تبیان، دستیار زندگی
ماگما های بازالتی عموماً به عنوان ماگماهای اولیه نگریسته شده اند. البته در هر صورت هر ماگمایی می تواند به عنوان ماگمای مادر دیگر ماگمای بیشتر تفریق شده محسوب گردد....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ماگما

ماگما را به دو گروه تقسیم می كنند:

الف: ماگمای اولیه و یا مادر ( Parental magma ) كه به واسطه ذوب بخشی گوشته فوقانی ( Upper mantle ) و یا پوسته تشكیل می شوند.

ماگما

ب : ماگمای اشتقاقی  ( Derivative magma ) كه به واسطه پدیده تفریق از ماگما ی اولیه و یا در اثر اختلاط ماگماها ( Magma mixing ) حاصل شده اند.

ماگما

 دو دسته از شرایط در تحول ماگمائی می توانند مد نظر قرار گیرند:

  • دسته اول آن هایی می باشند كه در محل تشكیل ماگما آن را متاثر می سازند.
  • دسته دوم آن هایی هستند كه ضمن صعود ماگما و تا زمان فوران ماگما، آن را تحت تاثیر قرار می دهند.

ماگما های بازالتی عموماً به عنوان ماگماهای اولیه نگریسته شده اند. البته در هر صورت هر ماگمایی می تواند به عنوان ماگمای مادر دیگر ماگمای بیشتر تفریق شده محسوب گردد.

عواملی كه باعث كنترل تركیب ماگماهای بازالتی می شوند پیچیده بوده و از جمله عبارتند از:

 الف) تركیب: كه شامل تركیب شیمیایی  و كانی شناسی سنگ مادر ( منشاء ) و همچنین تركیب مواد فرار ( Volatipes ) یعنی نوع مواد فرار و فراوانی نسبی آن ها می گردد.

ماگما

 ب ) فرایند ذوب: كه ارتباط با درجه ذوب بخشی (كه خود در ارتباط با فشار، حرارت و میزان مواد فرار می باشد) و عمقی كه ماگما در آن جا تشكیل می شود دارد.

ماگماهای بازالتی هنگامی اولیه اطلاق می شوند كه مستقیماً از محل تشكیل به سطح زمین برسند (از طریق شكستگی ها) و عملاً متحمل هیچ گونه تغییر شیمیایی ضمن انتقال نشده باشند.

ماگما

ماگماهایی كه بتوان آن ها را اولیه نامید كم و نادر می باشند، زیرا اغلب ماگماها ضمن سرد شدن ممكن است متحمل تبلور بخشی شده و یا با اختلاط و آلودگی در مسیر خود به سطح زمین دچار تغییر تركیب شیمیایی بشوند. درجه ذوب بخشی در هر عمقی در رابطه با فشار و میزان مواد فرار سیستم می باشد. كارهای  انجام شده در دهه اخیر نشان داده است كه نوع میزان مواد فرار تاثیر عمده ای بر درجه حرارت ذوب، درجه ذوب بخشی پریدوتیت گوشته و تركیب شیمیایی ماگمای حاصله بر اثر ذوب بخشی دارد. مواد فرار اصلی مطالعه شده همانا آب H2O و گاز كربنیك CO2 می باشند.

ماگما

طبقه بندی سنگ های آذرین

طبقه بندی سنگ های آذرین بر اساس در صد سیلیس SiO موجود در سنگ است. به طوری كه براین اساس ماگما یا گدازه ای كه دارای سیلیس بیشتری باشد، غلیظ تر و گرانروتر (مقاومت در برابر جاری شدن) خواهد بود. از طرف دیگر میزان گاز و سیالات این گدازه ها بیشتر خواهد بود، این خصوصیات باعث می شود كه آتشفشان های دارای گدازه های سیلیسی تر شدت انفجاری بیشتری داشته باشد.

ماگما

مهم ترین عوامل موثر در تركیب شیمیایی ماگماها:

  • تركیب شیمیایی گوشته
  • درجه ذوب گوشته:

بدین معنی كه بر اساس میزان حرارت گوشته و فشار گوشته (عمق شروع به ذوب گوشته) كه قویاً به هم وابسته اند، باعث می شود كه درصدی از گوشته كه ماده ای خمیر مانند است شروع به ذوب كند. هر قدر فشار بیشتر (عمق حجره ماگمایی) و حرارت كمتر باشد درجه ذوب كمتر می شود. هر قدر میزان ذوب كمتر باشد، ماگما از عناصر آلكالن (سدیم و پتاسیم) بیشتر و در نتیجه سیالات و گازها غنی تر خواهد بود و هر قدر میزان ذوب بیشتر باشد ماگما از عناصر آهن و منیزیم غنی خواهد بود.

ماگما

  • تبلور تفریقی:

بدین معنی كه ماگمای موجود در حجره ماگمایی با گذشت زمان دچارتحول شده و اسیدی می شود. بنابراین امكان تولید ماگمایی (و در نهایت گدازه) اسیدی از یك ماگمای بازیك ( كم سیلیس ) در طی زمان وجود دارد.

ماگما

  • آلودگی پوسته ای:

بدین معنی كه ماگمای تشكیل شده در گوشته تا قاعده پوسته، از آنجا كه دارای چگالی كمتری نسبت به سنگ های جامد اطراف خواهد بود،  به سمت بالا حركت می كند و در بخش های بالاتر پوسته نفوذ می كند. گرمای این ماگما آن قدر بالاست كه می تواند بخش هایی از پوسته كه در تماس با آن است را ذوب و در نهایت هضم كند. تركیب میانگین پوسته زمین سیلیسی است، بنابراین هضم پوسته سیلیسی در یك ماگمای معمولاً (بازیك) باعث تعییر تركیب شیمیایی ماگمای اولیه و سیلیسی شدن آن می شود.

ماگما
  • اختلاط ماگمایی:

به معنی مخلوط شدن ماگماهایی با تركیب متفاوت در حجره ماگمایی می باشد.

ماگما


مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاطمه گودرزی