یک کتاب ارجینال برای تصویرسازی+فیلم

گفت و گو با دکتر سید محمد فدوی درباره کتاب« فنون تصویرسازی» که بتازگی وارد بازار نشر شده است.

تکنیک و فنون استفاده شده در خلق یک اثر هنری، بخش مهمی از ماهیت آن را دربر می گیرد و نمی توان به راحتی از آن چشم پوشاند. به همین دلیل در رشته های دانشگاهی و آکادمیک هنری، همواره این فنون به عنوان یک واحد درسی مهم گنجانده می شود و دانشجویان موظف به یادگیری آن هستند. بالطبع کتاب های کمک آموزشی در این میان می تواند برای علاقمندان بسیار راه گشا باشند. اما غالب این کتاب ها ترجمه هایی هستند که با فاصله چندین سال از زمان انتشار، به زبان فارسی برگردان می شوند.«فنون تصویرسازی» اولین کتاب نگارش شده فارسی به قلم دکتر سیدمحمد فدوی است که به فنون و تکنیک های تخصصی آموزش هنرهای تجسمی می پردازد.

همچنین این کتاب حاصل سال ها تجربه تدریس دکتر سید محمد فدوی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد است که با عنوان «فنون تصویرسازی»وارد بازار نشر شده است. برای آشنایی بیشتر با ابعاد، ویژگی ها و کاربردهای این کتاب با جناب فدوی گفت و گو کردیم که حاصلش پیش روی شما است.

لازم به ذکر است که دکتر سیدمحمد فدوی، استاد دانشکده هنرهای تجسمی پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران است که سوابق اجرایی فراوانی در کارنامه اش دیده می شود؛ از جمله رئیس دانشکده هنرهای تجسمی پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران و معاون دانشجویی و فرهنگی این پردیس، رئیس دانشکده هنر دانشگاه الزهرا، مدیر گروه هنرهای تجسمی دانشگاه تهران، مدیرعامل بنیاد آفرینش های هنری نیاوران ، عضو صندوق حمایت از پژوهشگران نهاد ریاست جمهوری ، عضو کمیته هنر شورای عالی انقلاب فرهنگی، دبیر علمی اولین دوسالانه دیوار نگاری شهر تهران و ... . از فدوی ده ها مقاله در مجله های مختلف منتشر شده . او همچنین صاحب چندین کتاب است ؛ از جمله ترجمه کتاب« کتیبه های فاطمیان بر ابنیه هایی در مصر»، کتاب «مجموعه مقالات اولین دوسالانه دیوار نگاری شهر تهران» ،کتاب «اتروسک تمدن شگفت انگیز» و ... .

« فنون تصویرسازی» اولین کتاب در زمینه تصویرسازی است که به صورت تخصصی به مبحث تکنیک می پردازد. ایده تالیف کتاب چطور شکل گرفت؟

این کتاب نتیجه قریب به 25 سال تدریس بنده و حتی استاد من، جناب آقای شباهنگی است که پیش از من، درس فنون را در دانشگاه تدریس می کردند. حس می کردم این تجربیات را می باید به صورت یک کتاب به نسل های بعدی یا دانشجویان دانشگاه های دیگر انتقال دهم. خوشبختانه در طول سالهای تدریس، نمونه های خوب کارهای دانشجویان را نگهداری می کردم و گنجینه خوبی از تصاویر دانشجویی فراهم آورده بودم. از سویی در طول این سالها خود من نیز آثاری را با توجه به همین تکنیک ها انجام داده ام. آثاری را نیز از هنرمندان خارجی که تکنیک در آن ها نقش مهمی را ایفا می کرد گردآورده بودم. وجود این مجموعه تصاویر، اولین انگیزه من برای شروع نگارش کتاب بود.
بعد از نگارش کتاب، از استاد شباهنگی درخواست کردم که برای آن مقدمه ای بنویسند که ایشان قبول زحمت کردند. استاد صداقت جباری که از هنرمندان برجسته کشور در زمینه گرافیک و تایپوگرافی هستند، این افتخار را به من دادند که تیتر فنون تصویرسازی را طراحی کنند. دوستان جوان تر نیز زیر نظر خود من آن را صفحه آرایی کرده و انتشارات میردشتی نیز آن را چاپ نمود . تمامی این موارد سبب شد کتاب از کیفیتی قابل قبول و خوب برخوردار شده و هم به لحاظ کیفیت و هم موضوع، مورد استقبال قرار گیرد.

