لعن کردن حرام است؟!

لعن و نفرین

شخص با ایمان اهل لعنت كردن نیست (محدث نورى : مستدرك الوسائل ، ج 11، ص 178، ح 12686.)

مقدمه

یكى از آفات و بیمارى هاى زبان كه با استفاده نادرست از نیروى خشم پدید مى آید، "لعن" است. خارج شدن نیروى خشم از مرزهاى فرمانروایى خرد، پیامدهاى ناشایست بسیارى به بار خواهد آورد كه "لعن" یكى از آن ها است .

"نفرین" نیز همانند "لعن " از دیگر آفاتى است كه در نیروى خشم بشر ریشه دارد.

لعن و نفرین بیمارى هایى هستند كه شخص مبتلا، باید در پاك ساختن كردار خویش از آن ها بكوشد.

(1): تعریف لعن و نفرین

لعن در لغت به معناى خوار كردن ، راندن و دور كردن از روى خشم و غضب ، و در علم اخلاق ، به معناى طلب و درخواست دور شدن شخص از رحمت خداوند است . وقتى انسان ، شخصى را لعن مى كند، مى خواهد كه او از درگاه لطف و رحمت خداوند دور شود و ملعون به كسى گفته مى شود كه از رحمت خداوند به دور است ؛ البته لعن از سوى خداوند به این معنا است كه كسى را از درگاه رحمت خویش دور سازد كه در آخرت به صورت عقوبت و كیفر نمایان مى شود(علامه مجلسى (ره )مى گوید:"اللعن ، الطرد و الابعاد عن الخیر من الله تعالى ؛ و من الخلق ، السب و الدعاء و طلب البعد من الخیر؛ لعنت از سوى خدا به معناى دور ساختن از خیر، و از سوى مردم به معناى درخواست دورى از خیر است . (علامه مجلسى : بحارالانوار، ج 70، ص 319).

اما "نفرین"به معناى درخواست هر گونه بدى و شر از خداوند براى دیگران است ؛ حال چه درخواست دورى از رحمت و چه امر ناخوشایند دیگرى باشد؛ بدین سبب مى توان"نفرین " را داراى معنایى شامل تر از "لعن"دانست ؛ یعنى هر لعنى ، نفرین است ؛ ولى هر نفرینى ، لعن نیست .

(2): اقسام لعن

لعن به دو صورت انجام مى گیرد:

1 - لعن از راه اخبار

یعنى انسان خبر مى دهد و حكم كند كه فلان شخص از رحمت خداوند دور است و خداوند او را از درگاه رحمت خویش طرد كرده است . در این قسم از چیزى خبر مى دهد و بر كسى حكم مى كند.

2 - لعن از راه انشاء

به این معنا كه انسان لعن را ایجاد كند؛ مانند آن كه بگوید: خداوند لعنتش ‍ كند یا لعنت خدا بر او باد! در این جا دیگر خبر نمى دهد؛ بلكه چیزى را تقاضا مى كند؛ یعنى از خداوند مى خواهد كه او را از رحمت خویش دور سازد.

(3): لعن از جهت معین بودن یا نبودن ملعون به دو صورت انجام مى گیرد:

1 - لعن فرد یا افراد معین

گاه انسان ، فرد یا افرادى را كه لعن مى كند، با نام مشخص مى سازد؛ مانند آن چه در برخى زیارت ها گفته مى شود: اللهم العن اباسفیان و معاویه و یزید ابن معاویه

2 - لعن فرد یا افراد نامعین

گاه فرد یا افراد مورد لعن فقط با وصف و بدون تعیین نام و مشخصات لعنت مى شوند؛ مانند آن چه خداوند متعالى در قرآن فرموده :

فلعنه الله على الكافرین

در این جا به نام و مشخصات كسى اشاره نشده و فقط به وصف كفر تصریح شده و افرادى كه ببه این صفت متصف هستند، لعنت شده اند.

(4):نكوهش لعن از دید شرع

پیامبر اكرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) در وصف مۆمن به حضرت على (علیه السلام ) مى فرماید:

یا على من صفات المۆ من ...لا لعان (محدث نورى : مستدرك الوسائل ، ج 11، ص 179، ح 12686)

اى على ! از صفات مۆمن این است كه اهل لعنت كردن نیست .

