ایمان حقیقی از نگاه امام علی علیه السلام

درباره‌ى عمار یاسر آیه‌ى قرآن مى‌گوید: اگر در زیر شكنجه براى خاطر آن‌كه دشمن را از خود لحظه‌اى منصرف كنى یك جمله گفتى بگو، آن ایمان تو ایمانى نیست كه با شكنجه از قلبت زائل بشود. آن ایمانى كه خباب‌بن‌ارت دارد، آهن را داغ مى‌كنند به گردنش مى‌چسبانند شوخى نیست، آهن گداخته را به بدنش نزدیك مى‌كردند و به پوست بدنش مى‌چسبانیدند، این به خاطر آن ایمان آگاهانه‌ى عمیقش دست برنمى‌داشت، ایمان این است.

«مِن کلام له علیه‏السّلام فی‏الأیمان: فمن الأیمان ما یکون ثابتاً مستقراً فی‏القلوب و منه ما یکون عواری بین‏القلوب و الصّدور الی اجل معلوم» (نهج‌البلاغه، خطبه231). دوگونه ایمان داریم؛ ایمان ثابت و مستقر، و ایمان مستودع و عاریه‏ای. ایمان عاریه‏ای هم ایمان است؛ نه این‏که آن شخص، منافق است؛ ایمانش راسخ نیست؛ لذا زود زایل می‏شود.

ایمان ثابت و مستقر، یعنی جای گرفته‏ی در قلب، تکیه کرده‏ی به یک استدلال و یک بینش عمیق، و پشتیبانی شده‏ی با عمل صالح. نوع دیگر ایمان این است که با احساسات پیدا شده، با منطق پیدا نشده؛ انسان پای آن، عمل صالح نگذاشته؛ همین‏طور شعارِ ایمانی داده و گاهی هم خیلی تند شعار داده؛ اما پای این، عمل صالحی که به‏خاطر آن با نفسِ خودش مجاهدت و مبارزه کند، خرج نکرده؛ یعنی این ایمان با عمل صالح آبیاری نشده؛ این می‏شود ایمان عاریه‏ای.

حضرت می‏فرماید: «و منه ما یکون عواری بین القلوب والصّدور الی اجل معلوم». آن وقتِ معلوم چه هنگام است؟ تا این ایمان، عاریه‏ای است؛ تا وقتی که این ایمان از او زایل شود؛ گنجشکی که در سینه‏ی خودش حبس کرده، بپرد و برود؛ چون این ایمان جزو وجود او نشده است. در چه مواقعی این‏گونه ایمان زایل می‏شود؟ وقت‌های امتحان و لحظات هوای نفس.

مثلاً اگر کسی پولکی است، هنگامی‏که بین پول و حفظ ایمان، سر دو راهی قرار بگیرد، ایمان می‏پرد و تمام می‏شود. بعضی‏ها دچار وسوسه‏های نفسانی و شهوات جنسی هستند؛ بعضی‏ها دچار مقام‏پرستی‏اند؛ هر کسی یک‏طوری است. هر کدام از ماها لغزشگاهی داریم؛ به قول فرنگی‏ها، پاشنه‏ی آشیل و چشم اسفندیاری داریم؛ آن‏جا گیجگاه و ضربت‏خور ماست؛ به خدا پناه ببریم که آن ضربت‏خور پیش نیاید. راهش تقواست. تقوا که من مکرر در همین جلسه و جلسات دیگر راجع به آن صحبت کرده‏ام، یعنی دایم مراقب خود بودن.

ایمان ارزشمند، ایمان آگاهانه است، ایمان توأم با درك و شعور است، ایمانى است كه از روى بصیرت با چشم باز بدون ترس از اشكال به وجود آمده باشد. آن ایمانى كه فلان مرد مسلمان دارد براى نگه داشتنش باید بگوئیم روزنامه نخواند، فلان كتاب را نخواند، توى كوچه بازار راه نرود، با فلان كس حرف نزند، سرما و گرما نخورد، آفتاب و مهتاب نبیند، تا بماند، این ایمان متأسفانه نخواهد ماند.

ایمانى لازم است كه آنچنان آگاهانه انتخاب شده باشد كه در سخت‌ترین شرایط هم آن ایمان از او گرفته نشود «إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمَانِ» (نحل، 106)؛ درباره‌ى عمار یاسر آیه‌ى قرآن مى‌گوید: اگر در زیر شكنجه براى خاطر آن‌كه دشمن را از خود لحظه‌اى منصرف كنى یك جمله گفتى بگو، آن ایمان تو ایمانى نیست كه با شكنجه از قلبت زائل بشود. آن ایمانى كه خباب ‌بن ‌ارت دارد، آهن را داغ مى‌كنند به گردنش مى‌چسبانند شوخى نیست، آهن گداخته را به بدنش نزدیك مى‌كردند و به پوست بدنش مى‌چسبانیدند، این به خاطر آن ایمان آگاهانه‌ى عمیقش دست برنمى‌داشت، ایمان این است.

ایمان از روى روشنى، از روى درك، از روى فكر، با محاسبه‌هاى صحیح وقتى كه انجام گرفت، آن وقت لازم نیست ما این ایمان را توى پارچه و توى كهنه و توى صندوقچه و توى صندوقخانه بگذاریم كه مبادا گرما و سرما و گرد و خاك و غبار به او آسیب برساند، آسیبى به او نمى‌رسد. این ایمانهاى ناشعورانه است كه آدم هِى دل دل دارد، دغدغه دارد مبادا، مبادا، مبادا.

ایمان حقیقی چگونه ایجاد می شود؟

اگر بخواهیم ایمانها استوار باشد، اگر بخواهیم ایمانها زائل نشود، اگر بخواهیم ایمان، ایمان آگاهانه باشد، باید دائماً آگاهى بدهیم به آن كسانى كه مى‌خواهیم مؤمن باشند. از آگاه شدن اینها واهمه نكنیم، از چشم و گوش بسته ماندن اینها لذت نبریم، راهش این است؛ تا خوب مایه‌ى آگاهى در مغزها و دلها و فكرها به وجود بیاید و با آن آگاهى، یك ایمان صحیح، مستحكم، یك بتون آرمه در دل او بنا بشود. آن وقت با توپ هم به قول جوانهاى قدیمى زائل‌شدنى نیست.

منبع :

بیانات آیت الله خامنه ای