اندر آداب گفتگو با دیگران

سخن گفتن، به عنوان یکی از کم هزینه‌ترین امور، گرچه در بدو نظر بسیار آسان تلقی می‌گردد؛ اما باید گفت كه به‌کارگیری درست این نعمت بی‌بدیل که از امتیازات انسان است، آداب و موازینی دارد که بدون آن نه تنها بهره لازم حاصل نمی‌گردد، بلکه گاه مشکلات غیر قابل حل و ضایعات جبران ناپذیری نیز به بار خواهد آمد.

بخشی از این آداب که زمینه تفاهم بهتر را فراهم و ما را از لغزش‌های احتمالی ایمن خواهد ساخت، به شرح زیر عرضه می‌گردد:

1. سخن حق بگویید و با سخن خود، حق را آشكار سازید.

2. از روی علم و آگاهی سخن گفته و هیچ‌گاه بدون تأمل کافی حرف نزنید و به آثار و پیامدهای حرف‌های خود توجه کنید.

3. شمرده، بدون عجله و با صدای ملایم صحبت کنید.

4. سنجیده و به جا سخن بگویید؛ (سنجیده گویی) و حرف بیهوده (لغو) نزنید.

5. سعی کنید تنها به هنگام ضرورت صحبت کنید. (کم گویی)

6. مختصر و مفید سخن گویید.

7. در نقل سخنان، امانت را رعایت کنید.

8. در مورد اموری که به شما مربوط نیست، حرفی نزنید.

9. هرگز به گناه تکلم نکنید (دروغ، غیبت، تهمت، تمسخر، شایعه، افشای راز، هتک حرمت، عیب‌جویی، دشنام، تحقیر، سخنان نیش‌دار و اختلاف افکنی).

10. در وقت خشم و هیجان، در امور مهم سخن نگویید.

11. هرگز الفاظ و جملات زشت و ناپسند بر زبان جاری نکنید.

12. در سخن گفتن، حیا را رعایت کنید.

13. سطح درک مخاطبان را رعایت کنید.

14. در بین صحبت دیگران، حرف نزنید و شنونده خوبی باشید.

15. بکوشید تا سخنان شما همراه با تشویق دیگران باشد.

16. با سخنان خود، خوبی‌ها را به اطرافیان تلقین کنید.

17. نکات مثبت شخصیت افراد را یادآوری کنید.

18. در نقل لطیفه‌ها و سخنان خنده‌دار، افراط نکنید و اگر قصد شوخی دارید، مخاطب را از جدی نبودن سخن خود آگاه کنید.

19. بهتر است در وقت صحبت، چهره‌ای متبسم داشته باشید.

سعی کنید سخنان شما، یاد خدا را در دل شنوندگان زنده کند و نیز بكوشید كه سخنان خود را با نام خدا آغاز کنید.

20. بهتر است در بیان نقاط ضعف دیگران از کنایه استفاده نکنید.

21. هیچ‌گاه، بی دلیل کسی را با حرف‌هایتان نترسانید.

22. در محاورات، فرهنگ مخاطبین خود را در نظر بگیرید.1

23. صادقانه و از روی محبت صحبت کنید.

24. در وقت سخن گفتن، به حرکات فک و لب خود دقت کنید.2

25. حرکت دست و حالات چهره خود را با سخنان تان هماهنگ کنید.

26. وقتی با افراد بزرگ‌تر از خود سخن می‌گویید، صدای خود را از صدای آنان بالاتر نبرید.

27. اشتیاق و آمادگی شنوندگان را برای شنیدن سخنان تان در نظر بگیرید.

28. شایسته است بدون آن که اظهار بزرگی کنید، سخنان تان موجب هشدار و موعظه برای دیگران باشد.

29. سعی کنید سخنان شما، یاد خدا را در دل شنوندگان زنده کند و نیز بكوشید كه سخنان خود را با نام خدا آغاز کنید.

30. از کلمات محترمانه بهره بگیرید. (عرض می‌کنم، خواهش می‌کنم، اختیار دارید و ضمیرهای جمع مانند: شما، ایشان، و ...)

31. حتی‌المقدور از سخنی که بار منفی دارد، خودداری کنید (جملات تنفر آمیز، یأس آور، حاکی از شکایت و گله، انتقاد آمیز و سرزنش‌زا).

32. در غیر موارد لازم، از تکرار اظهارات خود بپرهیزید و در صورت نیاز، حرف تان را با بیانی رساتر تکرار کنید.

33. سعی کنید از جملات امری کمتر استفاده کنید و از زیاد به کار بردن ضمیر «من» بپرهیزید.

34. از آمیختن سخنان خود با اغراق و قسم زیاد، خودداری کنید. در صورت نیاز، همراه با دلیل و برهان سخن بگویید.

35. از به‌کارگیری کلمات و عبارات غیر مأنوس و ثقیل بپرهیزید.

36. شایسته است كه سخنان شما، همیشه همراه با نقل کلام بزرگان دین و حکمت، و حاوی نکات پند‌آموز باشد، تا به رشد مخاطبان منجر شود.

37. دستور زبان فارسی را به خوبی فرا گیرید و از به کار بردن الفاظ غربی بپرهیزید.3

38. در استفاده از کلمات با معانی مشترک، فهم شنونده را در نظر داشته باشید.

39. تکیه کلام‌های زاید را با تمرین از سخنانتان حذف کنید. (بله ـ راستش ـ خوب ـ و ...)

40. از پرخاشگری بپرهیزید و با سخن نرم با دیگران گفتگو کنید.

پیوسته در نظر داشته باشید که سخنان شما، حاکی از شخصیت و میزان عقل شماست.«اللسان میزان الانسان»4

پی نوشت:

1) فرهنگ عمومی، جملات و عبارات خاصی برای بیان شادی، غم، تبریک، تسلیت و ... دارد که بهتر است این موارد را آموخته و رعایت کنیم.

2) می‌توانید در مقابل یك آینه تمرین و حرکات نامناسب را اصلاح کنید.

3) صاحب نظران فرهنگی، برای بسیاری از الفاظ نامأنوس وارداتی، معادل‌های فارسی مناسب انتخاب کرده‌اند. شایسته است كه این موارد را شناخته و در به‌کارگیری و ترویج آن بکوشیم.

4) غررالحکم، 1282.

منبع : www.zitova.ir