بر اساس روایت دیگرى حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) در خطبه اى فرمود:

الا اخبر كم بشراركم قالوا بلى یا رسول الله ؛ قال الذى یمنع رفده و یضرب عبده و یتزود وحده فظنوا ان الله لم یخلق خلقا هو شر من هذا. ثم قال : الا اخبر كم بمن هو شر من ذلك ؟ قالوا بلى یا رسول الله قال : الذى لا یرجى خیره و لا یومن شره . فظنوا ان الله لم یخلق خلقا هو شر من هذا. ثم قال : الا اخبركم بمن هو شر من ذلك ؟ قالوا بلى یا رسول الله قال : المتفحش ‍ اللعان الذى اذا ذكر عنده المومنون لعنهم و اذا ذكروه لعنوه (كلینى : كافى ، ج 2، ص 290، ح 7)

آیا شما را از بدترینتان آگاه سازم ؟ عرض كردند: آرى ، اى پیامبر خدا! پیامبر فرمود: كسى كه میهمانش را براند، زیر دست را بزند و تنها به سفر برود. مردم گمان كردند كه خداوند آفریده اى بدتر از این ندارد؛ پس پیامبر فرمود: آیا شما را از كسى كه از این بدتر است آگاه كنم ؟ گفتند: آرى ، اى رسول خدا! پیامبر فرمود: كسى كه به خیر و خوبى اش امیدى ، و از شرش ایمنى نیست . مردم گمان كردند كه خداوند مخلوقى بدتر از این ندارد؛ پس پیامبر فرمود: آیا شما را آگاه سازم از كسى كه بدتر از این است ؟ گفتند: آرى ، اى رسول خدا! پیامبر فرمود: كسى كه اهل ناسزا گفتن و لعنت كردن است ؛ آن كه وقتى نام مۆ منان نزد او برده مى شود، ایشان را لعن مى كند و وقتى مۆ منان هم او را یاد مى كنند، لعنتش مى كنند.

از امام باقر (علیه السلام ) نیز روایت شده است :

ان اللعنه اذا خرجت من فى صاحبها ترددت بینهما فان وجدت مساغا والا رجعت على صاحبها(كلینى : كافى ، ص 360، ح 7)

هر گاه لعنت از دهان گوینده خارج شود، میان این دو نفر [= لعنت كننده و لعنت شده ] رفت و برگشت مى كند؛ پس اگر كسى كه لعنت شده ، سزاوار لعن باشد، به او مى رسد وگرنه به كسى كه لعنت فرستاده است ، بر مى گردد.

حكم لعن از دید شرع

لعن با هر شكل و صورتى از دیدگاه شرع ، نادرست و حرام است ، مگر مواردى كه خود شریعت تجویز كرده باشد.

در صورت اول ، وقتى انسان خبر دهد كه فلان كس ملعون است در حالى كه نمى داند او از رحمت خدا دور است یا خیر، خبر نادرستى داده ؛ زیرا از چیزى خبر داده كه جز خداوند كسى آن را نمى داند و از سویى ، چون خداوند، دور كننده ملعون از رحمت خویش است ، او با این خبر، كارى را به خداوند نسبت داده كه از واقعى بودن آن بى خبر است و صد البته كه نسبت دادن سخن یا كارى به خدا بدون اطمینان از آن ، حرام است .

خداوند در قرآن كریم مى فرماید:

قال الله اذن لكم ام على الله تفترون (یونس (10): 59)

بگو آیا خداوند به شما اجازه داد یا بر خدا دروغ مى بندید.

اگر از خدا بخواهى فلانى را لعنت كند، تباهى و دورى از رحمت را براى كسى طلبیده است كه چه بسا مستحق آن نباشد كه این نیز ناپسند و ناروا است ؛ چرا كه خداوند رحمت خویش را بر سر بندگان خود گسترده است ؛ البته لعن كسى كه خداوند، خود، او را از رحمت خویش دور كرده ، جایز و بى اشكال است ؛ مانند لعن شیطان كه از درگاه خداوند رانده شده است .

خداوند بزرگ در قرآن كریم مى فرماید:

ان الذین یكتمون ما انزلنا من البینات و الهدى من بعد ما بیناه للناس فى الكتاب اولئك یلعنهم الله و یلعنهم اللاعنون (بقره (2): 159)

كسانى كه راهنمایى ها و هدایت هاى فرستاده شده از طرف ما را كتمان مى كنند، خداوند آن ها را لعن مى كند و لعن گویان نیز به آن ها لعنت مى فرستد.

هم چنین اگر شخص یا اشخاص معین یا نامعین مستحق لعن و نفرین نباشند، تقاضاى دورى از رحمت خداوندى براى ایشان نیز حرام است .

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منبع : کتاب اخلاق الهی ،آیت الله مجتبی تهرانی (ره)