کشاورزی به روش هیدروپونیک

در سال‌های اخیر استفاده از سیستم کشت هیدروپونیک در گلخانه‌های کشور بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.

سیستم کشت هیدروپونیک عمودی در حقیقت یک روش بسترساز برای کشت هیدروپونیک است که با افزایش تراکم کشت گیاه سبب افزایش بهره وری از یک مساحت ثابت تحت کشت می‌شود.

با استفاده از این روش کشت و با توجه به هزینه اولیه آن كه معادل سایر روش‌های بسترسازی معمول است، می‌توان راندمان تولید محصول در گلخانه یا زمین مورد نظر را تا 30 درصد افزایش داد و با توجه به ثابت ماندن هزینه‌های مربوط به گرمایش و سرمایش و همچنین هزینه‌های بسترسازی، میزان تولید خالص نیز افزایش می‌یابد.

از این روش به دلیل کاهش چشمگیر مصرف آب می‌توان در مناطق کم آب کشور نیز استفاده كرد. همچنین این روش کشت، قابلیت انطباق با روش کشت آکوپونیک و سیستم‌های هیدروپونیک را نیز داراست.

کیفیت بالای محصول تولید شده به جهت قرار گرفتن در ارتفاع و چرخش 360 درجه‌ای و سهولت کار در تمام مراحل کشت از دیگر مزایای این روش است.

در واقع هیدروپونیك (آبكشت) علم و فن كاشت گیاهان بدون خاك است. ریشه ها در هوا كه باید بسیار مرطوب نگه داشته شوند یا در آب كه باید خوب تهویه شود یا در برخی مواد جامد غیر از خاك كه رطوبت را در خود نگه می دارد رشد می كند. آب موجود در اطراف ریشه ها كه غذا و اكسیژن مورد نیاز گیاه را تامین می كند حاوی تركیبات متعادلی از مواد غذایی است.

سه روش اصلی و مناسب برای كشت هیدروپونیك عبارتند از:

كشت در مواد دانه بندی شده: مواد دانه بندی شده شامل ذراتی كوچك با خاصیت شیمیایی خنثی است.

كشت در پشم شیشه: پشم شیشه الیاف اسفنج مانندی است كه منشاء مواد آن سنگ های آتشفشانی است.

كشت در آب: در این روش ریشه ها در تركیب آب با هوا و در داخل آب رشد می كنند.

نیازهای شیمیایی ریشه یا كل گیاه را می توان با محاسبه دقیق مقدار عناصر محلول غذایی در منطقه ریشه برآورد كرد و تعادل شیمیایی محلول را نیز حفظ نمود.

پرورش گیاهان به روش هیدروپونیك تا قبل از دكتر گریك صرفاً در حد تحقیقات آزمایشگاهی و یا به صورت موردی در برخی تمدنهای باستانی مطرح بوده است بدون آنكه درك صحیح و مناسبی از این روش وجود داشته باشد. دكتر گریك به تشخیص خود درباره ظرفیت و دامنه توسعه تجاری هیدروپونیك و مشاهداتش در مورد تكنیكهای آزمایشگاهی به كار گرفته شده باور داشت و بر آن بود كه این آزمایشها را با هدف توسعه یك حرفه تجاری ادامه دهد.

گزارشات اخیر نشان می دهد كه در حال حاضر بیش از یك میلیون خانواده در امریكا دارای دستگاههای كشت بدون خاك بوده كه از آن جهت تولید مصرف خانگی استفاده می شود. فرانسه، كانادا، افریقای جنوبی، هلند، ژاپن، استرالیا، و آلمان از جمله كشورهای پیشرو در زمینه كشت هیدروپونیك می باشند.

در ایران كشت هیدروپونیك محصولات سبزی، صیفی و برخی میوه ها مانند توت فرنگی رونق قابل توجهی نیافته است. اما در برخی از نقاط ایران مانند شهرهای هشتگرد كرج، كرمانشاه، تهران و جزیره كیش تولید محصولات باغی به روش كشت هیدروپونیك و به صورت تجاری گسترش یافته است.

مزایای کشت هایدروپونیك

1- امكان پرورش گیاهان به روش هیدروپونیك، درتمام نقاط وجود دارد. محصولات هیدروپونیك را می توان در مناطقی كه دارای خاك های نامناسب و یا خاك های آلوده به بیماری هستند، نیز پرورش داد.

