نهج البلاغه، کتابی پیشران برای نظریه پردازی!
مدیرعامل بنیاد بین المللی «غدیر»، با اشاره به اینکه نهج البلاغه ظرفیت والایی برای ارتقای نگاه اندیشمندان نسبت به علوم انسانی دارد، گفت: این کتاب درواقع اثری پیشران برای نظریه پردازی است.
به گزارش تبیان به نقل از خبرگزاری مهر و طلیعه، نهج البلاغه، این اثر ارزشمند حضرت علی(ع) در لسان بسیاری از اندیشمندان به مثابه چراغ روشنی برای هدایت توصیف شده است. جرج جرداق نویسنده مسیحی در مورد نهج البلاغه می نویسد: من برای فهم امام علی، چهل بار نهج البلاغه را خواندم. این کار نوعی تفکر و نوعی احساس شگرف در من به وجود آورد. یادم نیست اما وقتی کتاب را می نوشتم یک فضایی مرا یاری می کرد. نهج البلاغه برای من یک اثر آسمانی دل انگیز بوده است. فکر می کنم مهم ترین متون فلسفی و ادبی عرب را که هر جویای علمی به آن نیاز دارد، در خود جای داده است.
انشاء علی (ع) پس از ق رآن، عالی ترین نمونه بلاغت است. بلاغت و ادبیات علی (ع) همی شه در خدمت تمدن و بشریت بوده و خواهد بود. در رویارویی با این کتاب و این نثر عظیم چه می توانستم بگویم و بنویسم جز آن که از خودم و از بشر پرسش کنم. استفهام های پی درپی من از انسان و انسانیت است. چون علی صدای همه انسانیت است.
همین نگرش در لسان یک اندیشمند مسیحی نسبت به امام علی (علیه السلام) و نهج البلاغه حکایت از جامعیت این اثر عظیم دارد. به نظر می رسد اگر امروز بتوانیم بیش ازپیش ابعاد مختلف نهج البلاغه را برای اندیشمندان رشته های مختلف علوم انسانی در کشور بیان کنیم و اساساً آن ها را با ابعاد گسترده این کتاب ارزشمند آشنا کنیم، قطعاً بدنه و گستره علوم انسانی، متفاوت از آن چیزی خواهد شد که امروز می بینیم.
واقعاً سزاوار است که در جهان امروز، آتش افروزان جنگ و عوامل و مسببین بدبختی های ملت ها و افراد، به سخنان و کلمات قهرمان اندیشه انسانی، بزرگ مرد وجدان انسانی، علی بن ابی طالب (ع) گوش فرا دهند و آن ها را حفظ کنند و در مقابل گوینده بزرگ آن سخنان، سر تعظیم فرود آورند.
به بهانه بررسی این مباحث با دکتر حسین ظریف منش به گفتگو نشسته ایم. وی مدیرعامل بنیاد بین المللی «غدیر» است:
*علوم اسلامی چقدر وامدار نهج البلاغه و حکمت های آن است؟ همواره در لسان بزرگان این اثر ارزشمند به مثابه الگوی راهبر و هدایت کننده مسیر، تفسیر شده است؟
- بسیاری از اندیشمندان جهان اسلام مبدأ اکثر قریب به اتفاق علوم در جهان اسلام را بیانات و آموزه های امیر المومنین (ع) می دانند. فلسفه، کلام، منطق، تفسیر، حقوق و سایر علوم همه مرهون و مدیون دانش امیرالمومنین هستند.
از برکت وجود مقدس امیرالمومنین و آموزه های آن بزرگوار است که جهان اسلام در دوران تمدن بزرگ خود و پیشتازی در علوم مختلف را کارنامه خود دارد.
نکته مهم در آموزه های امیرالمومنین (ع) این است که اولاً کلام معصوم است، خلاف و اشتباه در آن ها راه ندارد دوم اینکه متصل به علم مطلق الهی است سوم جامعیت مباحث امام است. درهمه موضوعات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، نظامی و در همه سطوح فردی، اجتماعی، حکومت و در سطح بشری هرکدام به صورت مستقیم و غیرمستقیم موردتوجه قرارگرفته است. چهارم اینکه کلام امام دریای بی کران، زلال و همیشه جاری است که عالم و عامی، دانشمندان بزرگ و مردم کوچه و بازار همه و همه می توانند از آن بهره متناسب با درک و اهتمام خود را داشته باشند و آخرین نکته این که بیانات، نامه ها و آموزه های تنها امام معصومی است که امکان حکومت «هرچند فقط ? ساله» را داشته است.
*از دیدگاه شما حقیقتاً سیر تعالی و رشد علم در جهان اسلام چه قدر بر مبنای سخنان حضرت علی (ع) گام برداشته است؟ آیا امروز در کسب علم و دانش حقیقتاً به مثابه آنچه در حکمت های نهج البلاغه در مورد اهمیت علم آموزی بیان شده است، حرکت کرده ایم؟ اگر (خیر) علت چه بوده است؟
- سرمایه غرب برای استمرار تسلط خود برجهان اسلام سلاح یا اقتصاد و یا فرآیندها و نظامت طراحی شده نیست بلکه چیزی است که من اسم آن را فریب بزرگ می گذارم و آن این است که با اختلال در دستگاه شناختی ما به دست کاری در باورهای ما پرداخته اند. آن ها می گویند دانش همین چیزی است که ما می گوییم.
قواعد و معادلات واقعی که در شکل دهی به شخصیت، زندگی و هویت فردی و یا اجتماعی انسان موثرند و نیز اصول و روش های توسعه و پیشرفت بشر همین است که ما به مدد پژوهش و مبتنی بر تجربه گرایی کشف کرده ایم.
