وجود من چیست؟

این برهان تحت عنوان برهان سینوی است که چون اولین بار بوعلی سینا مطرح کرده که به برهان وجوب و امکان و اسامی دیگری مطرح شده و بوعلی سینا خود این برهان را برهان صدّیقین می نامد . صدر المتألهین برهان خودش را که برهان صرف الوجوب است و برهان خاص صدر المتألهین می باشد را برهان صدیقین نامیده است.

به هر حال اسم این برهان هر چه باشد معنایش این است که موجود در بودنش تردید نیست. کسی که سوفیست نباشد وقتی نگاه می کند موجودات را قبول دارد. من هستم، شما هستید، زمین هست، آسمان هست. در بودن موجودات تردیدی نیست. موجود یا واجب است یا ممکن و شق سومی هم نمی تواند داشته باشد. ممتنع نمی تواند باشد چون ممتنع نیست، موجود هست.

چقدر واجب الوجود داریم؟

عالم پر از موجوداتی است که یا واجب است یا ممتنع. اگر واجب بود که مطلوب ثابت است. ما یک واجب الوجود داریم که نمی تواند متعدد باشد. واجب الوجود بیش از یکی نمی تواند باشد و آن خداوند متعال و خداوندی است که ثابت می شود. اگر گفتیم که نه این موجود هم ممکن است ، مانند بسیاری از موجوداتی که می بینیم و همگی ممکن هستند مثل زمین، آسمان ، انسان، جن، فرشته و ... . 
 ممکن برای ایجاد شدن علت می خواهد و بدون علت ممکن نیست. سوالی که در اینجا وجود دارد اینکه آیا علت این موجود خودش واجب است یا ممکن؟ اگر واجب باشد مطلوب  ما ثابت شده و بحث تمام می شود. اگر ممکن باشد باز نقل کلام می کنیم به همان موجود تا سرانجام یا به واجب برسیم یا این بحث تا ابد ادامه خواهد داشت.

قسم دوم محال است چون تسلسل علل محال است. برهان اقامه  خواهیم کرد که تسلسل علل امکان ندارد. وقتی تسلسل علل محال شد فقط یک راه باقی می ماند و آن اینکه ما سرانجام باید به یک واجب برسیم برای اینکه این هستی باشد که هست، برای اینکه موجودات به وجود بیایند برای به وجود آمدن ناگزیر باید بحث ما به یک واجبی منتهی بشود. این برهان، برهان محکمی است و کاملاً هم عقلی است.
 از علم و حس استفاده نمی شود بلکه با تحلیل عقلی این نتیجه  به دست می آید یعنی موجود را نگاه کرده منظور از نگاه کردن نه به این معنا که حتماً دیده باشد ، با عقل هم می تواند بفهمد موجود وجود دارد، به هر حال یعنی موجود هست.

یک قدم جلوتر از سوفیست

فقط یک قدم باید از سوفیسم جلوتر برویم. اگر انسان دچار سوفستایی و سوفیسم بشود این برهان نمی تواند کارایی داشته باشد. همین قدر که از شک گرایی پا را فراتر گذاشتیم و از سوفیسم یک قدم جلوتر آمدیم این برهان کاملاً یک برهان عقلی محض و یک تحلیل عقلی است که به موجود نگاه می کنیم می گوییم این موجود یا واجب است یا ممکن. اگر واجب بود که بحث تمام است. اگر ممکن بود می گوییم علت می خواهد علتش یا واجب است یا ممکن.
این برهان، برهان محکمی است و بر خلاف برهان های حسی مثل برهان نظم است که یک ناظم  را ثابت می کند و اینکه آن ناظم نمی تواند مادی باشد و باید ماورای ماده باشد .
اشکال هایی که به برهان های علمی و حسی وارد بود اینجا وارد نیست. برهان نظم واجب بودن خدا را نمی تواند ثابت کند. اما این برهان واجب الوجود را ثابت می کند. برهان نظم نمی تواند رحمانیت و رحیمیت خدا را ثابت کند اما برهان امکان و وجوب ، وجوب و امکان ، رحمانیت و حنانیت خدا را هم ثابت می کند.
چون واجب الوجود باید واجب من جمیع الجهات والحیثیات باشد یعنی باید همه کمالات را داشته باشد. بنابراین همه صفات خدا را این برهان می تواند ثابت بکند. پس این برهان که برهان تامّی هم هست هیچ اشکالی به آن وارد نیست.

خلاصه :

وقتی به موجودات عالم نگاه می کنیم می بینیم همه ممکن هستند یعنی می توانستند باشند یا نباشند. هر ممکنی برای اینکه به وجود بیاید نیاز به یک برهان واجب و نیاز به یک پدید آورنده دارد. آن پدید آورنده اگر خودش واجب باشد که صحیح است و اثبات شده است. اگر او هم ممکن باشد باز نیاز به یک علت دارد و این امر یا به تسلسل می رسد یا به دور که بطلان هر دو اثبات می شود یا به یک واجب الوجود می رسد که مطلوب ما هم همین است. این خلاصه برهان امکان و وجوب است.