2- تراكم در واحد سطح كشت هیدروپونیك بالا است. در كشت هیدروپونیك می توان برخی از محصولات را در مكانی كوچك درمدت كوتاهی، پرورش داد. همچنین در كشت هایدروپونیك این امكان وجود دارد كه بتوان محصولات را در چند سطح یا طبقه بر روی یكدیگر، كشت كرد. با توجه به این كه هزینه های حمل محصولات به بازار هزینه بالایی را شامل می شود، می توان با احداث گلخانه در مركز شهر، مقدار بعد مسافت و هزینه حمل را كاهش داد. مزارع هایدروپونیك خود صرف نظر از ارزشمندی زمین، دارای ارزش افزوده است.

3- میزان كار سنگین کاهش می یابد. كارها و تلاش هایی مانند شخم زدن خاك، انجام كشت، ضدعفونی كردن بذر و آبیاری و دیگر فعالیتهای مرسوم و رایج، در كشت هیدروپونیك بعضاً وجود ندارد.

4- حفظ و نگهداری بهتر آب، امکان پذیر می شود. در یك طرح مناسب هیدروپونیك، آب مورد استفاده در مقایسه با كشت محصولات باغی در خاك به مراتب كاهش می یابد.

5- مشكلات ناشی از وجود آفات و بیماری ها کاهش می یابد. در كشت هیدروپونیك، نیاز به ضد عفونی كاهش می یابد. در سیستم های كشت در محلول غذایی می توان بیماری های خاكزی گیاه را به آسانی ریشه كن كرد. همچنین در سیستم های كشت هایدروپونیك احتمال مبارزه با بیماریهای خاكزی انسانی، كاهش می یابد. این امكان وجود دارد كه بیماری ها از فضولات حیوانات یا میكروارگانیسم های خاك به گیاهان سرایت كرده و منجر به بیمار شدن آنها شود كه البته وقوع این مسئله در كشورهای توسعه یافته نادر است.

6- مشكل علف های هرز، ریشه کن می شود. به علت خالص بودن بستر های كشت و امكان ضدعفونی كردن آسان آن، بذر علف های هرز در آن وجود ندارند.

7- میزان تولید محصول افزایش می یابد. تولید در كشت هایدروپونیك بالا بوده و این مسئله از نظر اقتصادی حتی استفاده از زمین های گران قیمت را توجیه پذیر می سازد.

8- حفظ و نگهداری مواد غذایی آسان می شود. با ایجاد سیستم های بازیافتی یا چرخشی همواره می توان محلول های غذایی هیدروپونیك مورد استفاده مجدد قرار گیرد و امكان آلودگی زمین و آب رودخانه ها را به حداقل رساند.

9- به كنترل شرایط محیطی کمک می شود. چون در گلخانه هیدروپونیك عواملی چون نور، حرارت، رطوبت و تركیب گازهای جو گلخانه و حتی محلول دهی طی یك برنامه زمان بندی شده است سریعاً می توان شرایط محیطی را كنترل كرد.

10- كنترل شیمیایی منطقه رشد ریشه آسان است. مسمومیت های ناشی از وجود نمك های معدنی محلول غذایی را می توان با شستشو از محیط ریشه، خارج كرد. همچنین مقادیر pH و EC (قابلیت هدایت الكتریكی) را می توان، تنظیم نمود. علاوه بر این در سیستم هیدروپونیك، می توان از بروز مشكلات ناشی از تجمع نمك های معدنی در منطقه رشد ریشه كه در كشت های خاكی اتفاق می افتد جلوگیری نمود، به خصوص اگر از محلول غذایی با كیفیت خوب استفاده شود.

11- استقرار گیاهان جدید آسان تر است. لطمات ناشی از جابجایی گیاهان در سیستم هیدروپونیك، كاهش می یابد.

12- آیش در برنامه تناوب كشت محصولات، وجود ندارد. از تمامی سطح كشت موجود در همه زمان ها می توان استفاده كرد.

باغبانان و پرورش دهندگان مبتدی كه می خواهند فعالیت در زمینه هیدروپونیك را شروع كنند، می توانند این كار را در منزل خود آغازكرده و هر زمان كه امكاناتی برای ساخت و راه اندازی سیستم كشت در محلول غذایی برایشان فراهم شد، آنگاه فعالیت خود را در مقیاس كوچك و ساده فنی، شروع كنند.

منابع : phce ، wiktipedia