غربی ها روانشناسی، جامعه شناسی، اقتصاد و مدیریتی خود را که بر شاکله جهان بینی و انسان شناسی نادرست آن ها استوارشده است، جایگزین آموزه های وحیانی نمودند و باده ها زبان و بیان آن ها را به منزله قواعدی واقعی، متقن، خدشه ناپذیر، جهان شمول و سعادت بخش معرفی کردند و می کنند و این جنایتی نابخشودنی در حق بشریت و اقدامی با لعاب علم اما برای فریب بزرگ است.
دریکی دو قرن اخیر متأسفانه ما تابعی از متغیر علمی غرب شدیم و بر اساس رسوب تربیت آن ها و افکار وارداتی آن ها است که بعضی از ما گاهی اجازه فکر کردن را هم به خودمان نمی دهیم و صرفاً مصرف کننده تولیدات فکری غرب هستیم.
بزرگ ترین ظلم استکبار به جهان اسلام دورنگه داشتن مسلمانان از آموزه های اسلامی به ویژه آموزه های اهل بیت است.
اگر ما بخواهیم از این حصار دشمن ساخته و از چنبره نابودکننده راهبردهای او خارج شویم به نظرم باید چهار گام را برداریم:
یک: درک مسمومیت ناشی از مصرف کالای فکری غرب ? به عمد از آن با عنوان کالا نام می برم.
دو: تحول در نگاه به خود تغییر در باورهای خویش با گرامی داشتن سرمایه های خویش
سه: زمینه سازی برای شجاعت علمی و اعتمادبه نفس پژوهشگران جوان علوم انسانی که همانند همتایان خود در علوم پایه وفنی و مهندسی جسارت ورود به مناطق ممنوع اعلام شده از سوی دشمن را داشته باشند.
چهار: ایجاد یک مطالبه عمومی برای جستجوی پاسخ های علمی پرسش ها در خانه خود. و البته راهبرد بزرگ و جامع ما برای تحقق این هدف برتر ساز و آینده آفرین روی آوردن به قرآن و نهج البلاغه است وپرچمداران این حرکت باید اساتید حوزه و دانشگاه باشند. وحدت این دو قشر ارزشمند می تواند در این اقدام مشترک بزرگ معنا شود.
*برای ورود نهج البلاغه به ساحات زندگی افراد جامعه به ویژه پژوهشگران چه پیشنهادهایی دارید؟
- در مورد قرآن کریم بحمدالله بعد از انقلاب اسلامی اقدامات برجسته و درخشانی انجام شده است، اما نهج البلاغه به اندازه کافی مورد اهتمام قرار نگرفته است. نهج البلاغه هزاران سال از ساحت زندگی مسلمانان دور بوده است و هرچند مجموعه اقدامات ارزشمندی به برکت نظام مقدس جمهوری اسلامی و مجاهدت علمی عالمان بزرگ برای ترجمه، تفسیر و تبیین آموزه های آن انجام شده است اما هنوز حتی قدر آن شناخته نشده است.
این مجموعه ای که به گفته امام راحل نازله روح امیرالمومنین (علیه السلام) برای تعلیم و تربیت ما خفتگان در بستر منیّت و در حجاب خود و خودخواهی خود و معجونی برای شفا و مرهمی برای دردهای فردی و اجتماعی و مجموعه ای دارای ابعادی به اندازه یک انسان و یک جامعه بزرگ انسانی است، فقط گاهی محترم شمرده می شود، در برخی موارد با سطحی نگری فقط به عنوان مجموعه سخنرانی های امام به آن نگاه می شود. همانند سایر کتبی که سیره یا مجموعه بیانات یک شخصیت بزرگ در آن نوشته شده باشد.
بسیاری از مردم فقط با بعضی از حکمت های نهج البلاغه آن هم در حد توصیه های اخلاقی آشنا هستند. بسیاری از اساتید و دانشجویان ما با محتوای بی بدیل این کتاب آشنا نیستند. این مایه تأسف و یک ظلم بزرگ به این کتابی است که تالی تلو قران است. به نهج البلاغه باید به عنوان کتاب زندگی نگاه کرد باید به عنوان منبع و منشأ همه علوم به آن مراجعه کرد. باید برای دستیابی به نظریه های راهبردی و کاربردی در روانشناسی، جامعه شناسی، حقوق، اقتصاد و مدیریت به آن متوسل شد. ظرفیت نهج البلاغه به عنوان پیشران علوم انسانی در ایده پردازی، نظریه پردازی و پاسخ به پرسش های بنیادین علوم انسانی بی نهایت است.
ورود نهج البلاغه به عنوان کتاب درسی در حوزه ها و دانشگاه ها، ترغیب و تشویق پژوهشگران به تتبع و پژوهش در نهج البلاغه، طراحی یک برنامه جامع مثلاً ١٠ ساله با یک نگاه انقلابی و با یک عزم ملی برای ورود نهج البلاغه به متن اندیشه ورزی و علمی جامعه، فعال شدن هدفمند مراکز علمی، پژوهشی و فرهنگی، تبلیغ ضرورت روی آوری جامعه به نهج البلاغه با برنامه ریزی هوشمندانه، هنرمندانه و علمی رسانه ها به ویژه رسانه ملی و نیز با استفاده از منابر و تریبون های اثرگذار. ایجاد کرسی های نظریه پردازی پیرامون نهج البلاغه در مراکز حوزوی و دانشگاهی و ارج نهادن و ترویج نهادینه نقد تفکرات و نظریه های غیر اسلامی ازجمله پیشنهاداتی است که می توان به آن ها توجه کرد.
