قرآن و شاخص‌های تربیت دینی
از دیر باز، دغدغه فکری انسان، موضوع تعلیم و تربیت و روش‌های دستیابی به آن بوده و همواره در تمامی ادوار، این امر توجه آدمی را به سوی خود معطوف کرده است.
اهمیت موضوع تعلیم و تربیت تا به آن حد است که پیامبران و اولیای دین به عنوان هادیان جوامع، همواره سرچشمه سعادت و رستگاری بشر را در این عرصه جست و جو کرده‌اند. چنان که قرآن کریم، پیامبر اسلام (ص) را به عنوان معلم و مربی بشر معرفی کرده است: «او کسی است که در میان درس نخوانده‌ها، رسولی از خودشان برانگیخت تا آیاتش را بر آن‌ها بخواند و آن‌ها را پاک و پاکیزه کند و کتاب و حکمت را به آن‌ها بیاموزد، هرچند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند.» (سوره جمعه، آیه 2)
حفظ دین به عنوان زیر بنای اعتقادی جامعه و تداوم فرهنگ دینی، مستلزم توجه به کیفیت تعلیم و تربیت است، چرا که تربیت واقعی و همه جانبه انسان وقتی حاصل می‌گردد که آدمی مطابق دستورهای دینی در زندگی رفتار کند.
نهاد خانواده به عنوان اولین کانونی که کودکان در آن پرورش می‌یابند، نقش اساسی در امر تربیت دینی دارد. در قرآن کریم، برخی آیات به صراحت بر مسئولیت تربیتی خانواده تاکید دارد، از جمله آیات ذیل:
آیه 6 سوره تحریم: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن، انسان‌ها و سنگ‌ها هستند، نگاه‌دارید.»
آیه 233 سوره بقره: « ...پدر و مادری حق ندارند به کودک ضرر بزنند... »
آیه 132 سوره طه: «خانواده خود را به نماز دستور ده و خود نیز بر انجام آن از خود استقامت نشان بده.»
آیه 13 سوره لقمان: «به خاطر آور زمانی را که لقمان در حالی که فرزندش را موعظه می‌کرد، به او گفت: ای پسر جانم، چیزی را شریک خدا قرار نده، زیرا که شرک، ظلم بزرگی است.»
بنابراین، تربیت، تکلیفی است که در گام‌های اول به عهده والدین است و قابل فرو گذاردن نیست و رشد و تعالی فرزندان متوقف بر ادای به موقع و درست این تکلیف توسط خانواده است.
برای آنکه خانواده بتوانند به درستی از عهده این تکلیف سنگین برآیند و جریان هدایت‌گری و تربیت دینی فرزندان، توسط آن‌ها به نحو مطلوب صورت گیرد، ضروری به نظر می‌رسد که در ادامه، تعدادی از شاخص‌های اساسی مورد نظر در امر تربیت دینی فرزندان، با نظر به آیات قرآن کریم، مورد بحث قرار گیرد.
معرفت و بصیرت
یکی از محورهای اساسی در امر تربیت، توجه به شاخص معرفت و بصیرت است. معرفت و بصیرت به معنای نوعی آگاهی عمیق و گسترده است که نتیجه آن، ایجاد پیوند بین انسان و واقعیت مورد نظر است. در قرآن کریم، این شاخص مورد تصریح قرار گرفته است:
«به راستی بینش‌هایی از نزد رب شما برایتان آمده است، پس هر کس در پرتو آن بینا شود، به سود خود چنین کرده است و هرکس کوری ورزد، به زبان خود عمل کرده است» (سوره انعام، آیه 104)
در اهمیت و لزوم کسب معرفت برای رشد انسان، همین بس که اگر انسان علم و آگاهی نداشته باشد، نمی‌تواند تکالیف الهی را بشناسد تا به اطاعت از آن‌ها تن در دهد. کسی که از دانش تهی باشد، چگونه می‌تواند به هدف حیات طیبه خویش دست یابد تا در مسیر آن گام بردارد.
بنابراین، یکی از شاخص‌هایی که در امر تربیت دینی فرزندان باید توسط خانواده‌ها مورد توجه قرار گیرد، ارتقای سطح معرفتی و بینشی خود در زمینه اعتقادات، احکام، اخلاق و ارزش‌ها و سپس اقدام به امر تربیت دینی فرزندان با توجه به این شاخص است.
به نحوی که والدین تلاش داشته باشند قبل از الزام فرزندان به هر گونه عملی، بصیرت و آگاهی لازم را در خصوص تبیین آن امر و آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی انجام و عدم انجام آن، به فرزندان ارائه دهند تا فرزندان با انتخاب‌گری آگاهانه و الزام درونی، در جهت عمل به آن فریضه اقدام کنند.
