ضرورت تحول حوزه در گفتگو با علیرضا پناهیان(2)
طلاّب باید با هم همکاری کنند و گروه ها و لجنه های کاری برای برنامه ریزی در زمینة فعالیت های علمی و تبلیغی تشکیل دهند
خشت اول: مسئولیتهایی که برای حوزه بر شمردید، حکایت از آن دارد که باید به تحول و اصلاح بزرگی در حوزه دست زد. به نظر شما، نقش و کار ویژه طلاب جوان در جریان این تحول چیست؟
اولاً در تک تک طلاب باید شناخت این مسئولیت و احساس وظیفه در قبال آن به وجود بیاید؛ باید فرهنگ و افکار عمومی حوزه این مسئولیت خطیر را بشناسد تا انگیزه ها و اقدامات فردی و حرکتهای جمعی را سازمان دهد.ثانیاً طلاب باید نقاط قوت حوزه و فرصتهای فراوانی که در این فضا از آن برخوردارند را به درستی بشناسد. در جریان تلاش برای ایجاد تحوّل نباید تنها به نقاط ضعف و کاستی ها پرداخت؛ خصوصاً وقتی طلاب جواب مخاطب هستند. ویژگی های بسیار ممتازی در حوزه وجود داردکه طلاب میتوانند از آن استفاده کنند و خود را برای ایفای مسئولیت های بزرگ حوزه آماده نمایند.
کسی که تازه وارد حوزه شده با انرژی بالا، انگیزه بیشتر، خلاقیت جوانی، اشنایی بیشتر با مطالبات جامعه و نیازهای جدیدی که حوزه به آنها کمتر توجه کرده، می تواند کمک مؤثری به تحول در حوزه نماید.
ثالثاً باید به خلاقیت و ابتکار و پشتکار شخصی و همکاری و کار گروهی، برای کسب و تولید علم گام برداریم و در این راه برقراری ارتباط و راهنمایی گرفتن از اساتید به صورت فردی، بدون اینکه کسی این مورد را در حوزه مدیرّیت کند، به تقویت خود بپردازیم، مثلا طلاب نباید در خانه اساتید و افراد خبرة حوزه را رها کنند؛ نباید اساتید، بخشی از وقت خود را به راهنمایی خصوصی طلاب اختصاص دهند. این باید را من نمی توانم به اساتید بگویم و نباید هم بگویم؛ و بایستی به طلبه ها گفت و آنها هستند که این فرهنگ را می توانند در حوزه ایجاد کنند. با کثرت مراجعه طلاّب به اساتید و بزرگان، حتماً آنها وقتی را به این امر اختصاص خواهند داد. این، جزء مسئولیتهای طلاب است.
اساساً از قدیم الایام مراجعه و تقاضای طلاب در حوزه یک رسم برای آغاز بسیاری از فعالیت ها و درسها بوده است. یک نمونه خوب برای این موضوع، مراجعة توأم با اصرار حضرت امام به مرحوم شاه آبادی برای درس خواندن در محضر ایشان بود که در نهایت هم موفق شدند و آن همه برکات داشت.
جدایی از این راهنمایی گرفتن از اساتید، طلاّب باید با هم همکاری کنند و گروه ها و لجنه های کاری برای برنامه ریزی در زمینة فعالیت های علمی و تبلیغی تشکیل دهند؛ مثلاً برای تولید محتوا در زمینة تبلیغ، کار گروهی انجام دهند؛ این کار، باید جزء فرهنگ طلبه ها باشد؛ جریان مباحثه که سنت حسنه و منحصر به فرد حوزه است، باید در امور دیگر هم تعمیم پیدا کند و طلبه ها هر کدام عضو گروههای کاری پژوهشی باشند که خود تشکیل داده اند.
البته چه خوب است حوزه با عنایت به این گونه حرکت ها و امتیاز دادن به آنه، این تشکلها ی کوچک و مؤثر را رسمیّت بخشد.
خشت اول : اینکه فرمودید طلبه باید احساس مسئولیت کند، بیشتر ناظر به آماده شدن او برای ایفای نقشی است که در آینده به عنوان یک حوزوی دارد.سؤال دیگر ما این است که آیا او می تواند نسبت به اصلاح حوزه هم، احساس مسئولیت داشته باشد یا خیر؟ و اساساً ویژگی ها و امتیازات طلاب جوان نسبت به دیگران در این زمینه چیست؟
ابتدا باید به برخی ملاحظات توجه نمود؛ یکی از مسئولیت های بزرگان حوزه حفظ اصالت ها و سنن ارزشمند پیشینیان است که حتی ممکن است این محافظت، همراه با احتیاطهایی باشد که بقای حوزه تاکنون، بعضا مرهون چنین احتیاط هایی بوده است؛ ما باید این رسالت بزرگان حوزه را خوب بشناسیم. فکر می کنم یکی دیگر از شرایط موفقیت طلبه ها در ایجاد تحوّل حوزه، غیر از ایجاد تحول در خود و هماهنگ ساختن خود، با نیاز ها و مسئولیت های جدید، همین باشد که به این مسئولیت و رسالت بزرگان و به این نگاه محترمانه برای حفظ سنت های حوزه توجه کنند و برای آن، ارزش قائل شوند.اما در کنار این ویژگی بزرگان، امتیازاتی هم طلبه های جوان دارند که می تواند در تحول حوزه بسیار موثر باشد و امتیازاتی که ناشی از نوپا بودن حضور آنها در حوزه است. کسی که تازه وارد حوزه شده، با انرژی بالا، انگیزه بیشتر و خلاقیت جوانی، آشنایی بیشتر با مطالبات جامعه و نیاز های جدیدی که حوزه به آنها کمتر توجه کرده، می تواند کمک مؤثری به تحوّل در حوزه نماید.
