چهارشنبه آخر سال را نسوزانید!

صداهای مهیب و گوشخراش و خطرناک از دور و نزدیک به گوش می رسد و تو هیچ شباهتی بین آنچه باید باشد و بوده و آنچه هست نمی بینی.

خیلی از مراسم های چهارشنبه سوری هر چند خرافی بوده اند چون بوته افروزی و پریدن از آتش با شعر معروف «زردی من از تو، سرخی تو از من»، فال گوش نشینی و قاشق زنی، پختن آش و...  فراموش شده ا ند و سرخی زیبا و نه چندان مهربان آتش جای خود را به صدای مهیب مواد منفجره ای می دهد که در ساخت آن کمترین اقدام های ایمنی رعایت نشده است.

نسل سوم و نسل چهارمی ها که از چهارشنبه سوری تنها آتش افروزی آن را شنیده اند به خیال آن که تنها آتش سنت این شب است، به هر طریق ممکن سعی می کنند این آتش را حفظ نمایند.

 مادران و پدران تا دیروقت نگران جگر گوشه هایشان هستند که در جستجوی شادی و نشاط و شادابی به استقبال حادثه رفته اند. بسیاری جهت تماشا می روند، اما معلوم نیست که خطر در کمین سلا مت شان هست یا نه؟ اکثراً هم نمی دانند دلیل اولین جشن چهارشنبه سوری چیست. اما آنچه جلب شان می کند هیجان است و همچنین دستیازیدن به چیزی که از آن منع می شوند.

مدت ها قبل از این شب، آمار زخمی ها، مصدوم ها، آتش سوزی ها و حوادث آن گفته می شود، غافل از آنکه این اخبار مانع از ایجاد هیجان در جوانان نمی شود. اما سئوال اینجاست که چطور می توان جلوی مواد محترقه ای که هر سال به روز می شوند را گرفت تا آسیب کمتری به جوانان برساند و چطور می توان دوباره سنت های فراموش شده را احیا کرد؟ آیا نمی توان با مطالعه دقیق جامعه شناختی و روانشناختی به تبیین باورهای باستانی همت گماشت و از انحراف های آن جلوگیری کرد؟ آیا بهتر نیست با تهیه ترقه های استاندارد و فشفشه ها و مواد محترقه بی خطر راه خطر را برسلا متی جگر گوشه هایمان ببندیم؟ این سوالی است که روزهای پایانی سال در ذهن هرانسان دلسوز شکل می گیرد.

امروزه در اکثر کشورها از روزها، آیین ها و جشن های ملی جهت ایجاد نشاط و شادابی اجتماعی، همچنین ایجاد وحدت، همبستگی و انسجام ملی استفاده و بهره برداری می کنند. به ویژه جشن ها، آیین ها و روزهایی که به دور از تعصبات قومی، نژادی و قبیله ای باشد. اما کشور ما با وجود تنوع اقوام و آرا و اندیشه های فرهنگی عمدتاً در اجرا و برگزاری مراسم و آداب ملی بعضاً با تنش و آثار منفی و بحران زا همراه بوده است.به ویژه در برگزاری جشن چهار شنبه سوری که از قدمت چندهزارساله برخوردار است و توسط گروه های مختلف مردم به ویژه جوانان درشب آخرین چهارشنبه سال برپا می شود. متاسفانه به خاطر بی برنامگی ها و عدم درک متقابل از سوی مردم و مسوولا ن، مشکلا ت و معضلا تی را به همراه داشته است. البته عملکرد برخی از مردم به ویژه جوانان در نحوه برگزاری این جشن و همچنین برخورد نادرست برخی از مجاری رسمی به ایجاد بحران در این شهر دامن زده است.

از آنجایی که این شب پیش از فرارسیدن عید نوروز برگزار می شود در حقیقت با برپایی آن به استقبال نوروز بزرگترین جشن سال می روند و نسبت به سایر جشن های دیگر که در طول سال برگزار می شود از هیجان، شور و نشاط بیشتری برخوردار است و در قوم های مختلف با آداب و رسوم ویژه ای همچون افروختن آتش، تهیه آجیل مشکل گشا، آش چهارشنبه سوری، قاشق زنی و... همراه می شود. متأسفانه طی چند سال اخیر با تهیه و تولید وسایل آتش زا و ترقه های پر سروصدا و خطرناک و غیراستاندارد موجب مزاحمت و آسیب های جدی جسمی، روحی و اقتصادی برای مردم شده است و تاکنون هیچ مرجعی با برنامه ای مشخص در اجرای این جشن و همچنین برای مقابله با این معضل وارد میدان نشده است. مشکل بعدی زمانی است که مسوولا ن و متولیان امر در طول سال به فکر چاره جهت نحوه و چگونگی اجرای صحیح و سالم این گونه برنامه ها برنیامده و به محض نزدیک شدن به این روز با اقدام ها و برنامه های فوری و مقطعی به فکر ساماندهی آن هستند و بعضاً تصمیم ها و برنامه های آنها قبل از این که اجرایی شود، چهارشنبه سوری تمام می شود.