چند تکنیک در این کتاب آموزش داده شده است؟

در این کتاب حدود ده تکنیک روز دنیا را آموزش داده ام . این تکنیک ها، فقط در زمینه تصویرسازی کاربرد ندارد بلکه هنرمندان کلیه رشته های نقاشی، گرافیک ، معماری و طراحی صنعتی می توانند این شیوه ها را بکار بندند. به یک عبارت هر رشته ای که نیازمند "اجرا" بر روی سطح دوبعدی است می تواند از این کتاب استفاده کند.

کتاب صرفاً در مورد تکنیک است؟

چیزی که من بر روی آن تأکید دارم آن است این کتاب صرفاً به آموزش فنون نپرداخته است. توضیح آن که حدود 15سال پیش من شیوه ای را تحت عنوان "بداهه سازی" ابداع کردم  که تا به امروز در میان دانشجویان بازخورد بسیار خوبی داشته است. بداهه سازی در واقع نوعی سبک هنری است و تکنیک صِرف نیست. در طول تاریخ هنر، هنرمندانی داشته ایم که شیوه کارشان بداهه سازی بوده اما شیوه کاری که من انجام می دهم نوع خاصی از بداهه سازی است. هدف من از بکار گیریِ این روش تقویت خلاقیت دانشجو ، یادگیری خوب دِفرماسیون و توانایی ایجاد فرم های تازه است . در این کتاب ضمن آنکه در چند صفحه به توضیح تئوری این شیوه پرداخته ام، به صورت مرحله به مرحله نیز به چگونگی اجرا و شکل گیری اثر با این روش پرداخته ام .

آیا تکنیک بداهه سازی با این روش خاص تا کنون دستاوری در سطح بین المللی داشته؟

بله، مثلاً چندی پیش دو دانشجوی ارشد آثار تصویرسازی خود با تکنیک بداهه سازی را به جشنواره بین المللی بولونیا فرستادند و  این جشنواره از  دو دانشجوی رشته تصویر سازی به مدت یک هفته دعوت کرد تا به ایتالیا بروند چرا که نمونه کارهای ارائه شده که با شیوه بداهه سازی کار شده بود برای استادانی چون تصویرگر برجسته و باسابقه خانم "کِوِتّا پاکوفِسکا" (Kveta Pacovska) جالب بود. همین مثال نشان می دهد که این سبک، دارای چه اهمیتی است و من احساس می کردم که می باید این سبک را به نوعی ثبت کنم و مشخص نمایم که این روش اول بار در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران تدریس شده ، رشد کرده و تکامل یافته است. هم اکنون نیز در حال تهیه و تولید آثاری با همین سبک و در ابعاد بزرگ هستم که امیدوارم در حدود یکسال دیگر در قالب یک نمایشگاه انفرادی به معرض نمایش در آید.

کتاب فقط مناسب دانشجویان است؟

نه من فکر می کنم  این کتاب برای هنرستانی ها، دانشجویان و حتی استادان و هنرمندان حرفه ای نیز قابل استفاده باشد. چراکه بحث تکنیک مقوله ای است که ممکن است هرکس در هر جایگاهی به آن نیاز پیدا کند.همانطور که گفتم تصاویر کتاب نیز شامل آثار خودم، تعدادی از استادان برجسته کشور، دانشجویان ایرانی و آثار هنرمندان شناخته شده غربی است که نشان می دهد تمامی قشرهای هنری این فنون را بکار می برند.
یک مژده هم بدهم و آن اینکه این کتاب در حال ترجمه به زبان عربی است و قرار است در دبی چاپ شود. وقتی این کتاب به زبان عربی چاپ شود یعنی کل دنیای عَرَب می تواند از آن استفاده کند و این برای ما ایرانی ها باعث افتخار است که یک کتاب فارسی، همگام با کتابهای اروپایی و امریکایی جهانی شود.

