آیین های محرم در ایران

(طشت گذاری)

باوجود آنکه یک هزار سال از مصیبت امام حسین (ع) و یاران وفادارش، می گذرد اما هنوز شیعیان و مسلمانان جهان عزادار این واقعه هستند که جوانمردانه برای دفاع از دین و اسلام جان دادند، هر چه می گذرد فرهنگ عاشورا گسترده تر می شود و آیین های عزاداری در ایران و جهان باشکوه و عظمت بیشتری برگزار می شود.در طول تاریخ نیز سنت ها و مراسمات خاصی در ایران برگزار می شده است که نسل به نسل و سینه به سینه نقل و به امروزه نیز در جریان است.

ازجمله این سنت ها، نخل گردانی، طبق کشی، طشت گذاری، دسته های شاخسی واخسی، گِل مالی، رقص دجله، چهل منبر و... تنها قسمت کوچکی از مراسم های عزاداری است که مردم شهرهای مختلف ایران در این روزها و شب های عزای سید و سالار شهیدان انجام می دهند.با نگاهی به تاریخ ایران درمی یابیم که آیین هایی چون نخل گردانی و حمل تابوت های تمثیلی شهدای کربلا در شهر، در زمان آل بویه مرسوم بوده و در زمان قاجار نیز ساختن تکیه دولت توسط ناصرالدین شاه موجب رونق گرفتن تعزیه شد.

«طشت گذاری» یا «طشت گردانی» منسوب به اردبیل، به طور خاص و مردم آذربایجان به طور عام است. در این آیین، طشت، نماد مشک سقای کربلا، نماد آب رود فراتی است که به روی حسین(ع) و یارانش بسته شد.

این آیین های عزاداری به فراخور فرهنگ و شیوه های مرسوم هر منطقه و استانی متفاوت است و از دیرباز همواره در قالب هیات های مذهبی و راه اندازی دستجات و تکایا برگزار شده است.
در این قسمت سعی شده گوشه ای از آیین های عزاداری شهرهای مختلف ایران در سوگ سالار و سرور شهیدان بازگو شود و در مقالات آینده به موارد دیگر خواهیم پرداخت.

اردبیل

مراسم طشت گذاری مراسمی است سنتی که در عزاداری ایام عاشورا و عمدتا در شهرستان اردبیل برگزار می شود و طشت های آب را که رمزی از «فرات» است در مساجد و حسینیه ها می آورند. این سنت به تاسی از اقدام سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) در مقابل سپاه حر است که به روایتی، در روز 27 ذیحجه ، آب مشک ها را در طشت ها ریخته و تمام لشکر حر و اسبان آنها را سیراب نمودند.این مراسم از 3 روزمانده به محرم در مسجد جامع، مسجد اعظم و سپس در مساجد دیگر اجرا می شود. طشت های آب را بالای سرها می گیرند و مسجد را دور می زنند. مردم آب طشت ها را در شیشه هایی برای شفا و تبرک برمی دارند.

فلسفه طشت گذاری چیست؟
طشت گذاری یک مراسم سنتی ، مذهبی اردبیلی و جزء سنتهای عزاداری ایران است . فلسفه آنهم این است که وقتی سیدالشهدا از مکه به سمت کوفه حرکت کردند در یکی از محلهای  نزدیک به کوفه توقف فرمودند که از چشمه آب بردارید . اطرافیان حضرت با وجود اعتقاد به این که امام معصوم از وقایع آگاه است ، از حضرت پرسیدند : چرا از این چشمه آب برداریم ؟ چشمه پر آب تری در منزل بعدی وجود دارد . اطرافیانی که عارف تر و عالم تر بودند گفتند به فرموده امام معصوم نمی توان شبهه وارد کرد ، همه ظرفها و طشتها را پر از آب کنید . وقتی کاروان به منزل بعدی رسید دیدند که آن چشمه کاملا خشک شده است . هنگامی که کاروان به صحرای کربلا وارد شد و با لشگر حر بن ریاحی که به قصد دستگیر کردن امام به کربلا آمده بود رو به رو شد ، دیدند که سپاهیان حر از تشنگی در معرض مرگ قرار دارند ، امام به حر پیغام داد که من برای تو و سپاهیانت آب آورده ام . آب ها را به تشت می ریختند و سپاه حر از آن می نوشیدند .استاد شهریار در این باره شعری دارد که :
آب خود با دشمنان تشنه قسمت می کند

عزت و آزادگی بین تا کجا دارد حسین
این را می توانیم فلسفه مراسمی بدانیم که هر ساله در ابتدای ماه محرم به منظور اعلان عزا برگزار می شود .