هنر خوب گوش کردن را یاد بگیرید

 گرچه اصل مسئله گوش داده فطری و غریضی است و همه ما بدون آموزش از آن استفاده می کنیم، اما کمتر کسی پیدا می شود که آداب گوش دادن را بداند.
گوش کردن به صحبت دیگران یک هنر است. هنر سخنرانی را اکثر ما استفاده می کنیم اما وقت گوش کردن که می رسد نزدیک به صد در صد انسان ها چیزی از این هنر نمی دانند.
در اسلام اما برای گوش دادن جایگاه ویژه ای وجود دارد که در ادامه آن را بررسی می کنیم.

آداب معاشرت وابسته به خوب گوش کردن است

در مباحث معاشرتی، نحوه استفاده از قدرت شنوایی و به تعبیر دیگر خوب شنیدن و درست گوش دادن نقش مهمی دارد. بی اعتنایی به حرفهای گوینده نشان بی ادبی است. بر عكس حسن توجه و ابراز علاقه، علامت ادب و تربیت اجتماعی و بها دادن به موقعیت انسانی مخاطب و گوینده به شمار می آید.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله) به حرفهای دیگران گوش می داد، حتی به سخن آنان كه بیمار دل بودند و از روی غرض حرف می زدند. پیامبر(صلی الله علیه و آله) دو گوش شنوا برای آنان بود تا حدی كه آنان به ستوه می آمدند و از روی طنز می گفتند؛ "او گوش است". خداوند دستور می دهد كه به آنان بگو اگر گوش هم هست برای شما گوش خوبی است، به خدا ایمان دارد و به حرفهای مومنین نیز باور دارد؛
متاسفانه ما هنر خوب گوش کردن را بلد نیستیم. برای همه ما پیش آمده که در حین مکالمه یا در صحبت ما کسی پریده یا ما در صحبت دیگری پریده ایم؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله) در این باره می فرمایند:
«من عرض لاخیه المسلم المتكلم فی حدیثه، فكانما خدش وجهه؛ هر كس میان صحبت برادر مسلمان خود بپرد و حرف او را قطع نماید، مثل این است كه صورت او را مجروح و خون آلود نموده است.»[1]

چه جایی خوب گوش کنیم؟

1. در قبال هر متکلمی
نسبت به سخنان هر گوینده باید تحمل و صبوری نشان داد و به آن گوش داد، تا کلامش به پایان برسد. بریدن حرف دیگری شیوه ای ناپسند و دلیل کم ظرفیتی و بی ادبی است.
در سیره اخلاقی حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) و مجلس آن حضرت، آمده است که:
«مَنْ تَکَلَّمَ، اَنْصَتوُا لَهُ حتّی یَفْرَغَ»[2] ؛ کسی که سخن می گفت، به او گوش می دادند، تا سخنش به پایان برسد.

2. در محضر استاد
امام سجاد(علیه السلام) در رسالة الحقوق، می فرماید:
«وَ حَقُّ سائِسِکَ بِالعلم، التّعظیمُ لَهُ وَ التّوقیرُ لِمَجْلِسِه وحُسْنُ الأستمَاعِ الیه.»[3]
حق آن کس که عهده دار آموزش تو است، آن است که احترامش کنی، مجلس او را بزرگ و گرامی بداری و به او خوب گوش دهی.
شنونده نباید خود را داناتر از گوینده و استادش فرض کند و به گفته های او گوش ندهد، یا بی اعتنایی کند، یا تصور کند هر چیز را می فهمد و نیازی به شنیدن و گوش دادن ندارد.

3. نزد نصیحت گر
هر کس به موعظه و پند و راهنمایی دیگری می پردازد، دوست دارد شاهد حسن توجه و گوش دادن او باشد و علایم پذیرش و تأثیر و قبول را در او ببیند.
امام سجاد(علیه السلام) در باره حق نصیحت گر بر نصیحت شونده می فرماید:
«و حقُّ الناصِحِ اَنْ تُلینَ لهُ جِناحَکَ و تُصْغِیَ الیه بِسَمعِک».[4]
حق ناصح (بر تو) آن است که بال تواضع خویش را برای او نرم سازی و با گوش خود به سخن او گوش فرا دهی.

4. در کنار درد دل کننده
خیلی ها دل های آکنده از غم و خاطرات تلخ و مشکلات و نابسامانی هایی دارند که آنان را در فشار روحی قرار می دهد. در پی دو گوش شنوایند که با آنها درد دل کنند و با بازگویی دردمندی هایشان سبک شوند. آنکه عاطفه نشان می دهد و به شِکوه ها و غمنامه های یک دردمند گوش می سپارد و خود را علاقه مند به شنیدن نشان می دهد، با او نوعی همدردی کرده است. این روحیه خوب و بزرگ، ستودنی است.
امام علی (علیه السلام) فرموده است:
«مِنَ السُّؤدَدِ الصّبرُ لأستمَاعِ شَکْوَی الْمَلْهوفِ».[5]
از بزرگواری و آقایی است که انسان برای گوش سپردن به شکوی و ناله دردمند، تحمل و صبر داشته باشد.

پایان

اگر به دنبال درک حقیقت هستیم یا اگر برایمان معاشرت سالم با دیگران مهم است باید هنر خوب گوش کردن را در خود ایجاد کنیم و این با تمرین و ممارست به مرور به دست می آید.

پی نوشت ها:
[1] وسایل الشیعه، ج8، ص472
[2] مکارم الاخلاق، طبرسی، ص15
[3] من لا یحضره الفقیه، ج2، ص620
[4] همان ، ص 625
[5] غررالحکم (چاپ دانشگاه)، حدیث 9443

---

منابع:
مهر
سایت حوزه
راسخون