با توجه به پیشرفت تکنولوژی و بکار گیری برنامه های کامپیوتری در هنرهایی چون تصویرسازی، در این کتاب فنون دیجیتال را نیز مد نظر داشته اید؟

امروز  بکارگیری دیجیتال خصوصاً در عرصه هنر، امری اجتناب ناپذیر است و یادگیری آن برای دانشجویان امری الزامی است. در حال حاضر در دانشکده، هر تکنیکی را آموزش می دهم از دانشجویان می خواهم علاوه بر کار دستی، از اثرِ خود، اسکن گرفته و در فضای دیجیتال نیز روی آن کار کنند و از قابلیت های خاص این برنامه ها نیز بهره ببرند.  در این کتاب نیز همین کار را کرده ام و بعد از نحوه آموزش تکنیک، آثار دستی و سپس دیجیتال اجرا شده توسط همان تکنیک را قرار داده ام. علاوه بر آن یکی از فصول کتاب درباره فتومونتاژ است که امروزه کاملاً توسط کامپیوتر اجرا می شود. در طول سالهای تدریس و با وجود 60 سال سن، همیشه تلاش کرده ام به روز باشم و دانشجویان را با توجه به علایق روزشان راهنمایی کنم.

به نظر شما، آموزش هنر تصویرسازی برای فردی که به صورت آکادمیک در این رشته تحصیل نمی کند چطور ممکن است؟

در ابتدا یک تذکر بدهم و آن اینکه انسانی که استعداد هنری دارد، حتماً نیازمند تحصیلات آکادمیک نیست. فقط کافی است که این استعداد به درستی جهت داده شود. تاکنون هنرمندان بسیاری بوده اند که بدون تحصیلات آکادمیک به چهره ای جهانی تبدیل شده و  این مدعای من را ثابت می کنند.  نمونه اش "مش اسماعیل" است که نیروی خدماتی دانشگاه بود و امروزه یک آرتیست است و یا یاد کنم از استاد "گنجینه" که پایه گذار چاپ دستی در ایران بود و با این که در این زمینه تحصیلات دانشگاهی نداشت اما به دلیل تخصص خاص خود، سالها در دانشگاه تدریس می کرد.
خوشبختانه امروزه کلاس های مختلفی در حوزه تجسمی وجود دارد. چند سال پیش در دانشگاه تهران و با همکاری استادان دانشکده هنرهای زیبا جریانی را پایه گذاری کردیم تحت عنوان کلاس های آزاد تخصصی هنر؛ در این کلاس ها که یک دوره 2تا 3ساله به طول می انجامد از استادان خود دانشگاه هنرهای زیبا و یا فارغ التحصیلان با استعداد دانشگاه برای تدریس کمک گرفته می شود و تمامی افراد جامعه در هر سنی، امکان شرکت در این کلاس ها با هزینه مناسب و تحت نظارت برجسته ترین استادان دانشگاهی کشور را دارند.

اما پیشنهاد من به خانواده ها  این است که از کودکی، استعداد های هنری فرزندان خود را کشف کنند و مانع تحصیل آن ها در هنر نباشند و اجازه دهند که آنها با ورود به فضای آکادمیک، استعداد و توانایی خود را به بهترین وجه بکارگیرند. این جوانان در آینده به هنرمندان جامعه تبدیل خواهند شد که هم به لحاظ معنوی و هم مادی و هم علاقه شخصی به کشور خود خدمت خواهند کرد و باعث سربلندی آن خواهند شد.

فنون تصویر سازی در گفتگو با دکتر فدوی