انسان به چه چیز نیاز دارد؟!

انسان برای نیل به سعادت دنیا و آخرت و محبوبیت نزد خداوند و بندگان خداوند، به ادب نیاز دارد ،به فرموده امام على علیه السلام :إنَّ النّاسَ إلى صالِحِ الأَدَبِ أحوَجُ مِنهُم إلَى الفِضَّةِ وَ الذَّهَبِ .مردم ، به ادبِ نیكو نیازمندترند تا به سیم و زر.

فرآوری: حامد رفیعی - بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

وقتی سخن از «ادب» به میان می آید، نوعی رفتار خاصّ و سنجیده با افراد پیرامون (از كوچك و بزرگ و آشنا و بیگانه) در نظر می آید. ادب سفره اى از نیكى ها است كه مردم بر گرد آن جمع مى شوند و همگان آن را نیكو مى شمارند.این واژه در فارسى، با كلمات متعدّد دیگرى مانند فرهنگ، هنر، خم و چم، حُسن معاشرت، حُسن محضر، طور پسندیده، حرمت، پاس و ... ، پیوند معنایى دارد. تعاریف متعدّدى ازاین واژه درفرهنگ نامه هاى فارسى ارائه شده كه در عمده آن ها، به عناصرى مانند: نیكى احوال و رفتارپسندیده و شایسته بودن و حُسن معاشرت و رعایت حرمت اشخاص توجّه شده است. واژه اَدَب در قرآن به كار نرفته; ولى در آیات فراوانى، به مفهوم آن كه مجموعه گسترده اى از روابط فردى و اجتماعى را دربرمى گیرد، اشاره شده است.اما در کلام معصومین علیهم السلام  با عبارات و تأکیدات گوناگون به ادب اشاره شده است.به فرموده امام على علیه السلام : لِكُلِّ أمرٍ أدَبٌ . هر كارى، آدابى [و آیینى] دارد .

سه نکته ادب آموز

امام صادق علیه السلام فرمود: پدرم مرا به سه نكته ادب كرد... فرمود: هر كس با رفیق بد همنشینی كند، سالم نمی ماند و هر كس كه مراقب و مقید به گفتارش نباشد پشیمان می گردد و هر كس به جاهای بد، رفت و آمد كند، متهم می شود: «ادبنی ابی بثلاث... قال لی: یا بُنیَّ! مَنْ یَصْحَبْ صاحبَ السوءِ لا یسلِمْ و مَن لا یقیّدْ الفاظَهُ یَنْدَم و مَن یَدْخُلْ مداخِلَ السّوءِ یُتَّهمْ.» آنچه در این حدیث مطرح است، ضابطه داشتن است که عبارتست از: « دوستی» و «گفتار» و«معاشرت».

خود ادب كردن

یكی از نكات مهم مربوط به معاشرت، آن است كه آنچه را درباره خود نمی پسندی، در باره دیگران هم روا ندانی و آنچه نسبت به خویش دوست می داری، برای دیگران هم بخواهی و آنچه را در كار دیگران زشت می شماری، برای خود نیز زشت بدانی. اگر از كارهای ناپسند دیگران انتقاد می كنی، همان كارها و صفات در تو نباشد. این نوعی «خود ادب كردن» است و كسی به این موهبت دست می یابد كه از فرزانگی و هوشیاری و عقلانیّتی تیز و بصیر برخوردار باشد. به فرموده حضرت امیر (علیه السّلام): «کفاک اَدبا لِنَفْسِکَ اِجتنابُ ما تَکْرَهُهُ مِنْ غیرِکَ»؛ در ادب كردن تو نسبت به خویشتن، همین تو را بس كه آنچه را از دیگری ناپسند می بینی از آن پرهیز كنی.

برترین ادب

هر كس حدّ و مرز خود را بشناسد و از آن فراتر نرود، دارای ادب است. بی ادبی، نوعی ورود به منطقه ممنوعه و پایمال كردن حدّ و حریم در برخورد هاست. این سخن بلند علویّ را هم در این زمینه بخوانیم كه فرمود: « اَفْضَلُ الأدبِ اَنْ یَقِفَ الإنسانُ علی حَدِّهِ و لا یَتَعدّی قَدْرَهُ »؛ برترین ادب، آن است كه انسان بر سر حدّ و مرز و اندازه خویش بایستد و از قدر خود فراتر نرود. ادب، به خودی خود یك ارزش اخلاقی و اجتماعی است و ارزش آفرین، هم برای فرزندان، هم برای اولیاء كه تربیت كننده آنان هستند. امام علی(علیه السلام) همچنین فرمودند: «بهترین ادب آن است که تو را از نارواها باز دارد»، برگزیدن راستی و دوری از دروغ، زیباترین و برترین ادب است و خویشتن داری به هنگام خواهش و ترس، از بهترین ادب ها است.

سخن آخر

ادب در هر كه و هر كجا باشد، هاله ای از محبت و مجذوبیت را بر گرد خود پدید می آورد و انسان با ادب را عزیز می دارد. انسان برای نیل به سعادت دنیا و آخرت و محبوبیت نزد خداوند و بندگان خداوند، به ادب نیاز دارد ،به فرموده امام على علیه السلام :إنَّ النّاسَ إلى صالِحِ الأَدَبِ أحوَجُ مِنهُم إلَى الفِضَّةِ وَ الذَّهَبِ .مردم ، به ادبِ نیكو نیازمندترند تا به سیم و زر.

منابع:
معجم مقاییس اللغه، ج 1، ص 74.
لغت نامه، ج 1، ص 1313.
فرهنگ فارسى، ص 178
بحارالانوار، ج 75، ص261.
میزان الحکمه، ج1، ص72.
غررالحكم و دررالكلم ، ح ٣٢٤١و ح ٧٢٨٠