توصیه به عقل و دانایی
((اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، خود و خانواده خویش را از آتشى كه هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌ها هستند، نگاهدارید.
ادب آموختن
قرآن مى‌فرماید:
یا ایها الذین امنوا قوا انفسكم واهلیكم نارا وقودها الناس و الحجارة. (1)
((اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، خود و خانواده خویش را از آتشى كه هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌ها هستند، نگاهدارید)).
در تفسیر این آیه وارد شده است:
علموا انفسكم واهلیكم الخیر وادبوهم. (2)
((منظور این است كه خود و خانواده خویش را نیكى بیاموزید و آنان را ادب نمایید)).
قال على بن موسى الرضا (علیه السلام):
العقل حباء من الله والادب كلفة، فمن تكلف الادب قدر علیه ومن تكلف العقل لم یزدد بذلك الا جهلا. (3)
امام رضا (علیه السلام) فرمود:
((عقل، عطیه الهى است و ادب و تربیت نتیجه زحمت. آن كس كه در راه فراگیرى ادب به زحمت و مشقت تن در دهد، پیروز مى‌شود و سرانجام مۆدب مى‌شود و آن كس كه در راه ازدیاد عقل خداداد كه جزء سرنوشت آدمى‌است (عقل طبیعى) سعى و مجاهده نماید، جز بر نادانى خود نیفزوده است)).
اهمیت آگاهی
قال یا نوح انه لیس من اهلك انه عمل غیر صالح فلا تسئلن ما لیس لك به علم انى اعظك ان تكون من الجاهلین. (4)
فرمود:اى نوح! پسرت از اهل تو نیست. او عمل غیر صالحى است (فرد ناشایسته‌اى است) پس، آنچه را از آن آگاه نیستى، از من مخواه! من به تو اندرز مى‌دهم تا از جاهلان نباشى.
لزوم پرسش و کوشش در علم
العلم خزائن ومفاتیحه السوال. (5)
امام رضا (علیه السلام) فرمود: علم گنجینه‌های كمال است و كلیدهاى آن گنجینه‌ها، پرسش كردن است كه این كلید همه درهاى پیشرفت‌هاى علمى‌را در برابر انسان مى‌گشاید.
من كان فى طلب العلم كانت الجنة فى طلبه. (6)
كسى كه در طلب علم مى‌كوشد، بهشت نیز در طلب اوست.
دوستی با اهل علم
والعلم اجمع لاهله من الاباء. (7)
علم و دانش فراهم كننده‌تر است براى اهل علم از نسب پدران.
(آنها كه پیوسته با مطالب علمى‌سروكار دارند. پیوندشان با یكدیگر استوارتر است تا رابطه برادران نسبت به یكدیگر به واسطه پدران‌شان).
صدیق كل امرى ء عقله، وعدوه جهله. (8)
((دوست هر انسان عقل او و دشمنش جهل و نادانى اوست)).
اهمیت تفاوت مخلوقات
قرآن مى‌فرماید:
((چرا در برابر مقام شامخ خداوند توانایى كه شما را با ممیزات مختلف و اندازه‌گیرى گوناگون آفریده است، تعظیم نمى‌كنید)). (9)
((چرا در برابر مقام قضاى الهى گذشته و در جهان خلقت به وجود آمده است، در نزد خدا اندازه و میزان ثابت و معینى دارد)). (10)
((ما معیشت آنها را در حیات دنیا در بین آنها تقسیم كردیم و بعضى را بر بعضى دیگر برترى دادیم تا یكدیگر را تسخیر كنند و به هم خدمت نمایند)). (11)
قال على بن موسى الرضا (علیه السلام): حدثنى ابى عن جدى، عن ابائه (علیهم السلام) قال: قال امیرالمۆمنین: ((لا یزال الناس بخیر ما تفاوتوا، فاذا استووا، هلكوا)). (12)
امام رضا (علیه السلام) فرمود: حضرت على (علیه السلام) فرموده است: ((مردم همواره در خیر و سعادت هستند تا وقتى كه از نظر ساختمان فطرى و استعداد درونى با یكدیگر تفاوت داشته باشند پس هرگاه با هم مساوى شدند (و هر كدام هماهنگ با سرشت و استعداد درونى پرورش نیافتند) دچار سقوط و هلاكت مى‌شوند و از كمال لایق خود محروم خواهند ماند)).
((فتح بن یزید جرجانى)) از حضرت رضا (علیه السلام) پرسش مى‌كند:
چرا خداوند را لطیف مى‌خوانند؟
حضرت در پاسخ او فرموده است:
للخلق اللطیف ولعلمه بالشى ء اللطیف، ومن الخلق اللطیف، ومن الحیوان الصغار، ومن البعوض والجرجس، وما هو اصغر منها ما لا یكاد یستبینه العیون، بل لا یكاد یستبان لصغره الذكر من الانثى، والحدث المولود من القدیم. (13)
براى اینكه مخلوق لطیف آفریده و از تمام موجودات لطیف آگاه و باخبر است. آفریننده مخلوق لطیف، حیوان كوچك، پشه و كوچكتر از پشه و موجودات زنده‌اى كه از آنها نیز كوچكترند، و به قدرى كوچكند كه امیدى نسبت بشر بتواند با چشم آنها را ببیند و به علت همین كوچكى نر از ماده و نوزادش از نسل قبل تمیز داده نمى‌شود.
1- سوره تحریم / آیه 6
2- تفسیر درالمنثور، جلد 6، ص 244
3- اصول كافى، جلد 1، ص 24 - بحارالانوار، جلد 78، ص 342
4- سوره هود / آیه 46
5- عیون اخبار الرضا، باب 3
6- میزان الحكمه، جلد 6، ص 471
7- بحارالانوار، جلد 74، ص 175
8- كافى، جلد 1، ص 11
9- سوره نوح / آیه 13 و 14
10- سوره رعد / آیه 8
11- سوره زخرف / آیه 31
12- مسندالامام الرضا، جلد 1، ص 293 - امالى ((صدوق))، ص 267
13- اصول كافى، جلد 1، ص 119
بخش حریم رضوی
