آیا امام علی علیه السلام، «طاووس» دیده بودند؟

ابن ابی الحدید در شرح خودش در ذیل خطبه گوید: ممکن است امیر المومنین علیه السلام، در مدینه این حیوان را ندیده باشد، اما در کوفه و عراق که از اطراف و اکناف دنیا برایش هدایا می فرستاندند طاووس را دیده است.

بحث هاى نهج البلاغه درباره مخلوقات و نظام آفرینش متنوع است. قسمتى از آنها از نوع مطالعه در مخلوقات و آثار صنع و حكمت الهى است. گاهى نظام كلى آسمان و زمین را مطرح مى  كند،گاه موجود معینى را مثلا «خفاش » یا «طاووس » یا «مورچه » را مورد مطالعه قرار مى دهد و آثار آفرینش یعنى دخالت تدبیر و توجه به هدف را در خلقت این موجودات ارائه مى دهد.

شگفتی های خلقت طاووس

حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغه در مورد زیبائی و شگفتی های خلقت طاووس در ضمن خطبه ای می فرمایند: و از شگفت انگیزترین پرندگان در آفرینش، طاووس است، كه آن را در استوارترین شكل موزون بیافرید، و رنگ های پر و بالش را به نیكوترین رنگ ها بیاراست، با بال های زیبا كه پرهای آن به روی یكدیگر انباشته و دُم كشیده اش كه چون به سوی مادّه پیش می رود، آن را چونان چتری گشوده و بر سر خود سایبان می سازد.

گویا بادبان كشتی است كه ناخدا آن را برافراشته است. طاووس به رنگ های زیبای خود می نازد، و خوشحال و خرامان دُم زیبایش را به این سو و آن سو می چرخاند، و سوی مادّه می تازد، چون خروس می پرد، و چون حیوان نرِ مستِ شهوت، با جفت خویش می آمیزد، این حقیقت را از روی مشاهده می گویم، نه چون كسی كه براساس نقل ضعیفی سخن بگوید: اگر كسی خیال كند؛ «باردار شدن طاووس به وسیله قطرات اشكی است كه در اطراف چشم نر حلقه زده و طاووس آن را می نوشد آنگاه بدون آمیزش با همین اشك ها تخم گذاری می كند»، افسانه بی اساس است.

روانشناسی حیوانی طاووس

طاووس، چون به خود بالنده مغرور راه می رود، دُم و بال هایش را برانداز می كند، پس با توجه به زیبایی جامه و رنگ های گوناگون پر و بالش قهقهه سر می دهد، امّا چون نگاهش به پاهای او می افتد، بانگی برآورد كه گویا گریان است، فریاد می زند گویا كه دادخواه است، و گواه صادق دردی است كه در درون دارد، زیرا پاهای طاووس چونان ساق خروس دورگه (هندی و پارسی) باریك و زشت و در یك سوی ساق پایش ناخنكی مخفی روییده است.

شگفتی رنگ آمیزی پرهای طاووس

بر فراز گردن طاووس به جای یال، كاكلی سبز رنگ و پر نقش و نگار روییده، و برآمدگی گردنش چونان آفتابه ای نفیس و نگارین است، و از گلوگاه تا روی شكمش به زیبایی وسمه یمانی رنگ آمیزی شده، یا چون پارچه حریر براق یا آیینه ای شفاف كه پرده بر روی آن افكندند. در اطراف گردنش گویا چادری سیاه افكنده كه چون رنگ آن شاداب و بسیار می باشد، می پنداری با رنگ سبز تندی در هم آمیخته است، در كنار شكاف گوش طاووس، خطی است باریك مانند سر قلم به سفیدی گل بابونه كه در كنار سیاهی آن جلوه خاصی دارد، كمتر رنگی می توان یافت كه طاووس از آن در اندامش نداشته باشد، یا با شفافیت و صیقل فراوان و زرق و برق جامه اش آن را جلای برتری نداده باشد.

امام علیه السلام از کجا طاووس را دیده که آن را وصف می کند؟

موضوع طاووس یکی از موضوعاتی است که گروهی دربارهء آن ایجاد شبهه کرده اند، مخالفان که بیشتر از متجددین هستند،می گویند: علی بن ابی طالب از کجا طاووس را دیده بود که اینچنین آن را وصف می کند؟

اینها گفته اند: در عربستان طاووس زندگی نمی کند تا علی آن را ببیند و وصف کند، از این جهت باید این خطبه را مجعول تلقی کرد، البته این گفته نیز مانند سایر گفته ها باطل است، و از روی بی اطلاعی و حدس و تخمین گفته شده است.

اولا از کجا معلوم است که در مکه و یا مدینه و یا منطقهء دیگری از حجاز و یا یمن که علی علیه السلام، در آنجا تردد داشت طاووس وجود نداشته است، و آن حضرت اصلا در مدت عمرش این حیوان زیبا را مشاهده نکرده باشد، مگر ممکن نیست که کسی طاووس را از جای دیگر به آنجا برده باشد؟

ابن ابی الحدید در شرح خودش در ذیل خطبه گوید: ممکن است امیرالمومنین علیه السلام، در مدینه این حیوان را ندیده باشد، اما در کوفه و عراق که از اطراف و اکناف دنیا برایش هدایا می فرستاندند طاووس را دیده است. اشخاصی که اینگونه اعتراض می کنند مقام و منزلت و موقعیت او را درک نکرده اند. علاوه بر اینها طاووس در اشعار عربی وارد شده است و اگر مردم عربستان با این حیوان بیگانه بودند چگونه آن را در اشعار خود ذکر می کردند؟

منابع:
- نهج البلاغه،خطبه 165
- شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 9 ص 270
- مصادر نهج البلاغه، حسینی، عبد الزهراء، ص217