تکنیک های عملیات روانی در حوزه ی رسانه و خبر

بزرگترین دروغ های تاریخی

یکى از محورهاى اصلى مطالعات جامعه شناسان وسایل ارتباط جمعى (رسانه هاى گروهى) بررسى آثار و کارکرد این وسایل در دو سطح خرد و کلان مى باشد. در مورد تاثیر رسانه هاى گروهى بر زندگى فردى و اجتماعى انسان ها باید توجه داشت که گاهی رسانه هات با توسل به روش ها و تکنیک هایی خاص، سعی در جهت دهی افکار عمومی در مسیری از پیش تعیین شده دارند. در واقع تکنیک های عملیات روانی در حوزه ی رسانه و خبر، قالب های ارائه ی هدفمند اطلاعات محسوب می شود که با هدف گیری ضمیر ناخودآگاه، ذهن مخاطب را به مسیر دلخواه سردمداران یک رسانه سوق می دهد. بالاخص دانشنامه ی ویکی پدیا، در این دانشنامه به وفور از این ترفند استفاده شده در حالی که اکثر مواقع دو روایت متضاد را برای رعایت بی طرفی و جامعیت می آورد، یک روایت را اصلی و دیگری را استثناء معرفی می کند. به طور مثال:

حالت اول: "ابوبکر جانشین پیامبر است و البته عده ای از مسلمانان اعتقاد به جانشینی علی (ع) دارند"، حالت دوم: "علی (ع) جانشین پیامبر (ص) است و البته عده ای از مسلمانان اعتقاد به جانشینی ابوبکر دارند."

* تمرکز بر وجه مثبت یا منفی واقعه: به عکس مورد قبل که با تمسک به مزایای از دست رفته و معایب به دست آمده در مورد یک انتخاب قضاوت می شد، در این ترفند بدون قضاوت در مورد یک تصمیم یا واقعه، صرفاً برای تخریب یا تقویب یک موضع، بر وجه مثبت یا منفی آن تمرکز می شود. "تمرکز بر هزینه های کشور (تحریم های آمریکا و شورای امنیت) در مورد پرونده ی هسته ای ایران"، "تمرکز بر آثار مثبت هدفمندی یارانه ها از قبیل کاهش اسراف نان و مصرف سوخت در قبال گرانی ها."

مقصر نمایی: در بسیاری مواقع به یک مدیر یا دولت صرفاً با استناد به اینکه حادثه ای در زمان و یا در زیر مجموعه ی او رخ داده حمله می شود و این در حالی است که مدیر یا دولت مذکور یا اساساً ارتباطی به آن رخداد نداشته و یا با وجود تلاش ها، به دلیل موانع پیش رو توفق نیافته است. تفاوت این مورد با دو مورد قبل در این است که در "مقصر نمایی" اولاً تمرکز خبری بر "عامل" یک حادثه یا وضعیت است و ثانیاً نامطلوب بودن یک وضعیت مفروض بوده و به کار برنده ی این ترفند تنها در صدد تعیین مقصر است.

در ماجرای رو به خشکی نهادن دریاچه ی ارومیه، دولت نهم به صرف اینکه این واقعه در زمان تصدی او صورت می گرفت مورد حمله ی برخی رسانه ها بود، فارغ از اینکه مسبب این جریان، خاک ریزی بیش از اندازه ی دولت قبل برای برقراری اتصال میان دو طرف دریاچه بود.

 دروغ اساسی: دروغی راهبردی که با طرح آن، از ذکر پی در پی دیگر دروغ ها بی نیاز می شویم. دروغگو نامیدن صدا و سیما به دلیل نقش رسوا کننده ای که نسبت به دروغ های جریان فتنه و رسانه های معاند داشت، نمونه ی بارز آن است. همچنین تخریب "روحانیت" و بی نیازی از تخطئه ی تک تک مسئولان نظام، و نیز تمرکز بر "بی طرفی بی بی سی" و به تبع آن هموار شدن پذیرش تمام اخبار دروغ و جهت دار بی بی سی از مصادیق این ترفند است.

 دروغ گفته ها و دروغ ناگفته ها: ابتدا در تفاوت دروغ و فریب باید گفت که اگرچه هر دروغی تلاشی برای فریب است، اما هر طرح فریبی الزاماً در حیطه ی دروغ نمی گنجد. چنانکه اگر کسی به جای ذکر ارائه ی عدد دقیق کشته شدگان یک حادثه، عامداً و در غیر مواردی که دسترسی به آمار دقیق وجود ندارد، حاصل جمع افراد کشته و زخمی را یکجا ارائه دهد، هر چند رقم مذکور مصداق فریب خواهد بود اما مسلماً غلط و دروغ نیست. دروغ گفته ها، ناظر بر موردی است که آنچه حقیقت و واقعیت ندارد، بیان شود. دروغ ناگفته ها نیز در جایی محقق می شود که راوی با عدم بیان بخش های اساسی از یک واقعه که مۆثر در قضاوت مخاطب است، آن واقعه را وارونه جلوه دهد.

دروغِ گفته: "نظر امام (ره) درباره ی قطع رابطه با آمریکا تغییر کرده بود"، دروغِ ناگفته: "نظر امام (ره) بر ابقای موسوی در سمت نخست وزیری بود." مصداق دیگری از این تکنیک عبارت "وعده ی مجانی کردن آب و برق امام خمینی به مردم" است که ترکیبی از دروغ گفته ها و ناگفته ها می باشد و متأسفانه در تحریف واقعیت نزد افکار عمومی هم کاملاً موفق بوده. در این خصوص باید گفت "دروغ گفته"ی این موضوع، آن است که گفته می شود سخنان امام در 12 بهمن 57 و در بدو ورود به کشور (بهشت زهرا) گفته شد و این در حالی است که تاریخ بیان آن، 12 اسفند 57 است. اما "دروغ نگفته"ی آن، جایی است که شرایط سخن و واقعه ی ما قبل آن بیان نشده که شرح آن چنین است:

مجانی شدن آب و برق، بدواً توسط دولت بازرگان در 8 اسفند 57 تصویب و در همان روز از طریق عباس امیر انتظام، معاون نخست وزیر وقت و سخنگوی دولت موقت، رسانه ای می شود و آن گاه در واکنش به این موضوع، امام امت در مدرسه ی فیضیه در 12 اسفند همان سال چنین می گوید: "ما علاوه بر اینکه زندگی مادی شما را می خواهیم مرفه بشود، زندگی معنوی شما را هم می خواهیم مرفه باشد. دلخوش نباشید که مسکن فقط می سازیم، آب و برق را مجانی می کنیم اتوبوس را مجانی می کنیم؛ دلخوش به این مقدار نباشید. ما هم دنیا را آباد می کنیم هم آخرت را."

منابع: مشرق / باشگاه اندیشه