بنده تردید ندارم که هر طلبة موفق امکان تأثیر گذاری بالایی در حوزه دارد و حتی مهمترین و ارزشمند ترین جایی که باید تأثیر بگذارد ابتدا خود حوزه است که باید برای این تأثیر گذاری برنامه ریزی نماید.
طلبه ها موفق ما، حتی می توانند در مورد ساختارهای حوزه فکر کنند و پیشنهادهات بسیار خوبی به مراکز تصمیم گیری حوزه ارائه دهند. طلاب می توانند حلقه هایی را به عنوان اتاق فکر به صورت خود جوش ایجاد کرده و کاستی ها و بایسته های حوزه را بررسی نموده و نتایج مطالعات خود را به مراکز تصمیم گیری و مدیریت حوزه بدهند و بدین صورت، در امور اساسی هم تأثیر گذار باشند.
خشت اول: حوزه دارای اصول ارزشها و میراث ارزشمندی است که از گذشته به ارث برده است. طلبه می خواهد همة این احترام ها و جایگاهها حفظ شود؛ ولی گاهی احساس می کند که در جاهایی باید کارهایی انجام شود که با آنچه از گذشته به او ارث رسیده، هم راستا نیست. در اینجا وظیفة طلاب، با فرض احترام و توجه به همه این چارچوب چیست؟
شما در وضعیت مشابه، در محیطهای دیگر، چنین مشکلی را قابل حل می دانید؟ وقتی یک نیروی تازه وارد می خواهد با خلاقیت، ابتکار و نوآوری خود را در دانشگاه، کارخانه اداره یا وزارتخانه تأثیری بگذارد، با چه موانعی مواجهه می شود و از چه راهکارهایی باید استفاده کند؟ بنده فکر می کنم اگر یک طلبه در حوزه بخواهد تأثیر گذار باشد طبیعی است با موانعی برخورد کند، ولی نسبت به هر محیط دیگری با ضعیف ترین موانع تأثیرگذاری دارد؟ امکان تأثیرگذاری یک دانشجو در دانشگاه نسبت به یک طلبه در حوزه، ده به صد است.اما برای چگونگی عبور از این موانع، می توان از روشی که در بسیار از محیط ها رایج هست استفاده کرد؛ امروزه در بعضی از سازمان ها روشهایی را برای ارائه پیشنهادات اعضای آن سازمان به کار می برند و سازوکاری برای نظام پیشنهادات تعریف می شود؛ به این صورت که هر فرد یا گروهی طرح و ایده خود را با ذکر اسم خود تحول بخشی در آن سازمان داده و در آنجا تحت عنوان اتاق فکر یا مطالعات راهبردی یا هر نام دیگر، این ایده را مطالعه و بررسی می کنند. این پیشنهاد به نام آن شخص ثبت می شود و حتی امتیاز هم دارد و اگر پیشنهاد خوبی ارائه دهد، حقوق او را افزایش می دهند.
در نظام مدیریتی حوزه نیز می تواند چنین کارهایی یا ساختارهای پیشرفته تری را ایجاد کند که باب بحث تحوّل، به عنوان یک جریان همیشگی، مفتوح نگه داشته شود.
یک راه دیگر، ارتباط مستقیم طلاب با اساتید خود و بیان ایده ها و نظرات خود به آنهاست. طبیعتاً این گفتگوها کم کم عزمی را اساتید برای انواع تحوّل ایجاد خواهد کرد. توجیه افکار عمومی حوزه دربارة یک پیشنهاد هم، یکی از اقدامات اساسی است که طلاب جوان باید وقت، دقّت و هزینه بسیار برای آن در نظر بگیرند.
ارائه پیشنهادات در فضای ارتباطی و اطلاع رسانی حوزه می تواند زمینه را برای پذیرش هر تحوّلی آماده نماید.
موقعیت های مختلفی برای این کار وجود دارد، که باید از این موقعیت ها استفاده نمود. خود مجلة شما یکی از این موقعیت هاست؛ منتها اگر طلاب با هم، گروههای کاری تشکیل دهند که در آنها، مطالعاتی را انجام داده و نتایج کار خود را منتشر کنند، بسیار بهتر خواهد بود. یقین بدانید که به آن پیشنهادها اعتنا خواهد شد و مطمئن هستم که اگر کسی حرف خوبی به میدان بیاورد، دیر یا زود به این حرف اعتنا خواهد شد و آن دیر یا زود هم، به نظرم، یک روال طبیعی است.
منبع:نشریه خشت اول تنظیم:مجید نقدی گروه حوزه علمیه
