مهرماه 1307،اعزام اولین دسته محصلین ایرانی به اروپا

اولین دسته محصلین ایرانی، شامل 110 نفر برای انجام تحصیلات عالیه در رشته های مختلف راهی اروپا شدند.

نخستین دسته دیپلمه های برگزیده روانه اروپا

در اجرای قانون مصوب یكم خرداد 1307 (چهارم اكتبر 1928)، دوازدهم مهرماه این سال (روزی چون امروز) نخستین دسته دیپلمه های برگزیده روانه اروپا شدند تا در آنجا به هزینه دولت ایران به تحصیلات خود ادامه دهند. طبق این قانون مقرر شده بود كه هرسال یكصد دیپلمه كه در امتحان زبان كشور خارجی مربوط پذیرفته شوند به اروپا فرستاده شوند. این افراد مكلف به بازگشت و خدمت به وطن بودند. باوجود ذكر شمار سالانه محصلان اعزامی در قانون، در مهرماه 1307 یكصد و ده دیپلمه (ده تن بیش از مصوبه مجلس) روانه اروپا شده بودند و منحصرا به كشور فرانسه زیرا كه در آن زمان، تدریس زبان خارجی در دوره آموزش متوسطه ایران تقریبا منحصر به زبان فرانسه بود و برنامه های درسی این دوره تحصیلی ایران از كشور فرانسه اقتباس شده بود. این دیپلمه های اعزامی كسانی بودند كه قبلا در امتحان زبان فرانسه در تهران كه زیر نظر سفارت این كشور انجام شده بود پذیرفته شده بودند. به عبارت دیگر، دولت فرانسه تسلط آنان بر زبان فرانسه را تایید كرده بود. ترجمه خبر و كتاب از دیرزمان تا اواسط دهه 1330 (پس از براندازی 28 امرداد1332و بسط نفوذ زبان انگلیسی) در ایران از منابع فرانسوی به همین علت بود. اسامی و اصطلاحات با تلفظ فرانسوی كه مشكلی برای تحصیلكرده های ایرانی شده است نیز به لحاظ همین ترجمه ها بوده است.

این دیپلمه ها و محصلان بعدی كه طبق قانون مصوب یكم خرداد 1307 به فرنگ فرستاده شده بودند پس از تكمیل تحصیلات و بازگشت به وطن عمدتا وارد سیاست شدند. آنان كار خودرا در وطن با تدریس در مدارس عالی و یا دفاتر وزیران (به عنوان مشاور) آغاز كرده بودند. قانون مصوب یكم خرداد 1307 تاریخی برای انقضای اعزام محصل به هزینه دولت تعیین نكرده بود. قبل از تصویب این قانون و از نیمه اول قرن نوزدهم، رفتن ایرانیان جهت تحصیل در اروپا امری عادی بود ولی نه به هزینه دولت و در چارچوب مقررات. در میان دیپلمه های اعزامی به فرنگ در مهرماه 1307 این افراد وجود داشتند كه بعدا از سیاستمداران و دولتمردان معروف وطن شدند:

علی شایگان، مهدی بازرگان، مهدی آذر، كریم سنجابی، احمد رضوی كرمانی، محمدعلی ملكی، رضا رادمنش، خلیل ملكی، عبدالله ریاضی، لطفعلی صورتگر، غلامعلی فریور و .... بسیاری از یاران مصدق از میان همین گروه بودند.