باتوجه به اینکه مراسم جشن چهارشنبه سوری ابعاد اجتماعی قابل توجهی یافته است این مراسم بار مالی بسیاری به مجموعه های شهری، پزشکی، انتظامی و ... تحمیل می کنند که موجب عوارض و تبعات منفی جسمی قابل توجهی می شود و گاهی از نقص عضو دائمی گرفته تا مرگ حتمی را در پی دارد. خسارتی که خود با بروز تضاد و جدال میان گروه های مختلف مردم به اختلا ف های اجتماعی دامن زده و طی سال های اخیر نوع عوارض و آسیب ها، دامنه تضاد و مصادیق اعمال خلا ف عرف و اخلا ق، تنوع و گسترش یافته است. عملکرد دولت نیز اساساً انفعالی بوده و حداکثر ملا حظات کوتاه مدت مهارکننده درباره آن صورت گرفته است. به علا وه رویکرد مداخلا ت تقابلی، امنیتی و انتظامی بعضاً موجب ایجاد اثر معکوس و منفی و منجر به برافروخته شدن حساسیت شده است.

باتوجه به اینکه مردم ایران با وجود تفاوت های فردی و گروهی اساساً پایبند اصول اخلا قی، دینی و مذهبی هستند و از سوی دیگر جامعه کنونی یک جامعه جوان، پویا و پرتحرک است و این گروه بنا براقتضای خود بیشتر متوجه جنبه هایی از فرهنگ، آداب و رسوم می شوند که توأم با نشاط، تحرک و شادابی بیشتر باشد، جشن چهارشنبه سوری به دلیل ویژگی های منحصر به فرد خود بسیار مورد توجه جوانان بوده و هرساله نسبت به سال های گذشته به صورت گسترده تر و مفصل تر برگزار می شود. اما تنوع و گوناگونی فرهنگی اگر همراه با دو اصل اخلاق و ادب اجتماعی یعنی<مراعات از یک سو و تسامح از سوی دیگر نباشد منجر به بروز تضادهای اجتماعی و همچنین خسارت های زیادی به جان و مال مردم، جوانان، منازل، منابع طبیعی، پارک ها، خیابان ها، اتلاف وقت برای امنیت و سرویس دهی ترافیک، آلودگی و... می شود.

در ساماندهی جشن چهارشنبه سوری همانند بسیاری از برنامه های ملی، نیازمند تشکیل یک ستاد (البته ماه های قبل) جهت برنامه ریزی، سیاستگذاری، ایجاد هماهنگی و... بین دستگاه ها و سازمان های ذیربط هستیم تا با شرح وظایف مشخص و تعریف شده بتوانند اقدامات موثرتری را در برگزاری این جشن انجام دهند.

با این تفاسیر پیشنهادهای ذیل جهت اجرای بهتر، سالم تر، شاد تر و کم خطر تر جشن چهارشنبه سوری ارائه شود:

 تولید و عرضه اقلا م محترقه، نورافشان بی خطر، استاندارد و ایمن به صورت آزاد از طریق تولید کنندگان دارای مجوز

 جلوگیری از ورود و توزیع مواد محترقه خطرناک و غیرمجاز

 برخورد جدی و قهری انتظامی، قضایی با تولید و عرضه کنندگان مواد محترقه خطرناک و غیراستاندارد

 برنامه ریزی و طراحی جهت اجرای مراسم نورافشانی جذاب در میادین و نقاط مهم و حساس شهر و برگزاری مراسم شادمانی با همکاری و مشارکت مردم

اطلا ع رسانی، آگاهی و فرهنگ سازی میان مردم به جهت استفاده صحیح از مواد محترقه استاندارد و مجاز و تبعات منفی ناشی از استفاده از مواد غیرمجاز

 مراقبت جدی از امنیت اجتماعی و جلوگیری از تحرکات افراد و گروه هایی که منجر به سوء استفاده از این مراسم می شوند

 آگاه سازی دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلی از خطرات و عواقب استفاده از مواد محترقه غیرمجاز

تهیه و تدوین جزوات، بروشورها و... درخصوص مسائل فرهنگی، اجتماعی و امنیتی کابرد مواد محترقه غیراستاندارد

 آمادگی جدی دستگاه ها و سازمان های انتظامی، امدادی، اورژانس، آتش نشانی و...

 تهیه و پخش فیلم های مربوط به حوادث چندساله گذشته در مورد استفاده از مواد محترقه آتش زای خطرناک و غیراستاندارد

 واگذاری امکانات و فضاهای مناسب جهت اجرای عملیات نورافشانی توسط شهرداری ها و یا سایر دستگاه ها و سازمان های ذیربط

عدم برخورد فیزیکی و قهرآمیز با افراد خاطی

 ارائه نکات ایمنی لازم جهت پیشگیری از بروز حوادث ناشی از اجرای مراسم چهارشنبه سوری

 مصاحبه با عوامل انتظامی، دانش آموزان و به خصوص مصدومان حادثه دیده سال های گذشته

منابع: روزنامه کارگزاران/ روزنامه اعتماد ملی/ خبرگزاری فارس