءُ وَیَهْدِى مَن یَشَآءُ» چیست؟

دپارتمان تخصصی گمراهی