پنجاه سال قضاوت

درباره «فیلومنا» کار تازه استیفن فری یرز و مدعی چند جایزه اسکار

این فیلم اولین نمایش های بین المللی خود را در فستیوال های بین المللی و معتبر ونیز و تورنتو طی شهریور ماه تجربه کرد و سپس اواخر مهر ماه در فستیوال لندن نیز به نمایش درآمد و از 11 آبان در بریتانیا و بخشی از اروپای غربی اکران عمومی خواهد شد و از 4 دی در آمریکا و کانادا هم به نمایش گذاشته خواهد شد.

عده ای «فیلومنا» را همچون «سخنرانی پادشاه» می دانند که جوایز اصلی اسکار سال 2010 را ربود زیرا فیلم کم هزینه ای از بریتانیا با زبان تند نقادانه اش در لفافه ای از فضای اعیانی، اشرافی و در عین حال فقر پنهانی مردمی در ورای برخی تالارهای آذین بسته حکومتی است. این فیلم با بازی عالی دو هنرپیشه کارکشته همراه است که از نقاط قوت اصلی آن محسوب می شود و کلاس هنر بازیگری به حساب می آید.

ماجراها از گفته ها و خاطرات مارتین سیکس میت بر می خیزد. وی مدتی رییس دفتر اطلاعاتی و روابط عمومی دولت انگلیس بود تا این که در سال 2002 ساختمان شماره 10 خیابان داونینگ (محل استقرار دولت انگلیس) را ترک گفت و به شغل اصلی و قبلی اش که روزنامه نگاری است، بازگشت و شروع به بیان مسایلی کرد که طی پست دولتی اش از نزدیک به چشم دیده بود. او بخصوص روی پرونده قضایی مهم و حساس فیلومنا لی تمرکز کرد که یک زن کارگر و رختشو در ایرلند جنوبی بود و فرزندش به زور و به حکم نیروهای دولتی که مدعی بودند وی قادر به اداره زندگی کودک نیست و نمی تواند نیازهای اولیه و بدوی را هم برای فرزندش فراهم آورد، از او ستانده شد و به افرادی که به ادعای دولت انگلیس قادر به تامین موارد فوق برای کودک وی و آمریکایی بودند و در کشورشان می زیستند سپرده شد و سپس یک جنگ قضایی طولانی و تقریباً نیم قرنی بین دو سو بر سر قیومیت این بچه سر گرفت. این فیلم را استیو کوگان هنرمند مطرح بریتانیایی تهیه کرده و آن را می توان محصول علاقه وی دانست. کمپانی او به نام بیبی کاو این فیلم را تولید و بودجه آن را تامین کرد و خودش سناریوی آن را به اشتراک با جف پاپ نوشت و رل کلیدی سیکس میت را نیز خودش ایفا کرد. البته خود سیکس میت هم در تهیه این فیلم به کوگان و سایر تهیه کنندگان فیلم کمک زیادی کرد. وی بارها با کوگان دیدار کرد و اطلاعات و جزییات قضیه را به او انتقال داد و کوشید تصویر صحیحی از این پروژه روی پرده ترسیم شود.

«فیلومنا» در درجه اول به اسکار برترین بازیگر زن نقش اول چشم دارد و این را به لطف نمایش عالی جودی دنچ مسن و کارکشته در رل اصلی فیلم می خواهد. این بازیگر مشهور که سالها است از مرز 70 سال سن عبور کرده، پیشتر هم چهار بار برای اسکار این شاخه نامزد شده که آخرین آن برای فیلم «یادداشت هایی درباره یک رسوایی» در سال 2007 بود اما وی هیچ یک از آن دفعات برنده نشده است. البته دنچ در سال 1998 برای فیلم «شکسپیر عاشق» به کارگردانی جان مون اسکار نقش دوم زن را بدست آورد. کاندیدای احتمالی دوم، استیفن فری یرز در مقام کارگردان «فیلومنا» است.

فری یرز بریتانیایی پیشتر هم دو بار در سالهای 1990 و 2006 برای فیلم های «The Grifters» و «ملکه» کاندیدا شده است و آکادمی علوم سینمایی و هنرهای تصویری سابقه 30 سال فیلمسازی قابل توجه وی را از یاد نبرده است. با این حال اگر هیچ یک از کاندیدایی های فوق هم شکل نگیرد جای تعجب نخواهد داشت زیرا همین آکادمی طی قرن سپری شده هرگز کمدی هایی از این دست و حتی کارهای جری لوییس و پیتر سلرز را هم کاندیدا و برنده اسکار نکرد و به اعتقاد اعضای این آکادمی شاید کوگان به سبک هنرمندان فوق چیز غیر منتظره ای در آستینش ندارد و هر چه دارد در همان مسیری است که می توان از قبل دید و حس کرد.

در عین حال شاید هم آکادمی خلاف عادت عمل کند و «فیلومنا» را در شاخه ای بهترین فیلم و برترین سناریو هم نامزد اسکار 2014 کند. در میان کاندیداهای احتمالی، جودی دنچ بیشترین شانس را دارد. او از جانب یک زن بریتانیایی دیگر مانند کیت وینسلت که دنچ از دو برابر سن او هم مسن تر است. به طور جدی تهدید می شود اما بیماری های اخیر دنچ و بخصوص عارضه چشم وی که بینایی او را محدود ساخته و به زودی باعث حاشیه نشینی و پایان دوران هنری او می شود، عامل احساسی و فاکتور روانی عمده ای است که به سود وی عمل می کند و اعضای آکادمی را به تجلیل مجدد از وی تشویق می کند.

موارد زیادی وجود دارد که «فیلومنا» را ممتاز و یا لااقل از بخشی ایرادات وارده به آن دور می سازد و یکی از آنها در پیش گرفتن نگاهی ظاهراً بی طرفانه به جنگ سیستم های قضایی بریتانیا و آمریکا بر سر قیومیت کودک سابق و زن بزرگ سرگشته فعلی حاضر در قلب ماجرا است. سازندگان «فیلومنا» نکوشیده اند روند زندگی جاری در بریتانیا را بی نقص و آن چه را در زندگی فعلی فیلومنا جریان دارد خلاف آن جلوه بدهند و برعکس بر نقایص هر دو تاکید می کنند و این می تواند مانع از بایکوت فیلم در آمریکای شمالی و استقبال کمتر از آن در این منطقه از دنیا شود. از طرف دیگر حضور جودی دنچ در این فیلم همان طور که قبلا آمد به شدت بر فیلم سنگینی می کند و قصه دائماً دورادور او به پرواز در می آید و بدون وی این فیلم انگار وجود خارجی ندارد. فراموش نکنیم که تهیه کنندگی و توزیع فیلم با حرفه ایها و آدم های تیزهوشی همچون برادران وین اشتاین (باب و هاروی) است و آنها در 20 سال اخیر، کم اسکار نبرده اند. این نیز ناگفته نماند که فیلم ها و هنرمندان بریتانیا بعد از چند سال خاموشی از 1989 به بعد حضوری موفق تقریباً در هر یک از سالهای بعدی در عرصه سینما داشته اند و اسکارهای فتح شده و کاندیدایی هایشان طی این مدت غیر قابل شمارش است.

مشخصات کوتاه فیلم

عنوان: فیلومنا / سال تولید: 2013 / کارگردان: استیفن فری یرز / سناریست ها: استیو کوگان و جف پاپ / تهیه کننده: کمپانی وین اشتاین / بازیگران اصلی: جودی دنچ و استیو کوگان.